پایان نامه ارتباطات اجتماعی از منظر قرآن کریم

تعداد صفحات: ۱۷۰ | قابل ویرایش

فهرست مطالب

عنوان                                                                          صفحه

چکیده……..

فصل اول – کلیات

مقدمه………………………… ۲

بیان مسئله……………………. ۲

ضرورت پژوهش…………………… ۳

اهداف پژوهش…………………… ۶

اهداف فرعی……………………. ۶

سوالات تحقیق…………………… ۶

تعاریف عملیاتی و واژه های کلیدی…. ۷

تعریف و مفهوم جامعه و اجتماع……. ۷

تعریف و مفهوم ارتباط…………… ۸

انواع ارتباطات اجتماعی…………. ۹

انواع ارتباطات انسان…………… ۱۰

فصل دوم- مطالعات نظری

مقدمه………………………… ۱۲

جامعه گرایی از دیدگاه عقلی……… ۱۳

اهمیت ارتباطات اجتماعی ………… ۱۵

مفهوم ارتباط………………….. ۱۶

مفهوم ارتباط اجتماعی…………… ۱۶

ارتباط اجتماعی از نگاه قرآن ……. ۱۷

مفهوم جامعه در قرآن …………… ۱۸

رابطه انسان با اجتماع………….. ۲۱

فصل سوم- چهارچوب نظری

مقدمه………………………… ۲۳

۳-۱روش تحقیق………………….. ۲۳

۳-۲ جامعه آماری مورد پژوهش……… ۲۳

۳-۳ حجم نمونه…………………. ۲۴

۳-۴ ابزار جمع آوری اطلاعات………. ۲۴

۳-۵ روش تجزیه و تحلیل داده ها…… ۲۵

فصل چهارم-تجزیه و تحلیل یافته های پژوهش

مقدمه………………………… ۲۷

الف-توصیف یافته های پژوهش………. ۲۸

ب-بررسی سوالات تحقق…………….. ۲۹

ب-۱ بررسی سوال اول تحقیق……….. ۳۰

تبیین اصول ده گانه ……………. ۳۱

اصل اول-عدالت ………………… ۳۱

اصل دوم-احسان و محبت…………… ۳۵

اصل سوم-ادب…………………… ۳۷

اصل چهارم-صبر و استقامت………… ۴۱

اصل پنجم-صداقت………………… ۴۳

اصل ششم-تواضع…………………. ۴۵

اصل هفتم –رعایت قانون و منطق……. ۴۹

اصل هشتم-حفظ عزت………………. ۵۱

اصل نهم-آگاهی و عقلانیت…………. ۵۲

اصل دهم-رعایت حدود شرعی………… ۵۴

ب-۲ بررسی سوال دوم تحقیق……….. ۵۷

تبیین ده الگوی بهنجار ارتباطی از منظر قرآن کریم ۵۹

تشکیل خانواده…………………. ۵۹

ارتباط با خویشاوندان…………… ۶۲

تعاون در امور پسندیده………….. ۶۴

ایجاد پیوند دوستی و همدلی(وحدت مطلوب)….. ۶۵

ارتباط در نتیجه هم آیین بودن……. ۶۹

ارتباط با هم نوع………………. ۷۴

ارتباط در نتیجه اطاعت و پیروی سودمند ۷۶

ارتباط در فرایند یاد دهی و یاد گیری(تعلیم و تعلم)   ۷۹

ارتباط در اثر مشورت کردن……….. ۸۱

ارتباط در فرآیند تبلیغ…………. ۸۳

شرح و تفضیل ده الگوی نابهنجار ارتباطی از منظر قرآن  ۸۴

رابطه سلطه جویانه …………….. ۸۴

رابطه منافقانه………………… ۸۷

رابطه متعصبانه ……………….. ۹۹

رابطه متکبرانه ……………….. ۱۰۸

نمامی کردن(سخن چینی،نجوا)………. ۱۱۱

غیبت کردن…………………….. ۱۱۵

بخل و حسد نسبت به دیگران……….. ۱۱۹

سوء ظن به دیگران………………. ۱۲۴

شایعه پراکنی و فتنه انگیزی در جامعه ۱۲۸

رابطه خصمانه………………….. ۱۳۴

ب-۳ بررسی سوال سوم تحقیق……….. ۱۳۵

جدول شماره ۱-داستان های تاریخی….. ۱۳۶

ادامه جدول شماره ۱-چهره های تاریخی. ۱۳۷

ب-۴ بررسی سوال چهارم تحقیق……… ۱۳۸

جدول شماره ۲- سظح جهت گیری و مضمون ارتباطی ۱۳۹

فصل پنجم-نتیجه گیری

مقدمه………………………… ۱۵۰

۵-۱ چند مصداق ارتباطی در قرآن کریم. ۱۵۰

۵-۲ ابعاد ارتباطی در قرآن کریم….. ۱۵۱

۵-۳ ابعاد اجتماعی قرآن کریم…….. ۱۵۳

فهرست منابع…………………… ۱۵۷

الف- منابع قرآنی ……………… ۱۵۷

ب- سایر منابع…………………. ۱۵۸

مقدمه

قرآن ، پیام روشن الهی است که همه ی انسان ها را به راستی و رستگاری دعوت می کند.

انسان در قرآن موجودی اجتماعی و مسئول است ؛ موجودی اجتماعی که بر او فرض شده در همه ابعاد زندگی ، مسائل انسانی را که جایگاه خلیفه اللهی او را تثبیت می کند رعایت کند . شخصیت وی در جامعه شکل می گیرد و هویت واقعی اش در اجتماع ظهور و بروز می یابد، بنابراین قرآن کریم نه تنها به جامعه و اجتماع انسانی اهتمام دارد ، بلکه بهترین شکل جامعه و متمدن ترین صورت آن را بیان و معرفی می کند و به شئون اجتماعی انسان توجهی جدی دارد.

بی تردید ، انسان نیازمند زندگی گروهی و حیات اجتماعی است ، چون اجتماعی بودن لازم حیات او ست . ممکن است کسی در دیر یا صومعه ای زندگی انفرادی داشته باشد ؛ اما چنین زیستی برای وی زندگی انسانی یعنی حیات مسئولانه نخواهد بود ، زیرا زندگی واقعی انسانی آن است که بکوشد اولاً خود هدایت شود و ثانیاً در مقام هدایت دیگران برآید.

اگر از علوم و فنون بهره ای ندارد ، از دیگر همنوان خویش یاد گیرد و چنانچه عالم است ، دانش خویش را به دیگران تعلیم دهد و اگر همگان عالم اند ، با تضارب آرا به مقام برتر علمی شان افزوده شود و به فن آوری و ابتکار موفق شوند . چنانکه در حال ضلالت وگمراهی هستند از راهنمایان ، هدایت جوید و در مقام هدایت ، هادی گمراهان گردد . در این گونه از جوامع انسانی ، فرد گوشه گیر یافت نمی شود ، چون چنین اموری لازم حیات انسانی است ؛ ولی زندگی فرد منزوی ، حیات به معنای مصطلح و واقعی نیست.

بیان مسأله

انسان از بدو خلقت برای آنکه به زندگی و حیات خویش معنا ببخشد ، نیازمند شناخت بوده است و این شناخت بدون ایجاد ارتباط باخود و پیرامون خود امکان پذیر نبوده است به عبارت بهتر ارتباط انسان با خود ، اجتماع ، طبیعت و بالاخره منشاء و مبدأ خلقت ،خداوند متعال عینیت می یابد ، در پرتو این شناخت و ارتباط است که می تواند بیندیشد و به واقعیت های هستی دست یابد و بر این اساس ، نقشی تعیین کننده در رسیدن به کمال و سعادت دارد.

قرآن یگانه معجزه جاویدان پیام آور رحمت و راهنمای انسان از سوی خداوند است . راهنمایی که راه ورسم چگونه زیستن و چگونه تعامل داشتن با دیگران را می آموزد با توجه به شرایط دنیای امروز و ضرورت ارتباط اجتماعی بین انسانها، بهره گیری از قرآن کریم به عنوان منشور هدایت و آگاهی بخشی به توده ها بشریت بسیار اهمیت دارد.

بهتر است برای توصیف نقش هدایت گری قرآن از خودش مدد بگیریم . خداوند متعال در سوره اسراء آیه۹ هدف و کارکرد قرآن را اینگونه بیان می فرماید:

انّ هذا القرآن یهدی للتی هی اقوم . «قطعاً این قرآن شما را به استوارترین راه هدایت می کند .» اسراء /۹

 از این رو بررسی شرایط ارتباطی مطلوب بین انسان ها از منظر آیات قرآن  کریم با تاکید بر مضامین ارتباطی بسیار حایز اهمیت است. و بطور مشخص باید به دنبال پاسخ  این پرسش باشیم که؛  نگاه قرآن کریم درباره ارتباطات انسانی در عرصه اجتماع چیست؟ برای پاسخ به این سوال با توجه به آنچه در تقسیم انواع ارتباط انسان با پیرامون بیان گردید ارتباط با خدا ، خود ، محیط زیست (طبیعت) و اجتماع چهار حوزه ارتباطی انسان است.

جامعه گرایی از دیدگاه عقلی

آنگونه که بیان شد، بسیاری از جامعه شناسان معتقدند که با اجتماع افراد انسانی ، مرکبی حقیقی ، به نام «جامعه» ، پدید می آید که طبعاً آثار و خواصی دارد که در هیچ یک از موجودات دیگرقابل مشاهده نیست . به عبارت دیگر ، انسان ها وقتی گردهم می آیند ، تا زندگی اجتماعی را آغاز کنند و کارهای جمعی و عوائد و منافع آن کارها را در میان خود تقسیم کنند ، «ماده» ای می شوند برای یک «صورت» جدید به اسم «جامعه» . پس وحدت جامعه ، اعتباری نیست ، بلکه کاملاً حقیقی است.

انسان ها بر اثر زندگی اجتماعی واجد یک سلسله باورها ، احساسات ، شیوه های قومی ، رسوم اخلاقی ، میثاق های اجتماعی ، تشریفات، و شعایر مشترک و یکسان می شوند . این اعتقادات ، عواطف ، و افعال و انفعالات واحد دال بر وجود یک روح جمعی واحد است که همه افراد را تحت تسخیر و تصرف خود دارد . و همین روح جمعی ملاک وجود حقیقی برای جامعه می باشد.

در زندگی اجتماعی ، هر فرد ، وقتی که وظیفه فرزندی یا همسری یا شهروندی را انجام می دهد ، یا تعهدات خود را به جای می آورد ، یا هر کار اجتماعی دیگری را می کند تکالیفی را اجرا می کند که در خارج از او در قوانین و آداب و رسوم ، وجود یافته و تعیین شده اند . هر چند ممکن است که این تکالیف با آراء وامیال و عواطف و احساسات خود او نیز مخالفت داشته باشند ، ولی با این همه ، واقعیتی عینی و خارجی (یعنی خارج از خود فرد) دارند ، زیرا خود فرد نیست که آنها را ساخته و پرداخته است ، بلکه آنها را از راه تعلیم و تربیت ، دریافت داشته است.

 اهمیت ارتباطات اجتماعی

ارتباط زیر بنای تکامل جامعه انسانی است ، تا زمانی که انسان ها پراکنده بودند تکامل و پیشرفت فرهنگی و اجتماعی نداشته و به بلوغ فکری نیز دست نیافته بوده اند .

فقدان و ارتباط و کاستی در ارتباط اجتماعی آثار بسیار زیان بار بر جای می گذارد . به طوری که هر قدر دانش اجتماعی توسعه می یابد ، بیشتر مشخص می شود که انسان بریده از اجتماع و فاقد ارتباط با دیگران ، همواره در معرض بسیاری از آسیب های فردی است که ریشه در سیستم روانی او دارد آسیب هایی مانند افسردگی ، اضطراب، توهم و ترس .

از این رو است که قرآن کریم همواره به دوری از تفرقه و جدایی تاکید دارد و به بُعد ارتباطات اجتماعی به عنوان درمان بیماری ها و آسیب های روحی و روانی توجه ویژه نموده است .

از دیدگاه دیگر و با در نظر گرفتن بحران جوامع جدید صنعتی ، سوروکین – p.sorokin جامعه شناس معاصر بر این نکته تاکید دارد که یکی از شاخص های ورود جوامع به عصر حسی ، کاستی یا اختلال در ارتباط انسانی است . تا آنجا که فراموشی ارزشهای انسانی و «شی ء سروری» را Reification مطرح می نماید . (جامعه شناس ارتباطات – ساروخانی ص ۱۲)

– ارتباط اجتماعی شالوده حیات اجتماعی است و در صورت عدم ارتباط اجتماعی ، حیات جمعی تحقق نمی یابد و نسل انسان منقرض می شود.

فهرست منابع

۱– قرآن کریم

۲-  ترجمه تفسیر المیزان ، علامه محمد حسین طباطبایی، محمد باقر موسوی همدانی، دفتر تبلیغات اسلامی،سال ۱۳۶۸

۳- تفسیر نمونه ، ناصر مکارم شیرازی و دیگران دارالکتب الاسلامیه،سال۱۳۷۲

۴- تفسیر نور ، محسن قرائتی ، مرکز درسهایی از قرآن ، سال ۱۳۸۲

۵- جامعه در قرآن ،  عبدالله جوادی آملی ،مرکز نشر اسراء ،سال ۱۳۸۷

۶- جامعه و تاریخ ، محمد تقی مصباح یزدی

۷- یکصد و پنجاه موضوع از قرآن کریم و احادیث اهل بیت (ع) ، اکبر دهقان ، مرکز درسهایی از قرآن ، سال ۱۳۸۲

۸- فهرست موضوعی قرآن کریم ، دکتر محمود رامیار ، نشر صابرین ، سال ۱۳۸۵

۹- المعجم المفهرس لالفاظ القرآن الکریم ، محمد فواد عبد الباقی ، نشر سبحان ، ۱۳۷۸

۱۰ –  ارزشها و ضد ارزشها، ابوطالب تجلیل ، دفتر انتشارات اسلامی ،سال ۱۳۸۲

۱۱- یکصد موضوع اخلاقی در قرآن و حدیث ،ناصر مکارم شیرازی ، تدوین سید حسین حسینی ، دارالکتب الاسلامیه،سال۱۳۸۴.