تعداد صفحات : ۹۵ قابل ویرایش
تضعیف امنیت جامعه و تشدید احساس ناامنی از طریق تحریک و تشویق به ارتکاب جرایم، توهین، تبلیغ علیه نظام، آموزش روش بزهکاری و… از جمله آثار منفی مطبوعات در آسیب رساندن به امنیت جامعه محسوب می شود. در کنار این مهم، بحث آزادی بیان رسانه‌های مکتوب در میثاق های جهانی و اصول قانون اساسی به چشم می‌خورد، که ضامن آن وجود نهاد خاصی به نام هیأت منصفه و آیین دادرسی ویژه نظیر علنی بودن محاکمات است که در مقابل امواج برخاسته از نظرات دولتمردان مصونیت خاصی را به این اصل می دهد. هرچند که حفظ ارزشهای اساسی اجتماعی و امنیت و نظم عمومی، محتاج ایجاد محدودیت‌هایی برای اصل آزادی مطبوعات است. بنابراین نحوه ی برخورد با جرایم مطبوعاتی به یکی از دغدغه های اصلی تبدیل شده است.
فهرست مطالب
عنوان صفحه
چکیده…………………………………………………………………………………………………………………….. ۱
مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………… ۲
فصل اول- کلیات………………………………………………………………………………………………………. ۵
۱-۱- تعاریف و مفاهیم……………………………………………………………………………………………….. ۶
۱-۱-۱- معنای لغوی و تعریف جرم………………………………………………………………………………. ۶
۱-۱-۱-۱- معنای لغوی جرم………………………………………………………………………………………… ۶
۱-۱-۱-۲- تعریف جرم………………………………………………………………………………………………. ۶
۱-۱-۱-۲-۱- تعریف جرم از دیدگاه حقوقدانان خارجی…………………………………………………….. ۶
۱-۱-۱-۲-۲- تعریف جرم از دیدگاه اسلام……………………………………………………………………… ۷
۱-۱-۱-۲-۳- تعریف جرم از دیدگاه جرم شناسی……………………………………………………………… ۸
۱-۱-۱-۲-۴- تعریف جرم در حقوق موضوعه ایران…………………………………………………………… ۹
۱-۱-۲- معنای لغوی و تعریف جرم مطبوعاتی……………………………………………………………….. ۱۱
۱-۱-۲-۱- معنای لغوی…………………………………………………………………………………………….. ۱۱
۱-۱-۲-۲- تعریف جرم مطبوعاتی……………………………………………………………………………….. ۱۱
۱-۱-۲-۲-۱- تعریف جرم مطبوعاتی از دیدگاه حقوقدانان و صاحب نظران…………………………… ۱۲
۱-۱-۲-۲-۲- تعریف جرم مطبوعاتی از دیدگاه قانون……………………………………………………….. ۱۳
۱-۱-۳- معنای لغوی و تعریف جرم سیاسی…………………………………………………………………… ۱۵
۱-۱-۳-۱- معنای لغوی سیاست………………………………………………………………………………….. ۱۵
۱-۱-۳-۲- تعریف جرم سیاسی…………………………………………………………………………………… ۱۵
۱-۱-۳-۲-۱- تعریف جرم سیاسی در کشورها و مجامع بین المللی……………………………………… ۱۷
۱-۱-۳-۲-۲- تعریف جرم سیاسی در حقوق اسلام(بغی)………………………………………………….. ۱۸
۱-۱-۳-۲-۳- تعریف جرم سیاسی از دیدگاه حقوق موضوعه ایران………………………………………. ۱۹
۱-۱-۴- معنای لغوی و تعریف جرم امنیتی و برخی از مصادیق آن………………………………………. ۲۲
۱-۱-۴-۱- معنای لغوی امنیت…………………………………………………………………………………….. ۲۲
۱-۱-۴-۲- تعریف جرم امنیتی و برخی از مصادیق آن………………………………………………………. ۲۳
۱-۱-۴-۲-۱- تعریف جرم…………………………………………………………………………………………. ۲۳
۱-۱-۴-۲-۲- جاسوسی…………………………………………………………………………………………….. ۲۶
۱-۱-۵- وسیله ی ارتکاب جرم…………………………………………………………………………………… ۲۸
۱-۱-۵-۱- نقش وسیله در تحقیق جرم…………………………………………………………………………. ۲۹
۱-۱-۵-۲- نقش وسیله در میزان مجازات………………………………………………………………………. ۳۰
۱-۲- پیشینه و تحولات قانونگذاری در زمینه جرایم مطبوعاتی و امنیتی…………………………………. ۳۲
۱-۲-۱- پیشینه و تحولات قانونگذاری در زمینه جرایم مطبوعاتی…………………………………………. ۳۲
۱-۲-۱-۱- قانونگذاری در جرایم مطبوعاتی قبل از انقلاب اسلامی………………………………………. ۳۲
۱-۲-۱-۲- قانونگذاری در جرایم مطبوعاتی بعد از انقلاب اسلامی……………………………………….. ۳۵
۱-۲-۲- پیشینه و تحولات قانونگذاری در زمینه جرایم امنیتی……………………………………………… ۳۶
۱-۲-۲-۱- قانونگذاری در جرایم امنیتی قبل از انقلاب اسلامی……………………………………………. ۳۶
۱-۲-۲-۲- قانونگذاری در جرایم امنیتی بعد از انقلاب اسلامی……………………………………………. ۳۷
فصل دوم- بیان ماهیت، نحوه ارتکاب و مسئولیت در جرایم امنیتی ارتکابی به وسیله مطبوعات……. ۴۰
۲-۱- ماهیت ارتکاب جرایم امنیتی از طریق مطبوعات و آثار آن………………………………………….. ۴۱
۲-۱-۱- ماهیت……………………………………………………………………………………………………….. ۴۱
۲-۱-۲- آثار…………………………………………………………………………………………………………… ۴۲
۲-۱-۲-۱- اثر تغییر ماهیت در صلاحیت رسیدگی…………………………………………………………… ۴۲
۲-۱-۲-۲- اثر تغییر ماهیت در شکل و نحوه رسیدگی………………………………………………………. ۴۵
۲-۱-۲-۳- اثر تغییر ماهیت در اعمال مجازات………………………………………………………………… ۴۵
۲-۲- تبیین امکان ارتکاب جرایم امنیتی فصل پنجم قانون مجازات اسلامی از طریق مطبوعات…….. ۴۷
۲-۲-۱- تحریک و تشویق به ارتکاب جرایم علیه امنیت کشور……………………………………………. ۴۷
۲-۲-۱-۱- عنصر مادی……………………………………………………………………………………………… ۴۸
۲-۲-۱-۲- عنصر معنوی……………………………………………………………………………………………. ۴۹
۲-۲-۱-۳- مجازات………………………………………………………………………………………………….. ۵۰
۲-۲-۱-۴- پرونده عملی……………………………………………………………………………………………. ۵۱
۲-۲-۲- تبلیغ علیه نظام یا به نفع گروههای مخالف جمهوری اسلامی ایران……………………………. ۵۶
۲-۲-۲-۱- عنصر مادی……………………………………………………………………………………………… ۵۷
۲-۲-۲-۲- عنصر معنوی……………………………………………………………………………………………. ۵۸
۲-۲-۲-۳ – مجازات ……………………………………………………………………………………………….. ۵۹
۲-۲-۲-۴- پرونده عملی……………………………………………………………………………………………. ۵۹
۲-۲-۳- جاسوسی……………………………………………………………………………………………………. ۶۵
۲-۲-۳-۱- عنصر مادی……………………………………………………………………………………………… ۶۶
۲-۲-۳-۲- عنصر معنوی……………………………………………………………………………………………. ۷۴
۲-۲-۳-۳- مجازات………………………………………………………………………………………………….. ۷۵
۲-۲-۳-۴- پرونده عملی(موضوع مواد ۵۰۱ و ۵۰۵ قانون مجازات اسلامی)……………………………. ۷۸
۲-۳- بررسی مسئولیت کیفری صاحب امتیاز، مدیر مسئول و نویسنده در جرایم مطبوعاتی………….. ۸۱
۲-۳-۱- مسئولیت صاحب امتیاز………………………………………………………………………………….. ۸۱
۲-۳-۲- مسئولیت مدیر مسئول……………………………………………………………………………………. ۸۳
۲-۳-۳- مسئولیت نویسنده…………………………………………………………………………………………. ۸۴
نتیجه گیری و پیشنهادات……………………………………………………………………………………………. ۸۶
فهرست منابع………………………………………………………………………………………………………….. ۸۹
چکیده
مطبوعات از نظر قدمت تاریخی و همچنین گستردگی مخاطبان وضعیت متمایزی نسبت به دیگر دیگر رسانه های گروهی دارند. در سالهای اخیر مطبوعات با خبرها، مقالات و گزارشهای خود در تحولات اجتماعی نقش مهمی را ایفا نموده اند و در این راستا معمولاً با استفاده از افکار عمومی و عقاید گوناگون و منتقل نمودن نظرات و نارضایتی عموم از برخی از سیاستهای هیات حاکم در ثبات اجتماعی، سیاسی و امنیتی جامعه تحول ایجاد نموده اند و در حقیقت به یکی از سلاحهای سیاسی تبدیل شده اند. در کنار این فواید مهمی که مطبوعات برای جامعه به ارمغان می آورند، گاهی اوقات از حدود و وظایف خود خارج شده و به نوعی در تقابل با هیات حاکم بر می خیزند و به همین جهت قانونگذار به وضع مقررات ویژه ای درخصوص مطبوعات پرداخته است.
در اینجاست که این پرسش مطرح می شود که جرم مطبوعاتی چیست؟ آیا اساساً امکان ارتکاب جرایم علیه امنیت از طریق مطبوعات وجود دارد یا خیر؟ در صورت امکان ارتکاب ماهیت این جرایم، نوع رسیدگی قضایی و دادگاه صالح به این جرایم و حدود مسئولیت گردانندگان اصلی مطبوعات چگونه است؟ این پژوهش به پاسخگویی پرسشهای مذکور پرداخته است، البته قبل از بیان امکان ارتکاب و ماهیت ارتکابی این گونه جرایم و دادگاه صالح، شایسته است که تاریخ تحولات قانونگذاری در زمینه‌ی جرایم مطبوعاتی و امنیتی و مفاهیم بنیادی این دو از قبیل جرم مطبوعاتی، جرم امنیتی، جرم سیاسی و جاسوسی بررسی و بیان می شود.
از این رو در فصل اول این پژوهش، با عنوان کلیات به موضوعات مذکور پرداخته است.
پس از شناخت کلیات بحث، جهت پیگیری پرسشهای اصلی وفرضیه‌های اصلی و فرعی، موجه می نماید که این امر در فصل دوم و طی سه مبحث مورد مداقه و بررسی قرار گیرد.
در این فصل به بررسی ماهیت ارتکابی جرایم امنیتی از طریق مطبوعات پرداخته شده و آیین رسیدگی به جرایم مطبوعاتی، مراجع صالح به رسیدگی در این زمینه مورد بررسی قرار گرفته است. و همچنین به بیان امکان ارتکاب جرایم امنیتی از طریق مطبوعات و حدود مسئولیت صاحب امتیاز، مدیر مسئول و نویسنده پرداخته شده است. قابل ذکر است که در ضمن بررسی هر کدام از جرایم، نمونه‌های عملی نیز بیان گردیده است. در پایان در قسمت نتیجه‌گیری، ضمن بیان مختصری مطالب پژوهش و نتایج حاصله، پیشنهادهایی که به نظر در تدوین قانون مطبوعات جدید موثر و سازنده است، مطرح شده است.
مقدمه
چند دهه ای است که بحث رسانه ها و به خصوص رسانه های نوشتاری جایگاه خود را در رشته هایی نظیر جرم شناسی، جامعه شناسی، روانشناسی، علوم ارتباطات، حقوق و…. افزایش داده است و تاثیر شگرف و عمیقی را در فرهنگ سازی مردم به خود اختصاص داده است.
در این خصوص مطبوعات از حالت نمادین بیرون آمده و به یکی از قطبهای تبلیغاتی کشورهای جهان تبدیل شده است، به گونه ای که کشورهایی که از مطبوعات قوی تر و گسترده‌تری برخوردار باشند، از نقطه نظر سیاسی، اقتصادی و فرهنگی تفاوت قابل ملاحظه ای با بقیه‌ی کشورها پیدا کرده اند. به طوری که برخی از نویسندگان[۱] برای مطبوعات و رسانه های گروهی چنان هویت مستقلی قایلند که قادر است در ساخت جامعه تغییرات وسیعی ایجاد کنند. به دلیل وجود همین خصوصیت ویژه‌ی مطبوعات است، که با هجوم وسایل ارتباط جمعی جدید و ماهواره ها، مطبوعات هنوز جایگاه و قدرت خود را حفظ کرده اند و از اهمیت و نقش آن در جامعه کم نشده است.
با توجه به این نقش تأثیرگذار مطبوعات در جامعه و در پی افزایش تعداد روزنامه ها و مجله ها، به ویژه از خرداد ۱۳۷۶ و گوناگونی بینشهای اجتماعی و فرهنگی نشریات، نگرانیها و دغدغه هایی برای مسئولین فراهم شده است.
تضعیف امنیت جامعه و تشدید احساس ناامنی از طریق تحریک و تشویق به ارتکاب جرایم، توهین، تبلیغ علیه نظام، آموزش روش بزهکاری و… از جمله آثار منفی مطبوعات در آسیب رساندن به امنیت جامعه محسوب می شود. در کنار این مهم، بحث آزادی بیان رسانه‌های مکتوب در میثاق های جهانی و اصول قانون اساسی به چشم می‌خورد، که ضامن آن وجود نهاد خاصی به نام هیأت منصفه و آیین دادرسی ویژه نظیر علنی بودن محاکمات است که در مقابل امواج برخاسته از نظرات دولتمردان مصونیت خاصی را به این اصل می دهد. هرچند که حفظ ارزشهای اساسی اجتماعی و امنیت و نظم عمومی، محتاج ایجاد محدودیت‌هایی برای اصل آزادی مطبوعات است. بنابراین نحوه ی برخورد با جرایم مطبوعاتی به یکی از دغدغه های اصلی تبدیل شده است.
ضرورت تحقیق:
تحولات سالهای اخیر در جهت گسترش آزادی مطبوعات در سطح ملی و بین المللی ضرورت هماهنگی بیشتر در قوانین و مقررات حاکم را می طلبد، به خصوص اینکه در حال حاضر کشور عزیزمان با تصویب شش قانون مطبوعاتی که آخرین آن دو دهه از عمرش می گذرد و دهها تبصره و چند اصلاحیه، متاسفانه نظام حقوقی کارآمد و منسجمی را برای مبارزه با تاثیر منفی مطبوعات در عین پاسداری از اصل آزادی بیان مطبوعات ندارد. بنابراین با توجه به مراتب فوق ضرورت انجام چنین تحقیقی مشخص می شود.
از جمله ضرورت های دیگر، آثار جرایم مطبوعاتی بر امنیت جامعه است. به طوری که مطبوعات به عنوان مجرای شکل دهی به افکار عمومی و با توجه به اینکه افکار عمومی یکی از عناصر بسیار مهم در اقتدار و امنیت کشور به حساب می آید، لذا انتشار مطالبی برخلاف امنیت کشور از طریق مطبوعات لطمات جبران ناپذیری را در جامعه به همراه خواهد داشت و احساس امنیت که یکی از ارکان زندگی اجتماعی است، به مخاطره خواهد افتاد.
همچنین عدم وجود تعریف مشخص و دقیق از جرم مطبوعاتی، عدم تعیین حدود امنیت، عدم ارائه ی تعریف مناسب از امنیت و جرایم علیه آن و واژگان مرتبط با آن نظیر جاسوسی و… به گونه ای که در عمل و اجرا راه را برای تفسیر کلمات و اعمال سلایق مختلف ببندد، استعمال واژه های مبهم و غیر حقوقی(چه در قانون مطبوعات و چه در قانون مجازات اسلامی)، وجود تردید در ماهیت ارتکاب جرایم امنیتی از طریق مطبوعات که در پی آن آئین دادرسی متفاوتی را می طلبد، عدم تناسب بین جرایم و مجازاتهای این بخش و عدم احصاء جرایم امنیتی ارتکابی از طریق مطبوعات، ضرورت بازنگری در ساختار قوانین حاکم بر این بخش را بیش از پیش روشن می‌کند: بنابراین از جمله ضرورت های دیگر تحقیق و تدوین این پایان نامه، با توجه به مراتب فوق، به نوعی تازه بودن مباحث مطروحه در این زمینه می باشد.
سوالات اصلی تحقیق:
- آیا عملاً ارتکاب جرایم امنیتی از طریق مطبوعات امکان وقوع خارجی دارد؟
- ماهیت جرایم امنیتی ارتکابی از طریق مطبوعات چیست، سیاسی، عادی و یا مطبوعاتی؟
فرضیه های تحقیق:
- از میان جرایم علیه امنیت داخلی و خارجی صرفاً پاره‌ای از آنها ازطریق مطبوعات قابل ارتکاب می باشند و همگی آنها قابلیت ارتکاب از طریق مطبوعات را ندارند.
- چنین جرایمی دارای ماهیت مطبوعاتی بوده و بایستی با حضور هیأت منصفه در دادگاه مطبوعات به آن رسیدگی شود.
اهداف تحقیق:
- بیان ماهیت جرم امنیتی که از طریق مطبوعات ارتکاب می یابد.
- بیان ابهام ها و ایرادهای موجود در مواد مربوط به جرایم علیه امنیت در قانون مطبوعات.
- مقایسه مواد مربوط به جرایم علیه امنیت در قانون مطبوعات با مواد مشابه در قانون مجازات اسلامی و قانون مجازات جرایم نیروهای مسلح.
- بررسی شرایط و ارکان تحقق هر یک از جرایم به منظور رفع ابهام های موجود.
پیشینه تحقیق:
با توجه به تازگی این موضوع در حقوق ایران، قطعاً می توان گفت که در این زمینه تاکنون تحقیقی صورت نگرفته است. البته لازم به ذکر است که عناوین مرتبط با موضوع(جرایم مطبوعاتی- جرایم امنیتی) به جز چند پایان نامه انگشت شمار تحقیقات علمی و محققانه‌ای صورت نپذیرفته است. از جمله پایان نامه های تدوین شده می توان به موارد ذیل اشاره نمود:
- جرایم مطبوعاتی در حقوق ایران- ابراهیم عمیقی ابرقویی به راهنمایی دکتر عادل ساریخانی- پایان نامه کارشناسی ارشد- دانشگاه قم ۱۳۷۹
- جرایم مطبوعاتی- مجید لایق میرحسینی- به راهنمایی ایرج گلدوزیان- دانشگاه تهران- ۱۳۷۲.
- تفاوت های جرایم سیاسی و امنیتی- فرامرز نظافت- به راهنمایی عادل ساریخانی- دانشگاه قم- ۱۳۸۱.
- نظارت کیفری محدود کننده اصل آزادی مطبوعات- سید مهدی علوی – دانشگاه امام صادق(ع).
روش تحقیق:
در تدوین این رساله از روش تحلیل و توصیفی(پژوهش کتابخانه ای) با استفاده از ابزار کتابها، پایان نامه ها و استفاده از نظرات پژوهشگران استفاده شده است. در این زمینه سعی نموده که از مبانی نظری و تئوری های موجود اصول و ضوابط حاکم استفاده نموده و همچنین از منابع قضایی نظیر آراء دادگاهها و نظرات مشورتی اداره حقوقی به اقتضاء استفاده شده است.
فهرست منابع :
الف ) کتب فارسی
- اردبیلی ،محمدعلی ، حقوق جزای عمومی ،جلد ۱و۲ ، نشر میزان ،چاپ اول ، تهران ، ۱۳۷۹ .
- آشوری ، محمد ، آئین دادرسی کیفری ، جلد ۱و۲ ، نشر سمت ، چاپ چهارم ، تهران ، ۱۳۸۳.
- اصغری ، سید محمد ، بررسی تطبیقی جرم سیاسی همراه با دو قاعده درأ و نفی حرج ، انتشارات اطلاعات ، چاپ اول ،تهران ، ۱۳۷۸.
- انصاری لاری ، محمد ابراهیم ،نظارت بر مطبوعات درحقوق ایران ، انتشارات سروش ، چاپ اول ، تهران ، ۱۳۷۵.
- باهری ،محمد ،حقوق جزای عمومی ، انتشارات رهام ، چاپ اول ، تهران ، ۱۳۸۱.
- پاد ، ابراهیم ، حقوق کیفری اختصاصی ، جلد اول ، انتشارات دانشگاه تهران ، چاپ سوم ، تهران ، ۱۳۵۳.
- پیوندی ، غلامرضا ، جرم سیاسی ، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی ، چاپ اول ، تهران ، ۱۳۸۲.
- پیکا، ژرژ، جرم شناسی ، ترجمه علی حسین نجفی ابرند آبادی ، دانشگاه شهید بهشتی ، چاپ اول ، تهران ، ۱۳۷۰.
- پیمانی ، ضیاء الدین ، جرایم علیه امنیت و آسایش عمومی ،نشر میزان ، چاپ پنجم ، تهران ، ۱۳۸۰.
- جعفری ،لنگرودی ،محمد جعفر ، ترمینولوژی حقوق ، گنج دانش ، چاپ اول ، تهران ، ۱۳۶۳.
- ـــــــــــــ ،مبسوط در ترمینولوژی حقوق ، گنج دانش ،چاپ اول ،تهران ، ۱۳۷۸.
- حبیب زاده ، محمد جعفر ، بررسی جرم محاربه و افساد فی الارض ، انتشارات کیهان ، چاپ اول ،تهران ، ۱۳۷۰.
- خاموشی ، سید مهدی ، بررسی فقهی و حقوقی اصل قانونی بودن جرایم و مجازاتها ، انتشارات سپهر ، چاپ اول ،تهران ، ۱۳۸۵.
- دامغانی ، محمد نقی ، اولین قوانین ایران قبل از مشروطیت ،انتشارات بهزاد ، چاپ اول ، تهران ، ۱۳۵۷.
- دشتی ، محمد ،ترجمه‌ی نهج البلاغه، انتشارات نشر مشرقین ، چاپ هفتم ، قم ، آذر ۱۳۷۹.
- دهخدا ،علی اکبر ، لغت نامه ، انتشارات دانشگاه تهران ، چاپ اول از دوره جدید ،تهران ، ۱۳۷۳.
- رازی ، فریده ، فرهنگ عربی در فارسی معاصر ، نشر مرکز ، چاپ اول ،تهران ، ۱۳۶۶.
- رستمی ، محمد ، فرهنگ واژه‌های نظامی ،انتشارات ستاد مشترک ارتش ، چاپ اول ، تهران ، ۱۳۷۸.
- زراعت ، عباس ، جرم سیاسی ، انتشارات ققنوس ، چاپ اول ، تهران ، ۱۳۷۷.
- ـــــــ ، شرح قانون مجازات اسلامی ، تعزیرات ، انتشارات ققنوس ، چاپ اول ، تهران ، ۱۳۸۲.
- ــــــ، قانون مجازات اسلامی در نظم حقوق کنونی ، انتشارات ققنوس ، چاپ دوم ،تهران ، ۱۳۸۰.
- زینلی ، محمد رضا ، جرم سیاسی و حقوق جزای اسلامی (مطالعه تطبیقی ) ، انتشارات امیر کبیر ، چاپ اول ، تهران ، ۱۳۷۸.
- ساریخانی ، عادل ، جاسوسی و خیانت به کشور ، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم ، چاپ اول ، قم ، ۱۳۷۸.
- ـــــــــ ، جرایم علیه امنیت و آسایش عمومی ، انتشارات دانشگاه قم ، چاپ اول ، قم ، ۱۳۸۰.
- سیفی فمی تفرشی ، مرتضی، نظم و نظمیه در دوران قاجار ، چاپ یساولی (فرهنگسرا)، چاپ اول ، تهران ، ۱۳۶۲.
- شامبیاتی ، هوشنگ ، حقوق کیفری اختصاصی ، جلد ۳، انتشارات ژوبین ، چاپ اول ، تهران ، ۱۳۷۶.
- شیخ الاسلامی ، عباس، جرایم مطبوعاتی ، انتشارات جهاد دانشگاهی ، چاپ اول ، مشهد ، ۱۳۸۰.
- صالحی انصاری ، محمدجواد ،دادگاه مطبوعات در جمهوری اسلامی ایران ، انتشارات مرکز اسناد و انقلاب اسلامی ، چاپ اول ، تهران ، ۱۳۸۵.
- صانعی ، پرویز ،حقوق جزای عمومی ، جلد ۱، گنج دانش ، چاپ پنجم ، تهران ، ۱۳۷۲.
- علی آبادی ، عبدالحسین ، حقوق جنایی ، جلد ۱ ، انتشارات فردوسی ، چاپ اول ، تهران ، ۱۳۶۸.
- عمیقی ، ابراهیم ،جرم مطبوعاتی ، انتشارات کانون اندیشه‌ی جوان، چاپ اول ، تهران ، ۱۳۸۳.
- عمید زنجانی ، عباسعلی ، فقه سیاسی ، جلد ۳، انتشارات امیرکبیر ، چاپ اول تهران ، ۱۳۶۷.
- عوا ،محمد ،اصول نظام کیفری اسلام ، ترجمه حمید روشنایی صدر آبادی ، انتشارات سلسبیل ، چاپ اول ،تهران ، ۱۳۸۵.
- فیض، علیرضا ، مقارنه و تطبیق در حقوق اسلامی ، جلد ۱، انتشارات فرهنگ و ارشاد اسلامی ،تهران ، ۱۳۷۹.
- گارو ، مطالعات نظری و عملی درحقوق جزا ، ترجمه سید ضیاء الدین نقابت ، تهران ، بی‌تا .
- گلدوزیان ، ایرج ، حقوق جزای اختصاصی ، انتشارات دانشگاه تهران ، چاپ یازدهم ،تهران ، ۱۳۸۴.
- ــــــــ، بایسته‌های حقوق جزای عمومی ، نشر میزان ، چاپ دوازدهم ،تهران ، ۱۳۸۴.
- مالمیر محمود ، شرح قانون مجازات جرایم نیروهای مسلح ، نشر دادگستر چاپ اول ، تهران ، ۱۳۸۳.
- مجموعه مقالات نخستین سمینار بررسی مسائل مطبوعات ایران ، مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ، چاپ اول ، تهران ، ۱۳۷۸.
- مجیدی ، سید محمود ، جرایم علیه امنیت ، نشر میزان ، چاپ اول ، تهران ، ۱۳۸۶.
- مرتضوی، سعید ، جرایم علیه امنیت و آسایش عمومی ،انتشارات مجد ، چاپ اول ، تهران ، ۱۳۸۵.
- ـــــــــ، جرایم مطبوعاتی ،انتشارات نشر بین‌الملل ، چاپ دوم ، تهران ، ۱۳۸۶.
- معتمد نژاد ،کاظم ، حقوق مطبوعات ، جلد ۱، دفتر مطالعات توسعه رسانه‌ها ، چاپ چهارم ، تهران ، ۱۳۸۵.
- معین ،محمد ،فرهنگ فارسی ،جلد ۱، انتشارت سپهر ، چاپ نهم ، تهران ، ۱۳۷۵.
- مکارم شیرازی ، ناصر ، تفسیر نمونه ، جلد ۱۱ ، انتشارات دارالکتاب الاسلامیه ،قم ، ۱۳۷۶.
- میر محمد صادقی ، حسین ، جرایم علیه اشخاص ، نشر میزان ، چاپ اول ، تهران ، ۱۳۸۶.
- ـــــــ، جرایم علیم امنیت و آسایش عمومی ، نشر میزان ، چاپ دوم ، تهران ، ۱۳۸۱.
- ـــــــ، جرایم علیه اموال و مالکیت ، نشر میزان ، چاپ دوازدهم ، تهران ، ۱۳۸۴.
- نوربها ، رضا ، زمینه حقوق جزای عمومی ، انتشارات کانون وکلای دادگستری ، چاپ دوم ، تهران ، ۱۳۷۵.
- نجفی ابرند آبادی ، علی حسین – هاشم بیگی ،حمید ،دانشنامه جرم شناسی ، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی ، چاپ اول ، تهران ، ۱۳۷۷.
- نوری ،عبدالله ، شوکران اصلاح ، انتشارات طرح نو ، چاپ اول ،تهران ، ۱۳۷۸.
- ولیدی ، محمد صالح ، حقوق جزای اختصاصی ( جرایم علیه امنیت و آسایش عمومی )، جلد ۳، انتشارات داد ، چاپ اول ، تهران ، ۱۳۷۷
- ــــــــ، حقوق جزای عمومی ، انتشارات سمت ، چاپ اول ، تهران ، ۱۳۷۱.
- هاشمی ،سید محمد ،حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران ، جلد ۱، مجتمع آموزش عالی ، چاپ اول ، قم ، ۱۳۷۵.
- ـــــــ، حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران ، جلد ۲، نشر دادگستری ، چاپ سوم ، بی‌جا ، ۱۳۷۷
ب: پایان نامه‌ها و جزوات درسی :
- بابایی ،حسین ، حدود و مبانی جرم انگاری در جرایم مطبوعاتی در حقوق ایران ، پایان نامه کارشناسی ارشد ، دانشگاه قم ، ۱۳۸۴.
- زینلی ، محمدرضا ، جرم سیاسی ، پایان نامه کارشناسی ارشد ، دانشگاه شهید بهشتی ، ۱۳۷۴.
- عسگری ،محمد رضا ،تقریرات حقوق مطبوعات ، موسسه عالی علوم ارتباطات اجتماعی ، نیمسال دوم ، ۵۰-۱۳۴۹.
- علوی ، سید محمد ، مقررات کیفری محدود کننده اصل آزادی مطبوعات ، پایان نامه کارشناسی ارشد ، دانشگاه امام صادق (ع) ، ۱۳۷۶
- عمیقی ابر قویی ، ابراهیم ، جرایم مطبوعاتی در حقوق ایران ، پایان نامه کارشناسی ارشد ،دانشگاه قم ، ۱۳۷۹.
- غلامی ،حسین ، تقریرات جرمشناسی ،دانشگاه علامه طباطبائی ، نیمسال دوم ، ۸۷-۱۳۸۶.
- فرخ سیری ، منصور ، جاسوسی و جرایم مرتبط با آن ، پایان نامه کارشناسی ارشد ،دانشگاه تهران ، ۱۳۷۶.
- لایق میر حسینی ، مجید ، جرایم مطبوعاتی ، پایان نامه کارشناسی ارشد ، دانشگاه تهران ، ۱۳۷۲.
- نجفی ابرند آبادی ،علی حسین ، تقریرات جامعه شناسی جنایی ، دانشگاه آزاد اسلامی واحد رفسنجان ، نیمسال تحصیلی اول ، ۸۶-۱۳۸۵.
- نظافت ،فرامز ، تفاوتهای جرایم سیاسی و امنیتی ، پایان نامه کارشناسی ارشد ، دانشگاه قم ، ۱۳۸۱.
ج : مقالات :
- ابراهیمی ، شهروز ، تحول مفهوم امنیت از امنیت ملی تا امنیت جهانی ،مجله سیاست دفاعی ، سال هشتم ، شماره ۳۱، ۱۳۷۹.
- افتخار جهرمی ، گودرز ، جرایم مطبوعاتی ، روزنامه همشهری ، ۸/۴/۱۳۷۸.
- پیوندی ، غلامرضا، تعریف ، اقسام و استثنائات جرم سیاسی ، نامه‌ی مفید ، سال هشتم ، شماره ۲ ، ۱۳۷۹.
- ستوده ، نسرین ، تعریف نامشخص جرم سیاسی ، روزنامه جامعه ، شماره ۵۳، ۸/۳/۱۳۷۷.
- صلاحیار ، غلامحسین ، مطبوعات ایران و مشکل مطبوعات در ایران ، دنیای سخن ، شماره ۶۲- ۱۳۷۳.
- فرنیا ، محمد ، قانون مطبوعات ،مجله کانون وکلا ، شماره‌ی ۸ ، ۱۳۲۷.
- کوشا ، جعفر ، نقدی بر قانون هیأت منصفه ، مجله دادگستر ، سال سوم ، شماره ۱۴، ۱۳۸۳.
- کوهستانی نژاد ، مسعود ، قانون از یاد رفته ،رسانه ، شماره‌ی دوم ، سال ششم ، ۱۳۷۴.
- گرجی ،ابوالقاسم ، گزارش علمی کنفرانس اجرای حقوق کیفر اسلامی و اثر آن در مبارزه با جرایم ، نشریه موسسه حقوق تطبیقی ، شماره ۲، ۱۳۵۵.
- محمودی ، فیروز ،امنیت و ناامنی از دیدگاه سیاست جنایی ، فصل نامه‌ی دیدگاههای حقوقی ، سال دوم ، شماره ۸ ، زمستان ۱۳۷۶.
- مرعشی ، محمد حسن ، بغی یا جرم سیاسی از نظر اسلام ، مجله قضایی و حقوقی دادگستری ، شماره سوم ، ۱۳۷۱.
- هاشمی ، سید محمد ، تحلیل حقوقی جرایم سیاسی و مطبوعاتی ، مجله تحقیقات حقوقی ، دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی ، شماره ۱۰، بهار و تابستان ۱۳۷۱.
د: منابع عربی
- قرآن کریم
- ابن منظور ، لسان العرب ،ج ۱۲ ،نشر ادب حوزه علمیه قم ، چاپ اول ، قم ، بی‌تا .
- شیرازی ، محمدحسن ، الفقه الطبعه الثانیه ، جلد ۴۸، انتشارات دار السلام، بیروت ، ۱۴۰۹ هـ .ق.
- الشورابی ، عبدالمجید ، الجرائم السیاسیه ، منشاء المعارف ،بی جا ، ۱۹۸۹.
- العاملی ، زین الدین ( شهید ثانی ) ، تحریر الروضه فی الشرح اللمعه،انتشارات سمت ، چاپ هفتم ، تهران ، ۱۳۸۴.
- العاملی ،محمد بن جمال الدین ، (شهید اول ) ، اللمعه الدمشقیه فی فقه الامامیه ،دار احیاء التراث العربی ، بیروت ، ۱۹۹۰ م .
- روارید ، علی اصغر ، سلسله الینابیع الفقهیه الحدود ،جلد ۲۳، دارالتراث ، بی‌جا.
- نجفی ،محمد حسن ، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام ،جلد ۲۱، داراحیاء التراث العربی ، چاپ هفتم ، بیروت ، بی‌تا .
هـ: قوانین و لوایح :
- قانون مجازات اسلامی ۱۳۰۴
- قانون حدود و قصاص ۳/۶/۱۳۶۱
- قانون راجع به مجازات اسلامی ۲۱/۷/۱۳۶۱
- قانون مجازات اسلامی ۱۳۷۵
- متمم قانون اساسی مصوب ۲۹ شعبان ۱۳۲۵.هـ .ق
- قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران ۲۴/۸/۱۳۵۸
- اصلاحیه قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران مصوب تیر ماه ۱۳۶۸
- قانون دادرسی و کیفر ارتش ۴/۱۰/۱۳۱۸
- قانون مجازات جرایم نیروهای مسلح ۱۸/۵/۱۳۷۱ و ۲۵/۱۰/۱۳۸۲
- قانون مجازات انتشار و افشای اسناد محرمانه و سری دولتی مصوب ۲۹/۱۱/۱۳۵۳
- آیین نامه طرز نگهداری اسناد سری و محرمانه دولتی و طبقه‌بندی و نحوه مشخص نمودن نوع اسناد و اطلاعات مصوب ۱/۱۰/۱۳۵۴
- قانون مطبوعات مصوب پنجم محرم ۱۳۲۶ ق . مصادف با ۲۸/۱۲/۱۲۸۶ ش .
- قانون هیأت منصفه ۱۰/۳/۱۳۱۰
- اصلاحیه‌ی قانون مطبوعات ۳/۱۰/۱۳۲۱
- لایحه قانون مطبوعات ۱۰/۵/۱۳۳۴
- لایحه قانون مطبوعات ۲۵/۵/۱۳۵۸
- آیین نامه اجرایی قانون مطبوعات ۸/۱۱/۱۳۶۵
- قانون مطبوعات مصوب ۲۲/۱۲/۱۳۶۴
- الحاقیه اول به قانون مطبوعات مصوب ۱/۴/۱۳۶۵
- الحاقیه دوم به قانون مطبوعات مصوب ۲۱/۵/۱۳۷۷
- قانون اصلاح قانون مطبوعات مصوب ۲۱/۵/۱۳۷۹
- قانون نحوه اجرای اصل ۹۰ قانون اساسی مصوب ۲۵/۸/۱۳۶۵
- قانون آیین دادرسی کیفری مصوب ۲۸/۶/۱۳۷۸
- قانون تشکیل دادگاههای عمومی و انقلاب اسلامی ۱۳۸۱
- لایحه قانون مجازات اسلامی ۱۳۸۷
- مجموعه تنقیح شده‌ی قوانین ومقررات کیفری ، جلد ۱و۲ ، معاونت حقوقی و توسعه قضایی قوه قضائیه ، ۱۳۸۶
- آیین نامه داخلی مجلس شورای اسلامی مصوب ۱۸/۴/۱۳۷۸
و : سایر منابع
۱۱۳- پایگاه اطلاع رسانی انجمن صنفی روزنامه نگاران ایران ، مورخ ۲۰/۴/۱۳۸۷و ۱۷/۴/۱۳۸۷
۱۱۴- پایگاه اطلاع رسانی تیک نیوز ، مورخ ۲۵/۷/۱۳۸۶
۱۱۵- پایگاه اطلاع رسانی فارس نیوز ، مورخ ۲۸/۳/۱۳۸۷
۱۱۶- پایگاه اطلاع رسانی قوه قضائیه جمهوری اسلامی ایران مورخ ۱۸/۴/۱۳۸۷
۱۱۷- نشریه داخلی قوه قضائیه جمهوری اسلامی ایران (مأوی ) مصادیق جرم سیاسی و مجازاتهای آن ، سال ششم ،شماره ۷۲۱ ، ۱۰/۲/۸۷
۱۱۸- پایگاه اطلاع رسانی نوروز ، مورخ ۴/۴/۱۳۸۷و ۲۰/۲/۱۳۸۶
