پایان نامه بررسی اثربخشی آموزش تنش زدایی تدریجی و حل مساله در تمایل به فرار دختران نوجوان در معرض فرار

تعداد صفحات: ۱۴۸ | قابل ویرایش

فهرست مطالب پایان نامه تنش زدایی تدریجی و حل مساله در فرار دختران

فصل اول

مقدمه

طرح مساله

اهمیت موضوع

فرضیه های تحقیق

تعریف متغیرها و اصطلاحهای پژوهش

فصل دوم

۱- تعریف فرار

۲- انواع فرار

۳- ویژگی دختران فراری

۴- دیدگاههای نظری در زمینه علل فرار:

۵- فرار از دیدگاه روان شناسان

۶- فرار از دیدگاه روانکاوان

۷- فرار از رویکرد اجتماعی

۸- پیامدهای فرار

۹- پیشینه کاربردی پژوهش (خارج و داخل کشور)

فرار از دیدگاه اریکسون

فرار از رویکرد اجتماعی

نظریه ادوارد ساترلند

پیامدهای فرار

پیشینه کاربردی پژوهش

یافته های داخل کشور

۱۰- نوجوانی

۱۱- نظریه های مربوط به نوجوانی (دوران نوجوانی)‌

۱۲- مهارتهای مقابله ای و پیشینه کاربردی پژوهش

آموزش تدابیر مقابله ای

پژوهشهای انجام شده در زمینه راهبرد مقابله ای

۱۳- حل مساله

۱۴- انواع مساله

۱۵- سیستمهای تولید

۱۶- نقش لوپ فرونتال در حل مساله

۱۷- رویکردهای نظری به حل مساله

۱۸- الگوی حل مساله

۱۹- پژوهشهای انجام شده در زمینه حل مساله (داخلی و خارجی)

۲۰- آرمیدگی

۲۱- آموزش تنش‌زدایی تدریجی

۲۲- آموزش پسخوراند زیستی

۲۳- آموزش تصویرسازی ذهنی

۲۴- تاریخچه منطق کاربرد

روش آموزش خود زاد

مراقبه متعالی

خواب مصنوعی

آموزش تنش‌زدایی تدریجی

تاریخچه

۲۵- شیوه های تنش‌زدایی تدریجی عضلانی

۲۶- شیوه های ۱۶ گروهی

۲۷- ترتیب آموزش انقباض تنش‌زدایی برای ۷ گروه عضلات

۲۸- ترتیب انقباض تنش‌زدایی برای ۴ گروه عضلانی

۲۹- تنش‌زدایی از طریق یادآوری

۳۰- تنش‌زدایی از طریق شمارش

استفاده از نوار کاست

۳۱- پژوهشهای انجام شده در زمینه آرمیدگی و تنش‌زدایی (داخلی و خارجی)‌

فصل سوم

روش تحقیق

طرح تحقیق

 جامعه آماری و نمونه آماری

نمونه

ابزار جمع آوری اطلاعات (ابزار اندازه گیری)‌

۱-پرسشنامه تمایل به فرار: (محقق ساخته)

پرسشنامه روش مقابله

روش اجرا

روش آموزش حل مساله

روش آموزش تنش‌زدایی تدریجی عضلانی (pRT)

 روشهای تجزیه و تحلیل

فصل چهارم

چکیده بررسی تنش زدایی تدریجی و حل مساله در فرار دختران

هدف این پژوهش بررسی اثربخشی آموزش تنش‌زدایی تدریجی و حل مساله در تمایل به فرار دختران نوجوان در معرض فرار می‌باشد.

نمونه اولیه شامل ۷۶۰ دانش آموز دبیرستانی که بوسیله نمونه گیری تصادفی خوشه ای از مناطق ۲و۴و۱۲ و ۱۵ و ۱۶ انتخاب و پرسشنامه تمایل به فرار مورد ارزیابی قرارگرفته اند. از بین این تعداد ۹۲ نفر از افرادی که دقیقا بالای برش ( یا انحراف استاندارد زیاد بودند) انتخاب و در گروههای کنترل و آزمایش بصورت تصادفی قرارداده شدند.

سپس گروههای حل مساله و گروههای تنش‌زدایی بطور میانگین ۱۰ جلسه تحت آموزش قرارگرفتند، بعد از اجرای آموزشها پس تست روی هر سه گروه تنش‌زدایی و حل مساله و کنترل اجرا شد.

در پژوهش حاضر ۴ فرضیه به شرح زیر بررسی شد:‌

1. آموزش تنش‌زدایی تدریجی منجر به کاهش تمایل به فرار در دختران در معرض فرار می‌شود.
2. آموزش مهارت حل مساله منجر به کاهش تمایل به فرار در دختران در معرض فرار می‌شود.
3. آموزش تنش‌زدایی تدریجی منجر به افزایش مهارتهای مقابله مساله محور در دختران در معرض فرار می‌شود.
4. آموزش مهارتهای حل مساله منجر به افزایش مهارتهای مقابله ای در دختران در معرض فرار می‌شود.

‌

مقدمه تنش زدایی تدریجی و حل مساله در فرار دختران

در سالهای اخیر فرار نوجوانان از منزل بویژه دختران رو به افزایش است اگرچه این پدیده در نگاه اول یک اقدام فردی است. اما نتایج و پیامدهای مرتبط با آن منجر به یک آسیب اجتماعی می‌گردد.

پژوهشی که در سال ۸۳ انجام شده اعلام می‌کند که آمار فرار دختران طی چند سال گذشته افزایش چشمگیری یافته تا جایی که در سال ۱۳۸۰ صد و بیست و دو نفر اقدام به فرار کرده (آمار ثبت شده توسط بهزیستی و نیروی انتظامی) اما این تعداد در سال ۸۳ به ۳۰۰ نفر رسیده است. که این مساله لزوم بازنگری در قوانین حمایتی از این دختران را ضروری می‌سازد.

چنین سطح آماری البته در سطح جهانی نیز مشاهده شده و براساس گزارش سازمان بهداشت جهانی سالانه بیش از یک میلیون نوجوان ۱۳ تا ۱۹ ساله از خانه متواری می‌شوند.

پژوهشهای بسیاری در زمینه فرار نوجوانان بویژه دختران انجام شده است که رخی از آنها علل فرار را اعم از علل زمینه ساز و آشکارساز بررسی می‌کنند.

برخی دیگر پدیده هایی را که بعد از فرار گریبانگیر نوجوانان است را مورد بررسی قرارمی دهند عواملی از قبیل دزدی ، فساد، فحشا، انواع بیماریهایی که سلامت جسمی و روانی را به مخاطره می‌اندازد، سوء‌تغذیه، بی خانمانی و در نتیجه پناه بردن به بیگانه ها، مصرف مواد مخدر.

در میان افراد فراری (خیابانی) اعتیاد به مواد مخدر پدیده شایعی است در مطالعه ای که روی ۴۳۲ جوان خیابانی در لوس آنجلس انجام شد نشان داد که ۷۱ درصد آنها سوء مصرف دارو، الکل و یا هر دو را داشته اند که افراد نمونه در این پژوهش جوانان ۱۲ تا ۲۱ ساله بوده اند که از خانه فرار کرده اند ۲/۷۵ درصد تجربه ماری جوانا، ۵/۲۵ درصد تجربه کوکائین، ۴/۸۱ درصد تجربه سیگار و ۹/۸۰ درصد تجربه الکل (دیشر ۱۹۹۱).

طرح مساله پایان نامه تنش زدایی تدریجی و حل مساله

فرار بخشی از رفتارهای ناسازگارانه است که نوجوانان و کودکان مرتکب آن می‌شوند و فرد به دلایلی محیط زندگی طبیعی خود را ترک می‌کند چنین رفتارهایی مقدمه آموزشهای ابتدایی رفتارهای بزهکارانه بعدی بحساب می‌آید.

همچنین آدمیان از نظر نحوه کنترل و تحمل مشکلات با هم متفاوتند بطوری که مشکلات در دوران نوجوانی بدلیل بلوغ بیشتر تجربه می‌شود و دختران در مقایسه با پسران از عزت نفس کمتری برخوردارند و متفاوت از پسران به مشکلات پاسخ میدهند و در برابر مشکلات تحمل کمتری دارند لذا اقدامات آنان در برابر مشکلات فرار از منزل می‌باشد.

اقدامات مقابله ای که در برابر فرار نوجوانان انجام شده است. شامل برگرداندن اجباری آنها به منزل، نگهداری در مراکز موقت و دائم است که نه تنها اقدامی پیشگیرانه و درمانی نبوده بلکه بعضا موجب افزایش فرار این نوجوانان گردیده است.

در پژوهشی که توسط خانم مریم فتحی برروی ۵۰ دختر فراری در شهر تهران انجام شده دخترانی وجود داشته اند که سابقه چند بار فرار از منزل را داشته اند که آنها در مصاحبه با پژوهشگر اعلام کرده ند که هرگز حاضر به بازگشت به خانه نیستند و در مواردی هم که این دختران به خانه تحویل داده شده اند مجددا  از منزل متواری شده و در این تعدد فرار دچار آسیبهای جنسی و جسمی بیشتر شده و نهایتا به اعتیاد و فحشاء روی آورده اند. بنابراین پژوهشگر تحویل این دختران به منزل را بدون اندیشیدن تمهیدات ویژه به صلاح ندانسته و نتیجه این بازگشت را مثبت ارزیابی نکرده است.

دلیل مجدد فرار این دختران بعد از تحویل از سوی برخی از آنان این گونه عنوان شده است: خانواده اطرافیان بر ما برچسب دختر فراری گذاشته و بعنوان مجرم به ما نگریسته اند که این رفتارها و آزار و اذیتها کلامی زمینه ادامه فرارمان را فراهم کرده است.

انواع فرار

فرار را می‌توان براساس علت یا شکل ظاهری آن تقسیم بندی کرد. تقسیمات فرار براساس علت آن به شرح زیر است:‌

1. فرار عکس العملی:‌این فرار بعنوان یک راهبرد هیجانی در مواجهه با مسائل و استرسهایی است که در زندگی نوجوان با آن روبروست. هر فرار یک علت زمینه ساز و نهفته دارد و یک علت آشکارساز که بصورت ناگهانی بروز کرده و منجر به این پدیده می‌شود. در این نوع فرارها،فرار عکس العملی در مقابل عامل آشکارساز محسوب می‌شود. این عامل می‌تواند از دست دادن یک دوست یا محبوب یا شانس یا موقعیت ویژه تهدید توسط اطرافیان و افراد خانواده بدست نیاوردن نمره قبولی و … باشد.
2. فرار برای راحت زندگی کردن: این فرار معمولا راهکاری برای مواجهه در مقابل علل زمینه ساز می‌باشد. فرد نوجوان در مقابل با مشکلات و مسائلی که در زندگی او وجود دارد، مثل نابسامانی، آشفتگی محیط خانواده، تنبیه و سوء استفاده جنسی و جسمی، فقر اقتصادی و نبود امکانات رفاهی به منظور دست یافتن به شرایط بهتر دست به فرار می‌زند.
3. فرار بخاطر آینده سازی:‌البته این نوع فرار هم تحت عوامل ذکر شده در دو عامل قبلی رخ می‌دهد با این تفاوت که هدف در این نوع فرار متفاوت است اگر نوجوان زمینه رشد و پیشرفت خود را در یک محیط خانوادگی نابسامان نیابد در حالی که خود را واجد استعداد وتوانایی برای پیشرفت بداند انگیزه فرار در او شکل می‌گیرد. حال اگر شرایط محیطی و شخصیتی دست به دست هم داده و زمینه بروز فرار را در او فراهم کند پدیده فرار رخ می‌دهد.

از بعد ظاهری هم فرار را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد:

• افراد هیستریکی صرعی، فراموشی… که در این نوع فرارها بیمار ممکن است دست به جنایت و قتل هم بزند اما بعدا همه آنها را فراموش کند این نوع فرار ممکن است در اثر بیماری مثلا آلزایمر هم رخ دهد.
• فرار عادی: در این نوع فرار فرد چه قبل و چه بعد از فرار بر تمام فعالیتهای خود آگاهی دارد. بعقیده ژانروستروم میل به فرار از زیر بارفشارهای خانوادگی و اجتماعی و پناه بردن به محیطی که نیازها و تمنیات نوجوان در آن بهتر صورت می‌پذیرد و مورد توجه قرار می‌گیرد همیشه در فکر نوجوان وجود دارد. در این دوره است که تمایل به عضویت در گروههای اجتماعی به اوج می‌رسد و شاید به همین دلیل است که بیشتر فرارها در دوره نوجوانی رخ می‌دهد.

ویژگی های دختران فراری

نوجوان فراری مانند سایر نوجوانان و افراد بزهکار یکسری ویژگیهای متمایز دارند، این ویژگیها به شرایط زندگی آنها اعم از محیط خانوادگی، جامعه، مدرسه و کلا عوامل بیرونی مرتبط است و هم عوامل درونی نظیر ویژگیهای شخصیتی و صنعتی و عوامل درون را دربرمی گیرد.

تحقیقاتی که در زمینه ابعاد شخصیتی نوجوانان فراری انجام شده نشان می‌دهد که این دختران در بعضی از ابعاد شخصیتی با نوجوانان دیگر متفاوتند.

این دختران نسبت به دختران دیگر بی اعتمادی اضطراب آمیزی دارند، پشیمانی در این افراد توام با نامیدی است که ایجاد هراسها و نشانه های ضعف روانی می‌کند.

همه عوامل در دختران فراری تحت عنوان تمایل به افسردگی، خلق غمگین، حساسیت هیجانی، بی ارزش شمردن خود مطرح می‌شود.

در ابعاد شخصیتی دختران فراری عادت دارند که خود را به تنهایی رهبری کنند این بعد به عنوان خودکفایی مطرح می‌شود. این دختران بدون اینکه در رابطه با دیگران سلطه جو باشند، خود رهبری دارند. از جمله تفاوتهای نوجوان عادی و فراری در ابعاد عزت نفس واحساس کفایت است (ولف، ۱۹۹۹)

نوجوان فراری بعلت روشهای تربیتی ناصحیح و محیط نابسامان که احساس هویت آنها را مخدوش می‌سازد و بعلت فقر و عدم امکانات و نیز شکستهای پی در پی دچار نقص در عزت نفس خود بوده و این عزت نفس آسیب دیده خود می‌تواند عاملی برای فرار باشد.

نیازهای وابستگی ارضاء نشده

کنپ کا دریافت که تمام دختران مورد مطالعه اش از تمایل نیرومندی جهت وابستگی برخوردار بوده اند. به سخن دیگر گرایش شدید به وابستگی زمینه اصلی و زیرساختی شخصیتی آنان را تشکیل می‌داد. این دختران سنین بین ۱۴ تا ۱۸ ساله داشتند. درباره ترسهای خود از دوران کودکی داستانهایی تعریف می‌کردند.

آرزوی آنها این بودکه به زمانهای گذشته که امن تر و دوران کم مسئله تر بود برگردند تا بهتر بتوانند بر دشواریهای آن دوره چیره شوند، آنها آرزو داشتند که والدینشان دارای شخصیتی بودند که می‌توانستند به آنها تکیه کنند که با از دست دادن اتکاء دچار پوچی شده بودند و در آغاز نوجوانی احساس آسیب پذیری و بی حمایتی به آنها دست داده بود.

این کودکان از کودکی به بزرگسالی (مرحله بلوغ) غرق و کلافه شده بودند. دوران بلوغ در آنها ترس و اضطراب می‌آفرید و به منظور پرهیز از عوارض بزرگسالی تمایل نیرومندی به واپس روی داشتند و احساس تعلق خاطر در آنها ارضاء نشده بود.

در خانواده آنها پدر چهره برتر و برجسته داشت. اما چنین بنظر می‌رسد که مادر والد اصلی و تعیین کننده بوده . بدین ترتیب دختران مادران خود را به چشم رقیب می‌نگریستند و احساس تعارض آمیزی داشتند. آنها احساس عمیق خصومت و رقابت نسبت به مادر و در عین حال احساس وابستگی داشند، پدیده ای که آنرا نشانگان ناکامی و پرخاشگری نام نهادند.

منابع فارسی

1. معظمی گودرزی، بهمن، ۱۳۸۰ بررسی تاثیر آموزش تنش‌زدایی تدریجی و مهارتهای حل مساله بر میزان تنیدگی و شیوه های مواجهه دختران فراری (دانشگاه تربیت مدرس).
2. شریفی، زهره، ۱۳۸۰ بررسی علل اجتماعی فرار مجدد در دختران از منزل با تاکید بر نقش خانواده (دانشگاه شاهد).
3. امین رنجبر، مهناز، ۱۳۸۰ تاثیر بازی شطرنج بر مهارتهای حل مساله
4. امیرحسینی، معصومه، ۱۳۷۹ بررسی ویژگیهای نوجوانان فراری (دانشگاه الزهرا (س))
5. سعیدی، محمد، ۱۳۷۲ بررسی علل فرار نوجوانان ازخانه
6. جان بزرگی، مسعود، ۱۳۷۱، بررسی اثرات آموزش تنش‌زدایی تدریجی بر عوامل اضطرابی و شخصیت (دانشگاه تربیت مدرس)‌
7. چاوشی فر، جلال، ۱۳۷۹، بررسی مقایسه ای عوامل تنیدگی زا و شیوه های رویارویی در نوجوانان.
8. روشن، رسول، ۱۳۷۵، تاثیر آرام سازی داروهای‌آرام بخش در کاهش فشار روانی در افزایش عزت نفس.
9. نصرت آبادی ، ۱۳۷۳، بررسی رابطه بین منبع کنترل، عزت نفس و حمایت اجتماعی با روشهای مقابله.
10. نیک سرشت، مژگان، ۱۳۸۰.

فهرست کتب

1. آن مانرو،‌باب، مانتی، جان اسمال، ۱۳۷۴، ترجمه فریده کمالی، مشاوره های حل مساله ، انتشارات نشر نی.
2. آسینک، مایکل، ۱۳۷۹، فرهنگ توصیفی روان شناختی، ترجمه علینقی خرازی و همکاران، انتشارات نشر نی.
3. ساراسون، باربارا، ساراسون ایروین جی، ۱۳۷۷، روان شناسی مرضی (DSMIIIR) ترجمه دکتر بهمن نجاریان و همکاران، انتشارات رشد.
4. فرجاد، محمدحسین، ۱۳۶۲، آسیب شناسی اجتماعی و جامعه شناسی انحرافات.
5. دانش، تاج زمان، ۱۳۷۴، اطفال و نوجوانان بزهکار، انتشارات خدمات فرهنگی رسا.
6. شامبیاتی ، هوشنگ، ۱۳۷۳، بزهکاری اطفال و نوجوانان،نشر پاژنگ.
7. قائمی، علی، آسیبهاو عوارض اجتماعی، ریشه یابی، پیشگیری و درمان، ۱۳۷۳، انتشارات امیری.
8. قاسم زاده،‌حبیب الله، ۱۳۷۶، رفتار درمانی، انتشارات جهاد دانشگاهی.
9. لطف آبادی، حسین، روان شناسی رشد ۲، نوجوانی جوانی بزرگسالی، ۱۳۷۸ ، انتشارات سمت.
10. شعاری نژاد، علی اکبر، ۱۳۷۱، روان شناسی رشد، نوجوانی و بلوغ، انتشارات دانشگاه پیام نور.