تعداد صفحات: ۱۷۴ قابل ویرایش
بدون تردید میراث فرهنگی و اشیاء عتقیقه به عنوان شاهکارهای تاریخی ملل و بازگو کننده پیام معنوی گذشتگان بوده و در زنگی امروزی شاهد زنده و گویایی از سنن باستانی و نشانگر حرکت انسان در طول تاریخ می باشد و با شناسایی آن زمینه شناخت هویت و خط حرکت فرهنگی او میسر می گردد و از این طریق زمینه های عبرت برای انسان فراهم می گردد.
مقدمه:
مقصود از میراث فرهنگی، تاریخی که بازگو کننده ی پیام معنوی گذشتگان و نشانگر خط سیر و حرکت انسان در طول تاریخ و گویای پیشرفت سبک، مصداق و اسوه های تاریخی و فرهنگی در میان هر قوم و ملتی می باشد و شاهد زنده و گویای سنن باستانی در عصر حاضر و آثاری است که متبلور کننده ی فرهنگ و نظام ارزشی و اعتقادات یک جامعه در طول تاریخ می باشد.
لذا به واسطه ی قرارداشتن آثار تاریخی و فرهنگی و در معرض خطرات و زیانهای گوناگون مانند عوامل طبیعی از قبیل زلزله سیل آتش سوزی و باران و عوامل غیر طبیعی که به دست انسان صورت می گیرد مانند حفاری غیر مجاز تخریب سرقت میراث فرهنگی و جنگ لزوم وجود قوانین جامع مانع و موثر در جهت حراست از مواریث فرهنگی امری مهم است و همچنین لزوم بالا بردن آگاهی جامعه نسبت به ارزش میراث فرهنگی و کوشش در جهت حفظ آن کاملا ضروری به نظر می رسد. شناخت واقعی آثار تاریخی و فرهنگی می طلبد تا حمایت و حفاظت ویژه‌ای در این خصوص از سوی مراجع قانون گذاری به منظور جلوگیری از جرایم علیه آثار تاریخی- فرهنگی به عمل آید.
از بعد اقتصادی نیز ارزش و اهمیت آثار تاریخی و فرهنگی برای هیچ کس پوشیده نیست و می تواند منبع درآمد بسیار خوبی به وسیله ی جذب توریست برای کشور صاحب آثار تاریخی و فرهنگی باشد.
فصل اول: کلیات
بدون تردید میراث فرهنگی و اشیاء عتقیقه به عنوان شاهکارهای تاریخی ملل و بازگو کننده پیام معنوی گذشتگان بوده و در زنگی امروزی شاهد زنده و گویایی از سنن باستانی و نشانگر حرکت انسان در طول تاریخ می باشد و با شناسایی آن زمینه شناخت هویت و خط حرکت فرهنگی او میسر می گردد و از این طریق زمینه های عبرت برای انسان فراهم می گردد.
همگام با پیشرفت علم تکنولوژی و تبادل اطلاعات، قاچاقچیان حرفه ای اشیاء عتیقه نیز در قالب باندهای بزرگ و سازمان یافته برای خارج نمودن اشیاء عتیقه از کشور به روشهای جدیدتر و مطمئن تر مجهز می گردند و روز به روز گسترده تر می شوند و این در حالی است که مجریان قانون باید برای تعقیب و مجازات مجرمان به قوانین استناد نمایند که یا مربوط به سالیان بسیار دور بوده و یا قوانین جدیدی که نه تنها مجازات با نوع جرم متناسب نبوده بلکه دارای ابهامات و کاستی های فراوانی هستند.
۱-۱ طرح مساله:
جرم حفاری غیرمجاز و قاچاق اشیاء عتیقه از جرایم مربوط به آثار تاریخی مذهبی باستانی و ملی می باشد که در کنار سایر جرایم علیه آثار باستانی و میراث فرهنگی به صورت سرقت تخریب و قاچاق آنها از اهمیت زیادی برخوردار می باشد.
برابر آخرین بررسی های علمی باستان شناسی از ۶ هزار سال قبل در کناره ی هلیل رود تمدنی درخشان که بر تمدنهای کهن بین النهرین تاثیر گذار بوده شکل گرفته است. وجود مصنوعات سنگی و فلزی بازمانده از آن دوران بیانگر فرهنگ و تمدنی بوده که می توانسته افتخار عظیمی را برای تاریخ و گذشته ی سرزمین کهنسال ایران به ارمغان آورد وبه عنوان بزرگترین رویداد باستان شناسی قرن در تاریخ ثبت و جاودانه شود.
ایران به عنوان یکی از کشورهای باستانی و ماندگار از گذشته های دور و صاحب فرهنگ و تمدن غنی و کهن با دریایی از عناصر و اشیای فرهنگی که هریک مبین بخشی از تاریخ و تمدن این ملت است بر سطح زمین و زیر خاک ارزش خاص خود را دارد.
امروزه به رغم وجود قوانین نسبتا محکم برای برخورد با غارتگران مواریث فرهنگی تاریخی متاسفانه گروه های سازمان یافته ی بین المللی همراه با مجرمین داخلی پیوسته مشغول سرقت و قاچاق اشیاء تاریخی و فرهنگی این ملت در سراسر ایران خصوصا منطقه ی باستانی جیرفت می باشند.
۱-۲ هدف و انگیزه ی پژوهش:
واقعه ی غم انگیز جیرفت که همه ی صاحبان خرد و اندیشمندان داخلی و خارجی را نالان و مضطرب ساخت و خبر غارت آثار فرهنگی تاریخی منطقه ی جیرفت به منزله ی یک زمین لرزه ی بزرگ برای باستان شناسان بوده است و همچنین اهمیت و ارزش میراث فرهنگی و لزوم توجه به جرایم و خطراتی که گنجینه های باستانی را مورد تهدید قرار می دهند و به تمامیت فیزیکی و معنوی آثار خسارات جبران ناپذیری وارد می نماید نگارنده رابر آن داشت که موضوع مذکور را انتخاب نماید.
علاوه بر آن به دلیل مسامحه کاری سیستم حفاظتی کشور ما در خصوص پاسداری از میراث فرهنگی تاریخی و عدم درک صحیح از ارزش و اعتبار میراث فرهنگی همه روزه خسارات غیر قابل جبرانی به مواریث ارزنده وارد می سازد. لذا در این رساله تلاش نمودم جهت حفاظت از میراث فرهنگی و پیشگیری از جرایم علیه آن و جلوگیری از تکرار چنین واقعه ای که در منطقه ی باستانی جیرفت در سطح گسترده ای صورت گرفته است راهکارهای موثری را در این راستا ارائه نمایم.
۱-۳ اهمیت موضوع
ایران با داشتن تمدنی کهن و دارای مکان های تاریخی- فرهنگی از طریق این گنجینه های گرانبها که در سراسر این سرزمین وجود دارد و محافظت از آن و اتخاذ سیاست های حمایتی موثر کاملا ضروری بوده و از منابع با اهمیت در پیشرفت و توسعه ی کشور می باشد.
صنعت توریسم یکی از بزرگترین و اساسی ترین منابع تحصیل درآمد در ممالک دنیا می باشد اما متاسفانه به واسطه عدم محافظت و عدم اتخاذ سیاست های حمایتی موثر وضعیت میراث فرهنگی کشور در معرض صدماتی واقع شده که امروزه ما شاهد واقعه ای مانند واقعه ی جیرفت و غارت میراث فرهنگی- تاریخی از این منطقه می باشیم و هزاران قطعه از اشیاء این تمدن کهن در چند سال اخیر بوسیله ی قاچاقچیان داخلی و بین المللی از طریق قاچاق به خارج از کشور منتقل گردیده است و این امر خسارت مادی و معنوی بزرگی را به تاریخ و فرهنگ کشور ما وارد ساخته است.
۱-۴ سوالات پژوهش:
در این پژوهش کوشش خواهد شد تا به سوالات زیر پاسخ داده شود:
الف) برخوردهای قانونی در برابر سرقت تخریب حفاری های غیر مجاز قاچاق و صدور اشیاء عتیقه فرهنگی و باستانی ایران چگونه صورت می گیرد؟
ب) آیا در اسناد بین المللی قوانین و ضمانت اجراهایی در جهت حمایت از میراث فرهنگی تاریخی وجود دارد؟
ج) آیا می توان با بهره گیری از مواد کنوانسیون های خارجی و مقایسه ی آنها با قوانین ایران به راهکارهای سودمندی در راستای حفظ و صیانت از میراث باستانی و نیز جلوگیری از وقوع جرم علیه این مواریث کهن دست یافت؟
۱-۵- فرضیات پژوهش:
الف) به نظر می رسد که مواد ۵۵۸ تا ۵۶۹ ق.م. انواع مجازاتها و تدابیر قانونی در خصوص جرایمی چون سرقت تخریب حفاری غیر مجاز قاچاق و صدور اشیاء باستانی و امکنه تاریخی از بیان و تشریح نموده است.
ب) با بررسی کنوانسیون های اروپایی و مفاد موافقت نامه های بین المللی به نظر می رسد که به کرارا قوانین حفاظتی و حمایتی در خصوص حفاظت از میراث فرهنگی و تاریخی مطرح و مورد بازبینی قرار گرفته اند.
ج) به نظر می رسد که بتوان با مقایسه ی امکانات حفاظتی کشورهای تاریخی مشهور در سطح دنیا با کشور خودمان و اعمال سیاست های پاسدارنده ی امنیتی در مورد میراث باستانی زمینه ی ایجاد راهکارهای مناسب جهت حفظ آثار فرهنگی تاریخی و نیز جلوگیری از ارتکاب جرایم گوناگون علیه آثار باستانی را در ایران فراهم نمود.
فهرست منابع و مأخذ:
الف) کتب
۱-آخوندی، محمود؛ آئین دادرسی کیفری، ج ۱ و ۲، چاپ هشتم، تهران ناشر: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سال ۱۳۷۶.
۲-پیمانی ضیاء الدین؛ بررسی تاریخی و تطبیقی قاعده تعدد جرم، چاپ اول، قم ، نشر: معاونت پژوهشی مجتمع آموزش عالی قم، ۱۳۷۴.
۳-دایفوکو، هیروشی؛ اموال فرهنگی چیست؟ ترجمه: مهرداد وحدتی، وزارت ارشاد اداره کل موزه ها، گروه پژوهش، خرداد ۱۳۶۵.
۴-زراعت، عباس؛ شرح قانون مجازات اسلامی، بخش تعزیرات، ج ۱، چاپ دوم، کاشان، نشر فیض،پاییز ۱۳۷۷.
۵-ژرف ری درر؛ روشهای جدید مرمت و نگهداری اموال فرهنگی ، ترجمه: ابوالفضل سمنانی و حمید فرهمند بروجنی، دانشگاه هنر ، سال ۱۳۷۶.
۶-سلیمی، صادق؛ جنایات سازمان یافته فراملی،انتشارات تهران صدا، تهران ، ۱۳۸۲.
۷-شامبیاتی، هوشنگ؛ حقوق جزای اختصاصی *(جرایم علیه اموال و مالکیت) جلد ۲، چاپ اول، تهران ، ناشر: ویستار، سال ۱۳۷۵.
۸-ولیدی، محمد صالح؛ حقوق جزای اختصاصی، تفصیل قواعد تخریب اموال واتلاف اسناد، انتشارات داد، ۱۳۷۶.
۹-صمدی رندی، یونس؛ مجموعه قوانین، مقررات ، آئین نامه ها، بخشنامه هاو معاهدات میراث فرهنگی کشور ،چاپ سوم، تهران، ناشر: سازمان میراث فرهنگی کشور، ۱۳۷۶.
۱۰-کمال، سوارنا؛ مستند سازی آثار هنری، ترجمه: مهرداد وحدتی، شهریور ۱۳۶۳.
۱۱-کورمانس، پاول؛ تشکیل سازمان ملی حفاظت اموال فرهنگی، ترجمه: مهرداد وحدتی:ناشر:وزارت ارشاد اداره کل موزه ها ، تیر ماه ۱۳۶۵.
ب) فرهنگنامه
۱-کشاورز، بهمن؛ فرهنگ حقوقی انگلیسی به فارسی، تهران ، انتشارات مجد ، ۱۳۷۰.
۲-جعفری لنگرودی، محمد جعفر؛ ترمینولوژی حقوق، چاپ نهم ، تهران، انتشارات گنج دانش، ۱۳۷۷.
۳-معین، محمد؛ فرهنگ فارسی، جلد ۶ ، انتشارات امیر کبیر، تهران، ۱۳۶۳.
ج) جزوات و مقالات
۱-پازوکی، ناصر؛ میراث فرهنگی، مجله میراث فرهنگی، ش ۱۷، تابستان ۱۳۷۶.
۲-توحیدی، قائق؛ انگیزه های تخریب و غارت اموال فرهنگی، مجله میراث فرهنگی، ش ۹-۸ ، بهار و تابستان ۱۳۷۲.
۳-خلیلیان، علی محمد؛ اموال فرهنگی در گسترده تاریخ معاصر ایران، مجله میراث فرهنگی ، ش ۱۶، زمستان ۱۳۷۶.
۴-مجله میراث فرهنگی، شماره های ۶و۷و ۹و ۱۵، انتشارات سازمان میراث فرهنگی کشور، سالهای ۷۱، ۷۲ و ۷۵.
۵- روزنامه سبزه واران؛ حادثه جیرفت از کجا آغاز شد، شماره ۱۷۸ ، کرمان ، چهارشنبه ۱۸ اردیبهشت ۱۳۸۱ ، صص ۴و ۵.
۶-conventions and recommendations of unesco coneening the protection of the cultural heritage.
۷- properties included in the world heritage list, unesco publication, 1992.
د) پایان نامه ها
۱-عبدالله کرمی، هاشم ؛بزه قاچاق اشیاء عتیقه در قوانین ایران، پایان نامه کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرم شناسی دانشگاه تهران ، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، ۷۵-۱۳۷۴.
۲-کامیار ، غلامرضا؛ حمایت کیفری از آثار مذهبی و تاریخی، پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه شهید بهشتی، ناشر: معاونت فرهنگی جهاد دانشگاهی دانشگاه شهید بهشتی ،ناشر: معاونت فرهنگی جهاد دانشگاهی دانشگاه بهشتی ۱۳۷۱.
۳-کیهانلو، فاطمه؛ رژیم حقوقی اشیایی باستانی و فرهنگی غرق شده ونحوه استرداد آنها، دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، ۱۳۷۸.
هـ) قوانین
۱-برهانی، زین العابدین ، قانون آئین دادرسی کیفری، انتشارات حقوق اسلامی ، تهران ، ۱۳۸۰.
۲-دستورا لمعل کارشناسی کارشناسان اموال فرهنگی، اداره کل میراث فرهنگی کشور، ۱۳۷۶.
۳-مجموعه قوانین، مقررات، آئین نامه ها، بخشنامه ها و معاهدات میراث فرهنگی کشور، دفتر امور حقوقی وبین المللی سازمان میراث فرهنگی کشور، چاپ سوم، تهران، ۱۳۷۶.
۴-کمالان ، سید مهدی، قانون مجازات اسلامی ، انتشارات بهنامی،تهران، ۱۳۸۴.
