پایان نامه بررسی تاریخ و ادبیات اندلس

تعداد صفحات: ۱۱۰ | قابل ویرایش

مقدمه

یکی ازراههایی که برای شناخت یک کشور ویژگی های آن وجودداردبررسی تاریخ آن سرزمین ومطالعه ادبیات آن است.وقتی سخن ازاندلس پیش می آید،لزوم بررسی تاریخ وادبیات آن درذهن خطورمی کند.

اندلس تاریخی گسترده وپرآشوب دارد.دسته های مختلفی چون بربرها،گوتها،مسیحیان ومسلمانان درآنجاحکومت وقدرت نمایی کرده اند. ازاین روی برآن شدیم که تحلیلی ازدوره حکومت مسلمانان دردوره امویان داشته باشیم.

مسلمانان تقریباًهشت قرن دراندلس زندگی کردندوتوانستندباتکیه برقوای نظامی وارداین کشورشوند.آنان دراین مدت پایه های تمدنی درخشان راپایه ریزی کردندودرزمینه های علمی وفرهنگی به پیشرفتهای چشمگیری دست یافتند.

درنتیجه این سرزمین یکی ازمراکز مهم انتقال تمدن اسلامی به اروپاوهمچنین پل ارتباطی میان شرق وغرب درزمینه های مختلف فرهنگی شد.دراین مدت حکومت های مختلفی دراندلس حکمرانی کردند که یکی ازآنهاحکومت اموی است.

حکومت اموی دراندلس،حکومتی مقتدربوده وویژگیهایی داشته است.دراین دوره دامنه ادب گسترش یافت وبرتعدادشاعران وادیبان افزوده شد.وبسیاری ازعلمای شرق رابه خودجذب کرند.

ودانشمندان بزرگی راپرورش دادندکه هرکدام ازآنهاآثاربسیار ارزنده علمی وفلسفی راداشتند.خودامراء هم اهل شعروادب بودندوشعردرنزدآنهاجایگاه خاصی پیداکرد.

آندلس

آندلس، نامی است که عرب ها به شبه جزیره ایبریا، واقع در جنوب اروپا اطلاق کردند. این سرزمین در نزد یونانیان به نام ایبریا ودر نزد رومیان به اسم اسپانیا خوانده می شد. (بدر، ۱۹۸۰، ۹۵)

 گمان می رود که این کلمه،تحریف شده کلمه واندالیسیا باشدکه این نام از مهاجمین واندال گرفته شده است.آنان مردمی از نژاد ژرمن ویا اصل اسلاوی بودند که پس از استقرار در شبه جزیره ایبریا،دولت خود را به شمال آفریقا توسعه داده وبر آن منطقه نیز حکومت کردند. (بستانی، بی تا، ۴۷۲-۴۷۱)

از این رو نخستین قومی که در دوران کهن در این سرزمین ساکن شدند،اندلوش (اندلس،فندلس) نامیده شد. (حجی،۱۹۹۷، ۳۷)

شبه جزیره ایبریه در جنوب غربی قاره اروپا واقع است،که به وسیله کوه های برانس از قاره اروپا، وتنگه جبل الطارق از شمال قاره آفریقا جدا شده است. از شمال غربی تا جنوب غربی آن در امتداد آبهای اقیانوس اطلس واز شرق تا جنوب شرقی آن در امتداد دریای مدیترانه است. (مقری، ۱۹۶۸،۱/۱۵۲،حجی،۱۹۷۷، ۳۵).

بدین ترتیب اندلس ناحیه ای است آباد وخرم که دارای کوه ها وآب های روان ومعادنی از زر وسیم وبناهایی سنگی داشته است؛ مورخان اسلام وغرب از آن به نام “بهشت سرزمین های اسلامی” یاد کرده اند. (حمیری، ۱۹۳۷، ۱۶۲)

از فتح تا برپایی دولت اموی

همان گونه که درفصل پیش اشاره شد عبدالعزیزبن موسی بن نصیر از همان زمان که پدرش موسی در صفر سال ۹۵ق. خاک اندلس راترک گفت، عهده دار امارت این سرزمین شد.

یکی از کارهای عمده ی عبدالعزیز به عنوان نخستین حکم ران اندلس درعصر والیان، ادامه وتکمیل فتوحات این سرزمین ود. اونقاطی از اندلس راکه درزمان پدرش ناگشوده بود، گشود؛ به خصوص درطول ساحل شرقی اندلس وتاشهر بارسلون پیش رفت. دراین منطقه بایکی از نجبای گوت به نام تدمیر پیمان بست وبه مقتضای این پیمان، قلمرو اوتحت نظارت مستقیم حکومت مسلمان درآمد. (مراکشی، ۱۹۶۳، ۳۵؛ سالم، ۱۹۷۱، ۳۱)

سپس برای آرامش اوضاع، سیاست مسالمت وآشتی رادر پیش گرفت. اومردی خیرخواه وبا فضیلت بود. به حکومت نوپا واداره ی آن سامان بخشید وبرای اجرای احکام قانونی وتنظیم اصول مدنیت اسلامی، دیوان تأسیس کرد. تا احکام واصول را به تناسب اوضاع رعایای جدید تنظیم کند. (ابن اثیر، ۱۹۴۴، ۵/۸)

وشهر اشبیلیله را پدرش موسی به پایتختی حکومت برگزید و او( عبدالعزیز) با همسرش دردیر (سانتا روفینا) ساکن شد واز دیر به عنوان مسجد برای برگزاری شعائر اسلامی استفاده کرد. (مؤلف مجهول، ۱۹۸۹، ۲۰).

عبدالعزیز به رقم سیاست مسالمت طلبانه خود؛ نتوانست میان قبیله های گوناگون، وفاق ودوستی پدید آورد وحتی به فروخواباندن شورش های سپاه خود موفق نشد؛ زیرا که بیش از حد مطیع همسرش بود وبه آئین ها وتشریفات سلطنت علاقه مند بود ودر اهداف خودثابت قدم نبود. چنان که برخی مورخان گفته اند: ((وی به سان شاهان گوت، افسر گوهرنشانی برسرمی نهاد وبه یارانش درهنگام باریابی فرمان می داد که برایش به خاک بیفتند.)) هم چنین گفته اند که اوبه مسیحی شدن متهم شده بود وبرای استقرار حکومتی مستقل در اندلس تلاش می کرد.

شعر اندلسی

شعر باورود اعراب به اندلس به آن سامان مهاجرت کرد. در واقع، حضور اعراب در اندلس همراه با ظهور زبان عربی در آن جابود. آنان طبع شعری واخلاق وعاداتشان را همراه خود به این سرزمین منتقل کردند.

به طوری که نور ادبیات مشرق زمین، تمام اندلس را فراگرفت وآن جا را روشن کرد. شعر عربی وارد محیط جدیدی شد؛ محیطی آمیخته از دو فرهنگ شرقی وغربی که زمینه رشد وشکوفایی ادب را فراهم نمود. اصالت واستحکام ساختار شعر شرقی با نبوغ و استعداد وروحیه شاد اندلسی درهم آمیخت واز ترکیب آن نتیجه مثبتی حاصل شد. شعر در همه جا ودر بین همه طبقات مردم ظاهر شد.

پادشاهان، وزیران، قضات، علما، فرماندهان، خواص وعوام ، همه وهمه شعر می گفتند و آن رازمزمه می کردند؛ به طوری که با مشاهده این وضع در اندلس، این بار در ذهن انسان خطور می کرد که شعر در اندلس، زبان زندگی وزندگی نیز همان شعر وموسیقی است.

مجالس ادبی، بهترین جایگاه ارائه ادب وتبادل ذوق ها وسلیقه ها واندیشه ها بود. این مجالس در ساختار عقلی، اجتماعی و روانی مردم اندلس، بسیار مؤثر بود.

بدین ترتیب شعر در اندلس از قرن یازدهم میلادی ( ۵ هجری ) به طور چشم گیری افزایش یافت و چهره های برجسته و جاویدانی چون ابن هانی (متنبی غرب) ، ابن زیدون( بحتری) و…نمایان شدند.

تقلید از ادب شرق

شعر اندلسی با شعر عباسی از حیث اغراض وتطورش شباهت بسیار دارد واین از نتایج رقابت اندلسیان با شاعران مشرق بود که می خواستند شعرشان رنگ شعر عباسی را داشته باشد. آنان در غزل وخمریات و وصف طبیعت و وصف بناها نوآوری هایی داشتند؛ ولی در دیگر ابواب شعر، سیطره ی تقلید هم چنان باقی بود.

گرچه شاعران اندلس با وصف مرثیه گویی هایشان برای قدرت های از بین رفته یا اشعار استعطافی واستغاثه ای خود توانستند رودر روی شاعران مشرق بایستند؛ ولی در دیگر فنون شعر به خصوص در معانی واسالیب نتوانستند به پایه آن ها برسند.

هم چنین اندلس در وزن شعر هم از اهل مشرق متابعت کردند؛ ولی خود، اوزان تازه ای به شعر افزودند که آن ها را از موسیقی سرزمینشان الهام گرفتند. (فاخوری، ۱۳۸۳، ۸۰۳- ۸۰۲)

بسام ، صاحب کتاب الذخیره درباره تقلید اندلسی ها ازشرق می گوید: ((همانا اهل اندلس، از انجام هر کاری خود داری می کنند جز پیروی از اهل مشرق زمین. به اخبار آن ها مراجعه می کنند هم چنان که اهل حدیث به قتاده رجوع می کنند.

حتی اگر کلاغی در آن سامان قارقار کند یا مگسی در دورترین نقطه شام یا عراق وز وز کند، چون بتی در برابر آن رکوع کرده وآن را به عنوان کتاب محکمی تلاوت می کنند.)) (عباس، ۱۹۶۹، ۱۲۸؛ عتیق، ۱۹۷۶، ۱۵۹).

فهرست منابع

۱-قرآن کریم.

۲-ابن ابار،ابی عبدالله محمدبن عبدالله ابی بکرالقضاعی،الحله السیراء،حققه وعلق حواشیه الدکتورحسین مونس،

۱۹۶۳ م،الجزءالثانی،الطبعه الاولی،دارالمعارف.

۳- ابن اثیر،عزالدین أبی الحسن علی بن ابی الکرم الشیبانی، الکامل فی التاریخ ،۱۹۹۴م ،الجلدالرابع والخامس و السابع ، الطبعه الرابعه،بیروت،داراحیاءالتراث.

۴-ابن بسام،ابوالحسن علی الشنترینی ، الذخیره فی محاسن اهل الجزیره ،تحقیق سالم مصطفی البدری، ۱۹۹۸م، الجزءالاول،الطبعه الاولی،بیروت،دارالکتب العلمیه.

۵-ابن خطیب،لسان الدین ،اعمال الاعلام فیمن بویع قبل الاحتلام من ملوک الاسلام و مایتعلق بذلک من الکلام ، تحقیق سید کسروی حسن ، ۲۰۰۳م، الجزءالثانی، الطبعه الاولی،بیروت،دارالکتب العلمیه.

۶-ابن خطیب،لسان الدین،الاحاطه فی أخبارغرناطه،حقق نصه ووضع مقدمته وحواشیه محمدعبدالله عنان، ۱۹۷۵م ، المجلد الاول ، الثانی ، الثالث ، الطبعه الاولی، القاهره، مکتبه الخانجی.

۷-ابن خلدون ، عبدالرحمن بن محمد ، العبر،۱۳۶۶، ترجمه عبدالمحمدآیتی ، جلدسوم ،چاپ اول،موسسه مطالعات وتحقیقات فرهنگی.

۸-ابن خلدون ، عبدالرحمن بن محمد ، المقدمه ،۱۹۸۱ م،المجلدالثانی ، الطبعه الاولی ، بیروت،دارالفکر.

۹-ابن خلکان،ابی العباس شمس الدین احمدبن محمدبن ابی بکر،وفیات الأعیان وانباءابناءالزمان،۱۳۶۴،المجلدالرابع،الطبعه الثانیه،قم،منشورات شریف رضی.

۱۰-ابن سعیدالمغربی،علی بن موسی،المغرب فی حلی المغرب،حققه وعلق علیه الدکتورشوقی ضیف، ۱۹۶۴م، الجزء الثانی، مصر، دارالمعارف.

۱۱-ابن عبدربه ، احمدبن محمدالاندلسی ، العقدالفرید ، تحقیق محمدسعیدالعریان ،۱۹۵۳ م ، المجلدالرابع ، بیروت.