بررسی آثار تحریم و راهکارهای مقابه با آن

بررسی آثار تحریم و راهکارهای مقابه با آن

تعداد صفحات : ۲۴۵ | قابل ویرایش

نظم اقتصادی از حالت “نظام اقتصاد – جهانی” مرکز گرا به سوی اقتصاد جهانی چند جانبه گرا در حال گذار است. همینطور نظم سیاسی امنیتی جهان از حالب “تک قطبی” جاری در حال گذار به حالت “تک قطبی – چند جانبه” در سال های آینده است.

مقدمه

نظم اقتصادی از حالت “نظام اقتصاد – جهانی” مرکز گرا به سوی اقتصاد جهانی چند جانبه گرا در حال گذار است. همینطور نظم سیاسی امنیتی جهان از حالب “تک قطبی” جاری در حال گذار به حالت “تک قطبی – چند جانبه” در سال های آینده است. چنین نظم اقتصادی و امنیتی، شرایط مناسبی را در سطح جهانی برای قدرت های منطقه ای فراهم می کند تا در بازی چند جانبه گرایانه ی منطقه ای ایفای نقش کنند و به صورت قطب توسعه اقتصادی عمل کنند. اما، برای ایفای چنین نقشی، هر کشوری ناچار است در درجه ی اول، مناسبات سیاسی امنیتی قابل قبولی با کشورهای دیگر داشته باشد. در غیر اینصورت، نظم منطقه ای به دلیل ناهمگنی سیاسی- امنیتی یا شکل نمی گیرد و یا اگر بگیرد حول قدرتی شکل می گیرد که شرط ذکر شده را تامین کند. با این توضیح، ایران برای برخورداری از قدرت تعیین کننده گی منطقه ای، چه به لحاظ اقتصادی و چه به لحاظ سیاسی- امنیتی، نیاز به بازخوانی مناسبات خود با کشورهای منطقه دارد در غیر این صورت ترکیه در آینده نقش تعیین کننده تری خواهد داشت و به عنوان یک تهدید مانع از بهره برداری از فرصت های اقتصادی ما خواهد شد. عملکرد بسیار بهتر این کشور در جذب سرمایه خارجی و همینطور در نفوذ به بازار منطقه ای اکو تاییدی است بر این مطلب. این کشور به دنبال ادغام کم و بیش موفق در جامعه ی اقتصادی اروپا، اکنون به دنبال عملی کردن رویای امپراتوری عثمانی است؛ از این رو بازگشت به خاورمیانه و آسیای میانه و نفوذ اقتصادی و فرهنگی در این مناطق را در دستور کار دارد. پیشبرد چنین پروژه ای که در عرصه ی سیاسی به صورت درگیر شدن در نزاع فلسطینی اسرائیلی و ایفای نقش جدی در فرایند مذاکرات صلح، و در عرصه ی اقتصای به صورت مناسبات قوی تر با کشورهای منطقه و همینطور انتقال نفت آذربایجان (خط لوله باکو – جیحون) و گاز ترکمنستان (حط لوله ناباکو) به اروپا نمود پیدا می کند به معنای تضعیف موقعیت اقتصادی و ژئوپلتیکی ایران است. در بلندمدت حاشیه ای شدن اقتصاد ایران فرجام اجتناب ناپذیر استمرار چنین وضعیتی خواهد بود. این تهدید زمانی جدی تر می شود که دو مقوله در نظر گرفته شود. اول، اینکه در چارچوب تعریفی که ترکیه از منافع ملی دارد، در باره ی مساله ی فلسطین – اسرائیل به گونه ای عمل می کند که موجودیت کشور مستقل اسرائیل را به رسمیت می شناسد و تنها خواستار به رسمیت شناخته شدن موجودیت کشور مستقل فلسطین نیز است. از این رو، دیپلوماسی آن در تضاد با دیپلوماسی کشورهای مهم منطقه از جمله عربستان و مصر و همینطور قدرت های بزرگ از جمله آمریکا قرار نمی گیرد. به این صورت می تواند به عنوان نقطه ی اتکای این کشورها در برقراری ثبات منطقه ای عمل کند و به نوعی در مقابل ایران قرار بگیرد که دیپلوماسی دیگری را دنبال می کند. دوم این که، در راستای آنچه ذکر شد با نزدیکی بیشتر کشورهای عربی منطقه به این کشور، ترکیه می تواند از آنها به عنوان سرپل های ارتباطی برای نفوذ در کشورهای عضو سازمان کنفرانس اسلامی استفاده و موقعیت ایران را تهدید کند.

بر مبنای خوش بینانه ترین برآورد ها، ایران در سال ۲۰۲۵ می تواند در میان یکی از اقتصادهای منطقه ای موسوم به گره ۱۱ بعد از ترکیه قرار بگیرد. چنانچه، این برآورد خوش بینانه بر مبنای مناسبات تنش زا میان ایران و قدرت های بزرگ تعدیل شود، طبعا انتظار می رود که فاصله ی میان ایران و ترکیه بیش از برآوردهای خوش بینانه باشد. اگر ایران، دسترسی به هدف اقتصاد برتر منطقه ای یا دست کم هم طراز با ترکیه را مد نظر دارد، در این صورت بازخوانی مناسبات منطقه ای و بین المللی به نحوی که هم موجب جذب سرمایه خارجی قابل توجه در مقایسه با رقبای منطقه ای و هم مانع از عملی شدن پروژه های سرمایه گذاری تضعیف کننده موقعیت ژئوپلتیک شود، لازم و ضروری است.

منابع و مآخذ

۱.ـ داوری اردکانی، رضا، ۱۳۷۹؛ “تبادل فرهنگی و فرهنگ جهانی غربی”، درباره غرب، چاپ اول، تهران: هرمس.
۲.ـ روسک، جوزف، و رولندوارن، ۱۳۶۹؛ مقدمه جامعه‏شناسی، ترجمه بهروز نبوی و احمد کریمی، چاپ سوم، تهران: انتشارات کتابخانه فروردین.
۳.ـ صلاحی، جاوید، ۱۳۷۶؛ تهاجم فرهنگی و مقابله با آن، گزارش تحقیقاتی، مشهد: دانشگاه فردوسی.
۴.ـ مسگرنژاد، جلیل، ۱۳۷۳؛ جایگاه ادبیات وعلوم ادبی در بازداری تهاجم‏فرهنگی، مجموعه مقالات کنفرانس تهاجم فرهنگی، دانشگاه علامه طباطبایی.
۵.ـ مصباح یزدی، محمد تقی، ۱۳۷۶؛ تهاجم فرهنگی، تحقیق عبدالجواد ابراهیمی، قم: مؤسسه‏ی آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
۶.ـ خرم، مسعود، ۱۳۷۸؛ هویت، چاپ پنجم، تهران: مؤسسه فرهنگی انتشارات حیان.
۷.ـ آزاد ارمکی، تقی، ۱۳۷۵؛ “تحلیل جامعه‏شناختی از: راههای نفوذ فرهنگی غرب در ایران معاصر”، کتاب سروش، (مجموعه مقالات، رویارویی فرهنگی ایران و غرب در دوره معاصر)، چاپ اول، تهران: سروش.
۸.ـ فقیه حقانی، موسی، ۱۳۷۵؛ “فراماسونری و گسترش فرهنگ غرب در ایران”، کتاب سروش(رویارویی فرهنگی ایران و غرب در دوره معاصر)، چاپ اول، تهران: سروش.
۹.ـ فیاض، محمدسعید، ۱۳۷۲؛ درآمدی بر تهاجم فرهنگی غرب، مرکز مطالعات اسلامی، تهران: معاونت پژوهشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
۱۰.ـ شفیعی سروستانی، اسماعیل، ۱۳۷۲؛ تهاجم فرهنگی و نقش تاریخی روشنفکران ، چاپ اول، تهران: سازمان انتشارات کیهان.
۱۱.ـ ابراهیمی، پریچهر، ۱۳۶۷؛ تأملی بر فرهنگ، تفاوت فرهنگ شرق و غرب، تهران: انتشارات آموزشی رشد علوم اجتماعی.
۱۲.ـ قائم مقامی، فرهت، ۱۳۵۶؛ آموزش یا استعمار فرهنگی ، چاپ سوم، تهران: انتشارات جاویدان.
۱۳.ـ نگارش، حمید، ۱۳۸۰؛ هویت دینی و انقطاع فرهنگی ، چ اول، قم: نهاد نمایندگی ولی فقیه در سپاه، مرکز تحقیقات اسلامی.
۱۴.ـ سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی، فرهنگ و تهاجم فرهنگی، برگرفته از سخنان مقام معظم رهبری (مدظله العالی)، ۱۳۷۳؛ چاپ اول، تهران: سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی.
۱۵.ـ کاظم‏زاده، فیروز، ۱۳۷۱؛ روس و انگلیس در ایران، چاپ دوم، انتشارات انقلاب اسلامی.
۱۶.ـ استریناتی، دومینیک، ۱۳۸۰؛ نظریه‏های فرهنگ عامه ، ترجمه‏ی ثریا پاک‏نظر، چاپ اول، تهران: گام نو.
۱۷.ـ پانوف، میشل و میشل پرون، ۱۳۶۸؛ فرهنگ مردم‏شناسی ، ترجمه‏ی علی‏اصغر عسکری خانقاه، چاپ اول، تهران: انتشارات ویس.
۱۸.ـ افتخاری، اصغر و علی‏اکبر کمالی، ۱۳۷۷؛ رویکرد دینی در تهاجم فرهنگی،، چاپ اول، تهران: سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی، گروه انتشارات.
۱۹.ـ قیصی‏زاده، یونس، ۱۳۶۳؛ سخنی درباره فرهنگ، اطلاعات علمی، ۱۶ آبان.
۲۰.ـ روح‏الامینی، محمود، ۱۳۷۲؛ زمینه فرهنگ‏شناسی، پویایی و پذیرش، چاپ سوم، تهران: انتشارات عطار.
۲۱.ـ هدایتخواه، ستار، ۱۳۷۷؛ تهاجم فرهنگی، چاپ اول، تهران: انتشارات معاونت پرورشی وزارت آموزش و پرورش.
۲۲- ادیبی، حسین، ۱۳۵۶؛ زمنیه انسان‏شناسی، تهران: انتشارات لوح.
۲۳-رفیع، جلال، ۱۳۷۳؛ فرهنگ مهاجم، فرهنگ مولد، چ اول، انتشارات اطلاعات.
۲۴- قیصی‏زاده، یونس، ۱۳۶۳؛ خصوصیات فرهنگی، اطلاعات علمی، ۱۶ آبان.
۲۵-دوانی، علی، ۱۳۷۵؛ “مواضع علما در برابر هجوم فرهنگی غرب به ایران”، کتاب سروش،( رویارویی فرهنگی ایران و غرب در دوره معاصر)، چاپ اول، تهران: سروش.

۲۶- آموزگار، علی (۱۹۹۷)، آثار تحریم غرب.

۲۷-بیگ‌زاده، ابراهیم (۱۳۷۹)، «سازمانهای غیردولتی و حقوق بین الملل».

۲۸-جانسون (۱۹۹۷)، پیامد های تحریم اقتصادی غرب علیه ایران.

۲۹- قوام، عبدالعلی (۱۳۸۸)، روابط بین الملل(نظریه ها و رویکردها).

۳۰-کامپفر و لونبرگ (۱۹۹۲)، کیفیت و اثر بخشی تحریم های غرب علیه ایران.

۳۱-متقی، ابراهیم،(۱۳۸۸)،آمریکا در برابر ایران، تهران: مرکز تحقیقات راهبردی دفاعی

۳۲- مؤسسه مطالعات و پژوهشهای بازرگانی(۱۳۷۱)،آثار تحریم غرب علیه ایران.

۳۳- هاس، ریچارد (۱۹۹۷)، پیامد های تحریم اقتصادی غرب علیه ایران.