تحقیق دگرگونیهای تصویری آثار گل و مرغ (از اسطوره تا پیدایی آثار گل و مرغ)

تعداد صفحات: ۳۱ | قابل ویرایش

فهرست

1. دلایل انتخاب آثار گل و مرغ ………………………………………………………………………۲
2. انگیزه و نقاشان شیوه گل و مرغ……………………………………………………………………………. ۲
3. جلوه های نمادین……………………………………………………………………………………………….. ۳
4. پیشینه ی پرنده و مرغ در هنر ایران…………………………………………………………………………. ۴
5. ویژگی های آثار گل و مرغ…………………………………………………………………………………. ۷
6. رنگ مهر ( گل سرخ )……………………………………………………………………………………….. ۸
7. سوسن آسمانی ( گل زنبق )………………………………………………………………………………… ۱۰
8. معنا و ریشه یابی واژه گل…………………………………………………………………………………… ۱۱
9. معنا و ریشه یابی واژه مرغ………………………………………………………………………………….. ۱۲
10. تاریخ پیدایی گل و مرغ در نگارگری ایران ………………………………………………………….. ۱۳
11. سیمرغ…………………………………………………………………………………………………………… ۱۴
12. رمز گل…………………………………………………………………………………………………………. ۱۵
13. رمز کوتاهی عمر گل……………………………………………………………………………………….. ۱۶
14. رمز مرغ………………………………………………………………………………………………………… ۱۷
15. رمز عنقا………………………………………………………………………………………………………… ۱۷
16. ققنوس………………………………………………………………………………………………………….. ۱۷
17. بلبل…………………………………………………………………………………………………………….. ۱۸
18. هدهد – هما…………………………………………………………………………………………………. ۱۸
19. باغ بهشت و گل و بوته…………………………………………………………………………………… ۱۹
20. جلوه های داستان سیمرغ در فرهنگ ایران………………………………………………………….. ۲۴
21. جلوه های آرایشی و نمادین پرنده و مرغ مکتب بغداد…………………………………………… ۲۴
22. (سخن پایانی ) ( نتیجه گیری )…………………………………………………………………………. ۲۷
23. منابع و مأخذ ……………………………………………………………………………………………….. ۲۹

دلایل انتخاب آثار گل و مرغ یا گل بوته برای این پژوهش

در میان شاخه های گوناگون نقاشی ایرانی گل مرغ به دلایل زیر انتخاب شده است:

۱ – با آنکه بسیار از آن نام برده می شود، به صورت جدی به آن پرداخته شده است.

۲ – موضوع این آثار در نگاه اول ساده ، و فهم آن آسان به نظر می رسد.

۳ – بار ادبی نام آنها ، این آثار در میان شعر و نقاشی ایران قرار داده است. بنابراین احتمال وجود  مفهوم هایی مشترک بین این دو هنر حس می شود.

۴ – در هنر نقاشی ، گل و مرغ موضوع بین المللی است ، به دلیل آنکه هر فرهنگی به شیوه ی ویژه ای به آن پرداخته است اگر چه به سبک یا مکتبی از هنر نقاشی در آن فرهنگ تبدیل نشده است.

۵ – در طول دو قرن و نیم بسیاری از نقاشان سرشناس یا گمنام ایرانی به نقاشی آن پرداخته اند.

۶ – از مضمون آن ، نقشمایه های تزیینی ساخته اند  که قرن هاست همه جا حضور دارد.

۷ – بر خلاف روال آثار شناخته شده نقاشی ایرانی در این آثار به روایت یا گزارشی اشاره شده نشده و در آنها به گونه ای روشن تنها به موضوع انتخاب شده برای نقاشی پرداخته شده است.

۸ – عوامل فرمایشی جای خود را به شکلهای انتخابی نقاشی داده اند و بیان کننده عواطف فردی او هستند.

انگیزه نقاشان شیوه گل و مرغ

۱ – تجسم وضعیت عاطفی انسانی بودند، ولی به نمایش خود او اشاره نمی کردند. به دلیل آنکه جدا از منع مذهبی در یک اثر نقاشی بیشتر از یک وضعیت و حالت انسانی تصویر کردن نبود. و این خود در تأویل ورود به دنیای پیچیده مفومهای عرفانی را می بست.

۲ – موضوع آن بدون دستور و سلیقه کارفرما بود.

۳ – فضای تصویری و تأثیری آن آشنا بود و با ادبیات و شعرهای عرفانی رابطه داشت.

۴ – نقاشی آن ساده بود به جز نقاش به فردی برای طراح و اجرای کار احتیاج نداشت.

۵ – تناسب آنچه تصویر می شد و رابطه آن با اندازه های اثر ( ورق کتاب ) چنان غیر طبیعی نبود که دوباره مینیاتور نامیده  شود (۴۵ × ۶۰)

۶ – با رنگهای ساده و مواد دست ساز نقاش در هر موقعیتی امکان نقاشی آن بود.

۷  – چون هدفهای ویژه ای را دنبال می کرد ، برای هر گروه و طبقه ی آشنا و دارای معنایی پذیرفتنی بود و محبوبیت همگانی می یافت.

۸ – با آنکه به شیوه زمان خود نقاشی شده بود ، در این گونه آثار میان سلیقه و اکثریت مردم (شیوه مینیاتور) و نقاش جدایی حس نمی شد.

۹ – شیوه نقاشی و مواد به کار رفته در آن یادآور دستاوردهای استادان نقاشی ایرانی در برابر نقاشی تازه از راه رسیده اروپایی بود.

جلوه های نمادین

در نقاشی گل و مرغ، گل نماد معشوق ( به خصوص گل سرخ) و مرغ نماد عشق است.

پرنده ها در گل و مرغ خیلی کم در حال پرواز هستند و بیشتر روی شاخه نشسته و حتی اغلب چشمها بسته است یعنی در کنار معشوق به آرامش رسیده اند.

این مرغان آنگاه که با گلها و گیاهانی پربرگ و بوته های پیچ خورده در می آمیزند گونه ای طبیعت پردازی اند که در سنت هنری نقش پردازی ایرانی گل و مرغ نامیده شده اند.

مجموعه ای از گل ها در رنگ و جلوه های جادویی و شگفت انگیز که بر صفحه های مینیاتور یا در هم نشینی با طرح ها و نقش اسلیمی و ختایی و یا به تنهایی بر مجله کتاب می نشیند و پرندگانی که مغمومانه سر در لاک خویش فرو برده و یا گردن افراشته اند تا به گوشه های فراموش شده ای آفاق بنگرند.

همه ی ما این جا و آن جا به جلوه های از این هنر پررمز و راز برخورده و برای لحظاتی اگر چه کوتاه سررشته روحمان را به جادویی خطوط و کیمیایی نقش ها و رنگ های آن سپرده ایم.

بر زمینه ای قالی ها و دیوار پوش های سراسری و رواق ها بناهایی که از معماری به سبک ایرانی نشان دارند و یا روی جلد قرآن ها، شاهنامه ها و کتاب های گران سنگ دیگری که استاد پینه بسته ای صحافان و جلدسازانی گمنام آن را دوخته و مجلد ساخته اند.

در همه ی این جلوه ها و یا رمان ها نقش های پرنده و گل و مرغ را همواره وابسته به بخشهای دیگر کار می یابیم. هم چون گوشه ای از تخته ای قالی که طرح ها و رنگ های فروپیچیده در تار و پود آن نماد ، سرچشمه زاینده  ی هنر ایرانی و ملی است.

پیشینه پرنده و مرغ در هنر ایران

جلوه های پرنده و مرغ در هنر ایرانی پیشینه ای دراز دارد. پیشینه ای که به گونه ای بنیادی از فرهنگ ایرانی ما ، مایه گرفته است. در کهن ترین نگاره ها بر روی سفالینه های ایرانی به جای مانده از سده های نخستین هزاره چهارم قبل از میلاد به همراه گرازها و بز کوهی ، پرندگانی دیده می شوند که « خطوط سیاه رنگ بر جام های شکیل سرخ رنگ» نقش بسته اند.

نگرش، زیبا شناسانه ای انسان به پرنده و حیوانات برآیند نیازمندی انسان به تغذیه و کوشش در راستای برآوردن آن از شکار بوده به گونه ای که از طراحی های زنده و بازنمایاننده ای ساختار هندسی تصویرهای پرندگان نخستین دوره از برآمدن هنر ایرانی در نگاره های به دست آمده از کندوکاوهای باستان شناسان روشن می شود، نگارگران ایرانی پرندگان و حیواناتی را طرح می زدند که در زندگی روزانه و به هنگام شکار، بی میانجی با آن سرو کار داشته اند ( چنان که در این نگاره ها هیچ نشانی از پیوند با باوره ها و مایه های اسطوره ای و دینی دیده نمی شود.

پیش از آنکه طرح ها و نگاره های ایرانی از باوره ها و مایه های اسطوره ای برخوردار شوند، خط و نگارش پدیدآمد. پدیده ای که با بروز گسست در وحدت فرهنگی سفالینه های منقوش ایران هم زمان شد.

وحدت فرهنگی سفالینه های منقوش ایران که بالغ بر یکهزار سال طول کشید در آغاز هزاره سوم تحت فشار نیروهای خارجی که منشاء آنها در ابهام قرار دارد قطع گردید.

در شوش مسلماً تحت نفوذ تمدن بین النهرین، آذین بندی منقوش فراموش شد. و این مقطع مقطعی است که انسان یکی از شگفت انگیزترین ابداعات خود یعنی کتابت را تجربه کرده است.

فهرست منابع

1. از خوشی ها وحدت ها . آیدین آغلاشلو
2. حقیقت و زیبایی ، بابک احمدی
3. هنر رنگ ، ابتن یوهانس .
4. کیمیای نقش ، محمد خزائی
5. شاهکار های هنر ایران ، پوپ آرتر آیهام ( نگارش پرویز ناتل خانلری )
6. مبانی نقاشی ایران ، اردشیر مجرد تاکستانی
7. نگاهی به نگارگری ایرانی ، سیمپسون ، ماریاناشرو ( ترجمه عبدالعلی براتی وفرزاد کیانی )
8. گل و مرغ ؛ جهانگیر شهدادی
9. طوبای گل و مرغ ، پرویز اسکندر پور خرمی
10. مرغان تسبیح گوی ، حسین علی ماچیانی