پایان نامه مقایسه دعا و نیایش در دختران و پسران دبیرستانی

تعداد صفحات: ۶۲ | قابل ویرایش

فهرست

عنوان ……………………………………………………………………………………………………………………………………….صفحه

چکیده …………………………………………………………………………………………………………………………………………….۷

فصل اول : کلیات

۱-۱مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………………۹

۲-۱ بیان مساله ………………………………………………………………………………………………………………………………..۱۱

۳-۱ اهمیت و ضرورت تحقیق…………………………………………………………………………………………………………….۱۳

۴-۱اهداف تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………………….۱۴

۱-۵فرضیه‌های تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………….۱۵

۶-۱ متغیرهای تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………..۱۵

فصل دوم : پیشینه تحقیق

۱-۲ مبانی نظری تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………..۱۹

۱-۱-۲ مفهوم، محتوا و انگیزه دعا از دیدگاه اسلام…………………………………………………………………………………۱۹

۲-۱-۲انگیزه‌های دعا………………………………………………………………………………………………………………………..۱۹

۳-۱-۲ درخواست‌های مادّی و دنیایی…………………………………………………………………………………………………..۲۰

۴-۱-۲ در خواست‌های معنوی……………………………………………………………………………………………………………۲۰

۵-۱-۲ تحوّل محتوا و انگیزه دعا از دیدگاه روان‌شناسان………………………………………………………………………….۲۱

۶-۱-۲اهمیت دعا از منظر روانشناسی ………………………………………………………………………………………………….۲۴

۷-۱-۲دعا از منظر روانشناسی…………………………………………………………………………………………………………….۲۵

۸-۱-۲دعا از منظر روانشناسان…………………………………………………………………………………………………………….۲۷

۹-۱-۲:دعا و نیایش از دیدگاه روان شناسی…………………………………………………………………………………………..۲۹

۲-۲پیشینه عملی تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………..۳۳

فصل سوم : روش تحقیق

۱-۳ روش تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………………..۳۸

۲-۳جامعه آماری……………………………………………………………………………………………………………………………..۳۸

۳-۳ ابزار گردآوری اطلاعات…………………………………………………………………………………………………………….۳۸

۴-۳ تجزیه و تحلیل داده ها………………………………………………………………………………………………………………..۴۰

فصل چهارم : تجزیه و تحلیل اطلاعات

الف. یافته‌های توصیفی……………………………………………………………………………………………………………………..۴۲

ب. یافته‌های مربوط به فرضیه‌ها…………………………………………………………………………………………………………..۴۲

فصل پنجم : بررسی نتایج

۱-۵ نتیجه‌گیری……………………………………………………………………………………………………………………………….۴۴

۲-۵پیشنهادات…………………………………………………………………………………………………………………………………۴۸

۱-۲-۵ پیشنهادهای پژوهشی………………………………………………………………………………………………………………۴۸

۲-۲-۵ پیشنهادهای کاربردی………………………………………………………………………………………………………………۴۸

۳-۵ محدودیت ……………………………………………………………………………………………………………………………….۴۹

منابع………………………………………………………………………………………………………………………………………………۵۰

ضمائم

پرسشنامه ………………………………………………………………………………………………………………………………………..۵۴

 ‌

چکیده

پژوهش حاضر به مقایسه دعا و نیایش در دختران و پسران دبیرستانی پرداخته است. به همین منظور، تعداد ۱۰۰ نفر(۵۰ نفر دختر و ۵۰ نفر پسر) از دانش آموزان دختر و پسر این دبیرستان به شیوه نمونه‌گیری تصادفی ساده انتخاب، و به وسیله پرسش‌نامه میزان پایبندی به دعا قرار گرفتند. هدف این پژوهش مقایسه دعا و نیایش در دانش آموزان دختران و پسران بود نتایج نشان داد که بین دو گروه دختر و پسر از لحاظ دعا و نیایش تفاوت معنی داری وجود ندارد.

مقدمه

تمایلات مذهبی یکی از جنبه‌های مهم زندگی معنوی انسان‌ها از گذشته‌های دور تا کنون بوده است. ارتباط با خداوند، به ویژه در قالب دعا نیز یکی از مهم‌ترین نیازها و از جمله عوامل رشد و تکامل انسان تلقی می‌شود، از این‌رو، دانشمندان در حوزه‌های گوناگون، به‌ویژه روان‌شناسی به موضوع دعا توجه کرده و آن را از جنبه‌های مختلفی، مانند ارتباط با سلامت تن و روان، ایجاد آرامش در افراد و نیز چگونگی و روند تحوّل فهم آن، مطالعه و بررسی کرده‌اند. یکی از زمینه‌های پژوهش در حوزه دعا، روند تحول محتوا و انگیزه آن در کودکان و نوجوانان بوده است.

پ‍‍ژوهشگرانی، همچون گلدمن، لانگ و همکاران، وولی و چاری و نصیرزاده بخشی از پژوهش خود را به انگیزه دعا اختصاص داده و با استفاده از روش‌های بالینی و مصاحبه، دریافته‌اند که فهم کودکان و نوجوانان از دعا، به موازات تحوّل شناختی آنها، از الگوی مرحله‌ای‌ پیاژه پیروی می‌کند.

از سوی دیگر، با آنکه در بسیاری از پژوهش‌ها بر ماهیت تحوّلی مفاهیم دینی و درک کودکان و نوجوانان تأکید شده است، پژوهشگرانی مانند وولی و فلپس معتقدند که عوامل و پدیده‌های مرتبط با فرهنگ، خرده فرهنگ‌ها و نیز آموزش، با تحوّل فهم دعا ارتباط دارد، به گونه‌ای که تحوّل مفهوم دعا در کودکان خانواده‌های مذهبی، سریع‌تر و عمیق‌تر است. بر این اساس، هر چه آموزش‌های دینی، شفافیت بیشتر و ابهام کمتری داشته باشند، مفاهیم و هویت دینی نیز استحکام و انسجام بیشتری دارند.(قدسی ،۱۳۷۵)

بی‌تردید، شرایط و آموزه‌‌های دینی اسلام تا حد زیادی با سایر ادیان از لحاظ محتوا و شکل متفاوت است و این تفاوت می‌تواند به تبیینی متفاوت از مراحل تحوّل محتوا و انگیزه دعا و سایر مفاهیم دینی و نیز گستره سنی هر مرحله منجر شود.

وابستگی تحوّل مفاهیم دینی، به‌ویژه فهم دعا به ویژگی‌ها و ساختارهای فرهنگی و دینی، مبتنی بودن یافته‌های مربوط به تحوّل مفاهیم مذهبی و دعا در کودکان و نوجوانان بر پژوهش‌های انجام شده در جوامع غربی و سکولار، متأثر بودن آنها از مفاهیم مسیحیت و سرانجام نیاز به توجّه به خصوصیات آموزه­های دینی و نوع آموزش­هایی که در جامعه اسلامی وجود دارد.

این مسئله اساسی را ایجاد می‌کند که تحوّل فهم دعا در کودکان مسلمان ایران به عنوان یک فرهنگ متمایز از نظر نوع باورهای دینی، چه مراحلی دارد. به سخن دیگر، مسئله این پژوهش، کشف مراحل تحوّل فهم کودکان و نوجوانان مسلمان ایرانی از دعا و نیز مقایسه آن با مراحل فهم دعا در سایر فرهنگ‌ها و ادیان با تأکید بر آموزه­های اسلامی است.

از سوی دیگر، به نظر بعضی از نویسندگان آموزش مفاهیم دینی، قرار گرفتن کودکان و نوجوانان در معرض فرهنگ دینی یا شیوه‌های تربیتی مبتنی بر آنها می‌تواند بر فهم کودکان و نوجوانان از این مفاهیم سرعت ببخشد و آن را عمیق‌تر سازد.

به هر حال، در پژوهش حاضر تلاش می‌شود تا به منظور بررسی و تأیید رابطه بین آموزش و محیط آموزشی از یک سو، و محتوا و انگیزه دعا از سوی دیگر، و روشن شدن تفاوت­ها یا شباهت­های احتمالی میان گروه‌های مختلف، به مقایسه فرایند تحوّل در مدارس عمومی (که آموزش در آنها به صورت معمولی انجام می­شود) با مدارسی که به تربیت دینی دانش‌آموزان خود اهتمام بیشتری می‌ورزند، پرداخته شود. (کریمی،۱۳۷۴)

بیان مساله

شکل گیری برخی گرایش ها در افراد بدین دلیل صورت می گیرد که آنها را قادر می سازد بر محیط اجتماعی مسلّط شوند و ارتباطات مهمی را با دیگران برقرار سازند. گرایش ها از سه نوع اطلاعات به دست می آیند: باورها (در مورد ویژگی های مثبت یا منفی موضوع گرایش)، احساسات و عواطف (در مورد موضوع) و اطلاعات (در مورد اعمال گذشته و حال نسبت به موضوع گرایش).

گرایش به محض شکل گیری، ارتباط نزدیکی با شناخت در حدود موضوع پیدا می کند. بسیاری از صاحب نظران و اندیشمندان بر این باورند که مذهب تأثیر انکارناپذیری بر سلامت روح و جسم و دیگر ابعاد زندگی بشر دارد.

یکی از مفاهیم ضروری مورد بحث دنیای پیچیده انسان که قدمتی به بلندی هستی وی دارد مفهوم سلامتی به نظر وی، سلامتی مستلزم این است که فرد طیف تعادل و مسیر هدفمند را با محیط، یعنی جایی که کنشوری خود را در آن آشکار می سازد، نگه دارد. برخی از نویسندگان مفهوم سلامتی را مترادف با کیفیت زندگی روانکاوان برخورد بدبینانه ای با این اصطلاح داشته و انسان سالم را افسانه ای بیش نمی دانند.

در عین حال، سلامت نسبی روانی را حاصل تعامل میان قسمت های مختلف شخصیت و از جمله «نهاد»، «خود» و «فراخود» و مقتضیات محیط تعریف می کنند و بهنجاری را میانجی گری صحیح و منطقی «خود» بین دو قسمت نهاد و فراخود می دانند.

منابع

۱ـ آهنگر، طلعت، دعا (نیایش) و تاثیر آن بربهداشت روانی، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن،۱۳۷۲.

۲ـ آلیانی، زهرا، رابطه دعا با میزان اضطراب در دانشجویان، پایان نامه کارشناسی ارشد روانشناسی دانشگاه تبریز،۱۳۸۲.

۳ـ جلیل‌وند، محمدامین، «بررسی رابطه نماز با اضطراب»، دانش و پژوهش در روان‌شناسی، ش ۳، ۱۳۸۰.

۴ـ رضا ناظمیان، انسان و دین، تهران، سازمان تبلیغات اسلامى، ۱۳۶۹;

۵ـ زهرا رازفر، «بررسى نقش باورهاى دینى در خویشتندارى نوجوانان تهران»، دانشگاه الزهرا، ۱۳۷۹;

۶ـ سرگلزایی، محمدرضا و همکاران تاثیر فعالیت های مذهبی برافسردگی، اضطراب، سوء مصرف مواد، همایش بین المللی تاثیر دینی در بهداشت روانی، دانشگاه علوم پزشکی ایران، ۱۳۷۹.

۷- طاهره سهرابیان، «بررسى تأثیر نگرش مذهبى بر سازگارى فردى و اجتماعى دانش آموزان استان لرستان»، دانشگاه الزهراء، ۱۳۷۹;

۸ـ عبدالعظیم کریمى، رویکرد نمادین به تربیت دینى با تأکید بر روش هاى اکتسابى، انتشارات قربانى، ۱۳۷۴;

۹- على اصغر صباغ پور، «بررسى نگرش مذهبى جوانان ذکور تهران (۲۲ـ۱۷ ساله) و عوامل مؤثر بر شکل گیرى آن»، دانشگاه تربیت مدرس، ۱۳۷۹;

۱۰ غباری بناب، باقر، روش‌های مقابله مذهبی در بین دانشجویان و تاثیر آن در سلامت روانی، سمینار بهداشت روانی دانشجویان ، دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران،۱۳۷۹.

۱۱- غلام عباس توسلى، نظریه هاى جامعه شناسى، چ اول، تهران، سمت، ۱۳۶۹;

۱۲- فریبا جمالى، «بررسى رابطه بین نگرش مذهبى و احساس معنابخشى در دانشجویان دانشگاه»، پایان نامه کارشناسى ارشد دانشگاه الزهرا، ۱۳۸۱;

۱۳- قدس، صهبا، بررسی تأثیر میزان دعا در کاهش اضطراب دانشجویان دانشگاه تهران، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد واحد رودهن، ۱۳۷۵.

۱۴- کاپلان، هارولد و دیگران (۱۹۸۹)، خلاصه روان پزشکی، ترجمه نصرت الله پورافکاری، تبریز، ذوقی تبریز، ۱۳۶۸.

۱۵ـ کوپر، کاری، غلبه بر اضطراب، ترجمه ماشاء الله مدیحی، بی‌جا، انتشارات یادآوران، ۱۳۷۲.

۱۶ـ محمد خدایارى فر، «تهیه پرسشنامه نگرش سنج مذهبى در بین دانشجویان دانشگاه»، ۱۳۷۸;

۱۷ـ مهرى محمودى، «رابطه قشربندى اجتماعى و رفتارهاى مذهبى»، دانشگاه تربیت مدرس، ۱۳۷۸;

۱۸ـ نیما قربانى، «روان شناسى دین، یک رویکرد عملى چند تبارى»، فصلنامه قبسات، سال سوم، ش ۲، تابستان و پاییز ۱۳۷۷.

۱۹ـ ویلیام جیمز، دین و روان، ترجمه مهدى قائمى، انتشارات آموزش و پرورش انقلاب اسلامى، ۱۳۷۲;

۲۰ـ یوسف کریمى، روان شناسى اجتماعى، چ چهارم، دانشگاه پیام نور، ۱۳۷۲.