تعداد صفحات: ۲۰۰ | قابل ویرایش

فهرست

چکیده

روان‌شناسی دین ، بررسی مسئله دین است از جنبه درونی و فردیِ آن . این گستره سعی می کند با تحلیل روانی انسان ( از طریق روان‌شناسی ) ، ریشه پیدایش دین و همین‌طور پیامدهای این گرایش را مورد مطالعه قرار دهد. در این باب ، نظریه های موافق و مخالف بسیاری ارائه شده است.

علل و انگیزه های بروز دیدگاه روان‌شناسانه دین ، سیر تاریخی آن ، تئوری‌ها و نظریه های قابل توجه در این زمینه ، همچنین پیامدهای تبیین شخصی و روانی دین که از مهم‌ترین آنها می توان به پلورالیسم دینی اشاره کرد ، درفصل اول این رساله مورد مداقه قرار گرفته است.

از مهم‌ترین و محوری ترین مسائل مورد بحث در روان‌شناسی دین ، می‌توان از بحث ‘تجربه دینی’ نام برد که به عنوان گوهر و اساس این دیدگاه ،‌ مورد توجه و دقت نظر متفکرین ،‌ متألهان و همچنین روان‌شناسان قرار گرفته است. یکی از مهم‌ترین فرضیه های مورد بررسی در این مبحث ، معرفت ‌زایی تجربیات دینی است و اینکه آیا تجربه دینی می‌تواند از لحاظ معرفت‌شناسی، عینیت داشته باشند؟

بیان نظریات مختلف در مورد این مسئله ، که در فصل دوم به آنها اشاره شده ، تا حدودی اظهار نظر در مورد آن را آسان می‌نماید.

مقدمه

مسئله دین و دینداری در طول تاریخ زندگی بشر همواره به عنوان مسأله‌ای قابل بحث و مورد توجه ، مطرح بوده و علی رغم اینکه نقش غیر قابل انکار و بسزایی در زندگی بشر داشته و دارد ولی بحث و مجادله بر سر این موضوع که آیا اصلاً دین در زندگی نقشی را ایفا می‌کند و یا مقوله‌ای جدا و مستقل از سایر جنبه‌های زندگی می‌باشد ؛ همیشه نقل مجالس علما و صاحب نظران و موضوع همیشگی مجادلات فلسفی و کلامی بوده است.

تاریخ نشان می‌دهد دینداری و اعتقاد به موجودی ماورائی از آغاز تاریخ زندگی انسان ، ذهن او را به خود مشغول کرده به طوری که انسان ، بدون خدا و بدون اعتقاد به موجودی ماورائی و دارای قدرت برتر ، وجود نداشته است لکن کیفیت بروز این اعتقاد و نمادهایش در هر زمان برحسب نوع تفکر و روش زندگی و فرهنگ و آداب مردمان آن دوران تفاوت داشته است.

دینداری امری فطری و درونی بوده و هست اما بروز و ظهور آن نیازمند زمینه و بستر مناسبی است که این زمینه و شرایط برای افراد مختلف متفاوت خواهد بود.

در دوران پس از قرون وسطی غرب و به طور اخص مسیحیت ، با تعارض آشکار و وسیع میان عقاید (که به نحو شدیدی تحریف آمیز و خرافی شده و عملاً پایبندی به آن مانع پیشرفت علمی و فرهنگی جامعه انسانی می‌شد) و علم و تکنولوژی (که دوران فترت و رکود را پشت سر گذاشته و به طور فزاینده‌ای رو به پیشرفت و ترقی نهاده بود) مواجه شد.

به طوری که متدینین که خود را مدافع احکام دینی می‌دانستند ، علم و تمدن را نوعی کفر و بی‌دینی به شمار آورده و علما و دانشمندان نیز در معرض اتهامات کفر آمیز قرار داشته و پایبندی به اصول اعتقادی و مبانی عقیدتی مسیحیت را مانع تحقیق و پیشرفت فکری خود و جامعه می‌دانستند.

لذا فیلسوفان و دانشمندان علم کلام بر آن شدند تا با تفسیر و تعبیری تازه و نو از دین آن را از صحنه اجتماعی زندگی بشر رانده و به حیطه شخصی و فردی اشخاص ارجاع دهند و از این طریق تعارض و تضاد میان علم با نمودهای مذهبی را از میان بردارند . از اواخر قرن هیجدهم میلادی زمزمه‌های این جدایی و این برداشت تازه از دین ، از طریق توجه به جنبه روانی و درونی دین توسط روانشناسان شنیده شد.

منابع

فهرست منابع و مآخذ (فارسی):

۱. استور ، آنتونی . فروید . ترجمه حسن مرندی . انتشارات طرح نو . ۱۳۷۵

۲. الیاده ، میرچا . فرهنگ و دین (برگزیده مقالات دائره المعارف دین ) . ترجمه بهاءالدین خرمشاهی . تهران طرح نو . ۱۳۷۴

۳ـ الیاده ، میرچا . دین پژوهی . ترجمه بهاءالدین خرمشاهی . پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی . ۱۳۷۵ .

۴ـ استیس ، والتر . عرفان و فلسفه . ترجمه بهاءالدین خرمشاهی . تهران سروش . ۱۳۶۷

۵ـ باربور ، ایان .  علم و دین . ترجمه بهاءالدین خرمشاهی . مرکز نشر دانشگاهی . چاپ سوم . ۱۳۷۹ .

۶ـ پاپکین ، ریچارد/ استرول ، آوروم . کلیات فلسفه. ترجمه دکتر سید جلال‌الدین مجتبوی . انتشارات حکمت . چاپ سوم . ۱۴۰۲ قمری .

۷ـ پترسون ، مایکل . عقل و اعتقاد دینی . ترجمه احمد نراقی و ابراهیم سلطانی . انتشارات طرح نو . ۱۳۷۹ .

۸ـ پراودفوت ، وین . تجربه دینی . ترجمه عباس یزدانی . قم: مؤسسه فرهنگی طه . ۱۳۷۷ .

۹ـ جعفری ،‌محمدتقی. فلسفه دین. ترجمه بهراد راد. انتشارات الهدی. ۱۳۷۲ .

۱۰ـ مک دونالد، فردریک .ج . روان‌شناسی تربیتی . ترجمه زهره سرمد . دانشگاه تهران . ۱۳۵۵ .

۱۱ـ جیمز، ویلیام. دین و روان. ترجمه مهدی قائنی . قم: انتشارت دارالفکر. چاپ دوم .۱۳۶۷ .

۱۲ـ دوآن ، شولتس . روان‌شناسی کمال ، الگوهای شخصیت سالم . ترجمه گیتی خوشدل . نشر نو . ۱۳۶۲ .

۱۳ ـ سروش ، عبدالکریم . ایدئولوژی شیطانی (دگماتیسم نقابدار) . موسسه صراط . تهران . ۱۳۷۴ .

۱۴- فروغی، محمدعلی . سیر حکمت در اروپا . انتشارات زوّار . ۱۳۱۷

۱۵ـ فروم، اریک. روان‌کاوی و دین . ترجمه آرسن نظریان. انتشارات پویش. ۱۳۶۳ .

۱۶- فروم، اریک . رسالت زیگموند فروید . ترجمه فرید جواهرکلام . تهران . ۱۳۵۸ .

۱۷ـ فروید، زیگموند. آینده یک پندار . ترجمه هاشم رضی. تهران . ۱۳۳۹ .

۱۸ـ فروید، زیگموند. توتم و تابو. ترجمه خنجی. تهران، کتابخانه طهوری

۱۹- قراملکی، احد فرامرز . موضوع علم و دین در خلقت انسان . تهران . آرایه . ۱۳۷۳ .

۲۰ـ گنون، رنه. سیطره کمیت و علایم آخر زمان. ترجمه دکتر علیمحمد کاردان. مرکز نشر دانشگاهی .چاپ دوم. ۱۳۶۵ .

۲۱ـ لگنهاوزن، محمد. اسلام و کثرت گرایی دینی.ترجمه نرجس جواندل. قم: مؤسسه فرهنگی طه. ۱۳۷۹ .

۲۲- مجتهد شبستری ، محمد . هرمنوتیک با کتاب و سنت . طرح نو . تهران . ۱۳۷۵ .

۲۳ـ مورنو، آنتونیو. یونگ، خدایان و انسان مدرن. ترجمه داریوش مهرجویی. مرکز نشر دانشگاهی. ۱۳۷۶ .

۲۴ـ مطهری، مرتضی. انسان کامل.  انتشارات صدرا . چاپ سیزدهم. ۱۳۷۴ .

۲۵ـ مطهری، مرتضی. مسئله شناخت .انتشارات صدرا. ۱۳۷۶ .

۲۶ـ مطهری، مرتضی. مجموعه آثار. انتشارات صدرا. ۱۳۷۸ .

۲۷ـ هیک، جان. فلسفه دین. ترجمه بهراد راد. انتشارات الهدی . تهران. ۱۳۷۲ .

۲۸ـ هیوم، دیوید. تاریخ طبیعی دین .ترجمه حمید عنایت. انتشارات خوارزمی. چاپ سوم. ۱۳۶۰ .

۲۹ـ یونگ، کارل گوستاو. روان‌شناسی و دین. ترجمه فؤاد روحانی. تهران. کتاب‌های جیبی. ۱۳۷۰ .

۳۰ـ یونگ،کارل گوستاو. خاطرات،رؤیاها و اندیشه ها. ترجمه پروین فرامرزی. چاپ اول. تهران. ۱۳۵۶ .

۳۱- یونگ، کارل گوستاو . روان‌شناسی و کیمیاگری . ترجمه پروین فرامرزی . انتشارات آستان قدس . مشهد . ۱۳۷۰

۳۲ـ مؤسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر. مجله قبسات. ۱۳۷۵ . شماره‌های : سال دوم ، ش ۱ و ۵ و ۶ . سال سوم ، ش ۲ و ۳ .

فهرست منابع و مآخذ (انگلیسی):

۱- Alstone, William p. Perceiving God, Ithaca Cornell Vriversity Press. 1991 .

۲- Baldwin J . m . (ed) . Dictionary of philosophy and psychology . Gloucester, Mass . Peters Smitt . U.S.A . 1960 .Vs . 1-3 .

۳- Brown ,L.B. Advances in the Psychology of Religion Oxford : Pergamon Prrss . 1985 .

۴- Byrne p . “John Hick’s Philosophy of world Religions”. Scottish Journal of theology 35 . No .4 . 1982 .

۵- Collins ,G.R. Religion and Psychology in Corsini and Auerbach (Eds) , Concise Encyclopedia of Psychology . New york : John Wiley and Sons . 1996 .

۶- Edwards P.(ed) . Encyclopedia of philosophy . Macmillan publishing Co.Jnc. and the free press . New york . 1972 . Vs . 1-8 .

۷- Hastings J . (ed) , Encyclopedia of Religion and Ethics . Mundas – phrygians . New york :Gharlrs Scribners Sons . 1971 . Vs . 1-12 .

۸- John Hick , “Religious pluralism” , in A Companion to Philosophy of Religion , Philip L.Quinn and Charles Taliaferro eds . Oxford : Blackwell , 1997 .

۹- Swiburne, R .(ed). The Existance of God .Oxford : Clarendon Press . 1979 .

۱۰- William J . Wainwright , Philosophy of Religion , Belmont , CA : Wadsworth , 1988 .