تعداد صفحات: ۱۸۸ | قابل ویرایش
فهرست مطالب شناخت توانمندی های طبیعی چهارمحال و بختیاری
عنوان صفحه
چکیده
مقدمه
فصل اول:کلیات تحقیق
- بیان مسئله…………………………………………………………………………… ۲
- اهداف تحقیق………………………………………………………………………… ۴
- اهمیت و ضرورت تحقیق…………………………………………………………… ۵
- پیشینه تحقیق………………………………………………………………………… ۵
۱-۴-۱ طرح های انجام شده ……………………………………………………………. ۶
۱-۵ سوالات تحقیق……………………………………………………………………… ۶
۱-۶ فرضیات تحقیق ……………………………………………………………………. ۶
۱-۷ روش تحقیق ……………………………………………………………………….. ۷
۱-۸ قلمرو و تحقیق……………………………………………………………………… ۷
۱-۸-۱ قلمرو موضوعی…………………………………………………………………. ۸
۱-۸-۲ قلمرو مکانی……………………………………………………………………. ۸
۱-۹ مشکلات و محدودیتهای تحقیق…………………………………………………….. ۸
فصل دوم:مبانی نظری تحقیق
۲-۱ تعریف جهانگرد (توریست یا گردشگر)……………………………………………. ۱۱
۲-۱-۱جهانگرد یا گردشگر…………………………………………………………….. ۱۱
۲-۱-۲ مسافر…………………………………………………………………………… ۱۱
۲-۱-۳ جهانگرد (دیدارکننده یا گردشگر یک شبه)………………………………………. ۱۲
۲-۱-۴ جهانگرد (دیدارکننده یا گردشگرگذری)………………………………………… ۱۲
۲-۱-۵ اوقات فراغت……………………………………………………………………. ۱۳
۲-۱-۶ تعریف جهانگردی (گردشگری)…………………………………………………. ۱۳
۲-۱-۷ پیشینه جهانگردی……………………………………………………………….. ۱۶
۲-۱-۸ سازمانهای جهانی جهانگردی و قوانین حاکم بر آنها…………………………….. ۱۷
۲-۱-۹ جغرافیا وجهانگردی ( گردشگری )…………………………………………….. ۱۸
۲-۱-۱۰ توریسم و انواع آن…………………………………………………………….. ۲۰
۲-۱-۱۰-۱ توریسم تفریحی…………………………………………………………….. ۲۱
۲-۱-۱۰-۲توریسم فرهنگی…………………………………………………………….. ۲۱
۲-۱-۱۰-۳ توریسم داخلی………………………………………………………………. ۲۱
۲-۱-۱۰-۴ توریسم خارجی…………………………………………………………….. ۲۱
۲-۱-۱۰-۵ توریسم شهری……………………………………………………………… ۲۱
۲-۱-۱۰-۶ توریسم دهکده ای ………………………………………………………….. ۲۲
۲-۱-۱۰-۷ توریسم روستایی…………………………………………………………… ۲۲
۲-۱-۱۱ توریسم فصلی………………………………………………………………….. ۲۲
۲-۱-۱۱-۱ توریسم تابستانه…………………………………………………………….. ۲۳
۲-۱-۱۱-۲ توریسم زمستانه……………………………………………………………. ۲۳
۲-۱-۱۲ عوامل و عناصر زیربنایی در جهانگردی…………………………………….. ۲۴
۲-۱-۱۲-۱حمل و نقل…………………………………………………………………. ۲۴
۲-۱-۱۲-۲ تأسیسات اقامتی……………………………………………………………. ۲۴
۲-۱-۱۲-۳ اشتغال و درآمد در گردشگری ……………………………………………. ۲۶
۲-۱-۱۳ توسعه پایدار وجهانگردی……………………………………………………… ۲۷
۲-۱-۱۳-۱ موانع و مشکلات توسعه جهانگردی……………………………………….. ۲۹
۲-۱-۱۴اثرات صنعت جهانگردی………………………………………………………. ۳۱
۲-۱-۱۴-۱اثرات منفی صنعت جهانگردی……………………………………………… ۳۲
۲-۱-۱۴-۲ اثرات مثبت صنعت جهانگردی…………………………………………….. ۳۳
۲-۱-۱۵ قطبهای توریستی ایران………………………………………………………… ۳۴
۲-۱-۱۶اکوتوریسم(طبیعت گردی)……………………………………………………… ۳۶
۲-۱-۱۶-۱اکوتوریسم در ایران…………………………………………………………. ۳۹
۲-۲ تعریف تالاب……………………………………………………………………….. ۴۰
۲-۲-۱ اهمیت و ارزش تالابها………………………………………………………….. ۴۳
۲-۲-۲ میثاق بین المللی حفاظت از تالابها ……………………………………………………… ۴۵
۲-۲-۳ کنوانسیون رامسر………………………………………………………………………… ۴۶
۲-۲-۳-۱انواع تالابهابا توجه به کنوانسیون رامسر…………………………………………….. ۴۶
۲-۳-۲-۲روزجهانی تالابها……………………………………………………………………… ۵۰
۲-۲-۳-۳معیار های حدید کنوانسیون رامسر…………………………………………… ۵۰
۲-۲-۳-۳-۱ معیارهای در ارتباط با گونه ها و جوامع اکولوژیکی……………………… ۵۰
۲-۲-۳-۳-۲ معیارهای ویژه بر اساس پرندگان آبی…………………………………… ۵۱
۲-۲-۳-۳-۳ معیارهای ویژه بر اساس ماهیها…………………………………………. ۵۱
۲-۲-۳-۳-۴ معیارهای قدیم کنوانسیون رامسر………………………………………… ۵۱
۲-۲-۴عوامل تهدید و تخریب در تالابها…………………………………………………………. ۵۲
۲-۲-۴-۱عوامل انسانی ………………………………………………………………… ۵۳
۲-۲-۴-۲رسوبات حمل شده به تالاب ………………………………………………….. ۵۳
۲-۲-۴-۳عدم وجود مدیریت هدفمند ………………………………………………….. ۵۳
۲-۲-۴-۴تبدیل اکوسیستم های تالابی به زمینهای کشاورزی…………………………… ۵۴
۲-۲-۴-۵ استفاده انتفاعی از تالابها…………………………………………………………….. ۵۶
۲-۲-۴-۶توسعه گردشگری در تالابها…………………………………………………………… ۵۶
۲-۲-۵ ظرفیت بُرد………………………………………………………………………………. ۵۷
۲-۲-۵-۱ ظرفیت بُرد و برنامه ریزی گردشگری……………………………………… ۵۹
۲-۲-۵-۲ ظرفیت بُرد گردشگری در تالابها……………………………………………. ۶۰
فصل سوم:ویژگی های جغرافیایی (طبیعی و انسانی) استان چهارمحال و بختیاری
۳-۱ ویژگی های طبیعی استان………………………………………………………….. ۶۲
۳-۱-۱ موقعیت جغرافیائی استان چهارمحال و بختیاری……………………………….. ۶۲
۳-۱-۱-۱ شهر کرد ، بام ایران………………………………………………………… ۶۶
۳-۱-۱-۲ فارسان ، یادمانهای مشروطیت………………………………………………. ۶۷
۳-۱-۱-۳ لردگان ، سرزمین همیشه بهار ………………………………………………. ۶۷
۳-۱-۱-۴ کوهرنگ ، سرزمین چشمه های جوشان…………………………………….. ۶۷
۳-۱-۱-۵ اردل ، سرزمین کوههای سرسبز ……………………………………………. ۶۸
۳-۱-۱-۶ بروجن ،سرزمین تالابها ……………………………………………………… ۶۸
۳-۱-۲ ناهمواریها……………………………………………………………………….. ۷۰
۳-۱-۳ ارتفاعات استان………………………………………………………………….. ۷۱
۳-۱-۴ آب و هوای استان……………………………………………………………….. ۷۴
۳-۱-۴-۱ اقلیم …………………………………………………………………………. ۷۶
۳-۱-۴-۲ساعات آفتابی …………………………………………………………………. ۷۷
۳-۱-۴-۳ یخبندان………………………………………………………………………. ۷۷
۳-۱-۴-۴میزان بارندگی…………………………………………………………………. ۷۸
۳-۱-۴-۵ رطوبت نسبی ………………………………………………………………… ۷۹
۳-۱-۴-۶ روش آمبروترمیک ………………………………………………………….. ۷۹
۳-۱-۵ زمین شناسی استان………………………………………………………………. ۸۰
۳-۱-۵-۱ ژوراسیک ………………………………………………………………… ۸۱
۳-۱-۵-۲ تشکیلات کرتاسه …………………………………………………………….. ۸۱
۳-۱-۵-۳تشکیلات ائوسن……………………………………………………………….. ۸۱
۳-۱-۵-۴ تشکیلات میوپلیوسن ………………………………………………………….. ۸۱
۳-۱-۵-۵ تشکیلات دوران چهارم (کواترنری)………………………………………………….. ۸۱
۳-۱-۶ خاک شناسی استان………………………………………………………………………. ۸۴
۳-۱-۷ هیدرولوژی استان ………………………………………………………………. ۸۷
۳-۱-۷-۱آبهای زیرزمینی……………………………………………………………….. ۸۹
۳-۱-۷-۲آبهای سطحی …………………………………………………………………. ۸۹
۳-۱-۸ پوشش گیاهی……………………………………………………………………. ۹۱
۳-۱-۸-۱ گیاهان دارویی………………………………………………………………… ۹۵
۳-۱-۸-۲چرای بی رویه دام…………………………………………………………….. ۹۵
۳-۱-۹ حیات وحش استان……………………………………………………………… ۹۶
۳-۱-۹-۱گونه های نادر جانوری استان چهار محال و بختیاری………………………… ۱۰۰
۳-۱-۹-۲از گونه های در معرض خطر انقراض استان می توان………………………. ۱۰۰
۳-۲ ویژگی های انسانی…………………………………………………………………. ۱۰۱
۳ -۲-۱ مطالعات تاریخی……………………………………………………………….. ۱۰۱
۳-۲-۲وجه تسمیه بختیاری………………………………………………………………. ۱۰۲
۳-۲-۳ پیشینه تاریخی استان…………………………………………………………….. ۱۰۲
۳-۲-۴جمعیت استان……………………………………………………………………. ۱۰۵
۳-۲-۵ فرهنگ استان……………………………………………………………………. ۱۰۷
۳-۲-۶ اقتصاد استان…………………………………………………………………….. ۱۰۸
۳-۲-۷ کشاورزی ودامداری……………………………………………………………. ۱۰۹
۳-۲-۷-۱ دامداری روستایی(ساکن)……………………………………………………… ۱۱۰
۳-۲-۷-۲ دامداری متحرک………………………………………………………………. ۱۱۰
۳-۲-۸ راههای ارتباطی…………………………………………………………………. ۱۱۰
۳-۲-۹ صنایع دستی…………………………………………………………………….. ۱۱۵
۳-۳ جاذبه های گردشگری استان ………………………………………………………. ۱۱۶
۳-۳-۱جاذبه های طبیعی ( اکوتوریسم )………………………………………………… ۱۱۶
۳-۳-۱-۱تالاب چغاخور…………………………………………………………………. ۱۱۶
۳-۳-۱-۲تالاب گندمان…………………………………………………………………… ۱۱۷
۳-۳-۱-۳تالاب سولقان………………………………………………………………….. ۱۱۸
۳-۳-۱-۴چشمه دیمه…………………………………………………………………….. ۱۱۹
۳-۳-۱-۵ چشمه کوهرنگ ……………………………………………………………… ۱۲۰
۳-۳-۱-۶ چشمه برم…………………………………………………………………….. ۱۲۱
۳-۳-۱-۷ چشمه های مولا و سرداب …………………………………………………… ۱۲۱
۳-۳-۱-۸ دشت لاله های واژگون ………………………………………………………. ۱۲۱
۳-۳-۱-۹منطقه حفاظت شده تنگ صیاد ……………………………………………….. ۱۲۳
۳-۳-۱-۱۰منطقه حفاظت شده سبزه کوه ……………………………………………….. ۱۲۳
۳-۳-۱-۱۱آبشار دره عشق………………………………………………………………. ۱۲۴
۳-۳-۱-۱۲پارک جنگلی پرواز………………………………………………………….. ۱۲۴
۳-۳-۱-۱۳ گردشگاه سیاسرد……………………………………………………………. ۱۲۴
۳-۳-۱-۱۴غار سراب ………………………………………………………………….. ۱۲۵
۳-۳-۱-۱۵ غاریخی چما………………………………………………………………… ۱۲۵
۳-۳-۱-۱۶ کمربند سبز حاشیه زاینده رود………………………………………………. ۱۲۶
۳-۳-۱-۱۷ حاشیه رود کارون ………………………………………………………….. ۱۲۶
۳-۳-۱-۱۸آبشار تونل کوهرنگ ……………………………………………………….. ۱۲۷
۳ -۳-۲جاذبه های تاریخی ومذهبی استان………………………………………………. ۱۲۷
۳-۳-۲-۱ پل زمانخان ………………………………………………………………….. ۱۲۷
۳-۳-۲-۲قلعه دزک………………………………………………………………………. ۱۲۹
۳-۳-۲-۳ قلعه سردار اسعد بختیاری ……………………………………………………. ۱۲۹
۳-۳-۲-۴ خانه آزاده چالشتر ……………………………………………………………. ۱۲۹
۳-۳-۲-۵ خانه ستوده چالشتر……………………………………………………………. ۱۳۰
۳-۳-۲-۶ سنگ نوشته مشروطیت (گردشگاه پیرغار)………………………………….. ۱۳۰
۳-۳-۲-۷ اطاق سنگی های جونقان (خان اوی)…………………………………………. ۱۳۰
۳-۳-۲-۸ شیر سنگی …………………………………………………………………… ۱۳۱
۳-۳-۲-۹ بردگوری ها …………………………………………………………………. ۱۳۱
۳-۳-۲-۱۰ مسجد اتابکان………………………………………………………………… ۱۳۲
۳-۳-۲-۱۱ امامزاده حمزه علی………………………………………………………….. ۱۳۲
۳-۳-۲-۱۲ پیست اسکی چلگرد…………………………………………………………. ۱۳۳
فصل چهارم:تجزیه و تحلیل گردشگری در تالابهای استان چهارمحال و بختیاری
۴ -۱ شناخت تالابهای استان…………………………………………………………….. ۱۳۵
۴-۱-۱تالاب چغاخور……………………………………………………………………. ۱۳۷
۴-۱-۲موقعیت طبیعی و وضعیت جغرافیائی منطقه…………………………………….. ۱۳۷
۴-۱-۲-۱ توپوگرافی…………………………………………………………………….. ۱۳۹
۴-۱-۲-۲ تاریخچه تالاب چغاخور( وجه تسمیه)………………………………………… ۱۴۰
۴-۱-۲-۳ معرفی تالاب از نظر معیارهای کنوانسیون رامسر…………………………… ۱۴۰
۴-۱-۲-۴ ویژگیهای اقلیمی تالاب چغاخور……………………………………………… ۱۴۱
۴-۱-۲-۴-۱ ایستگاههای هواشناسی سینوپتیک…………………………………………. ۱۴۲
۴-۱-۲-۴-۲ایستگاههای هواشناسی اقلیم شناسی……………………………………………………. ۱۴۵
۴-۱-۲-۴-۳روش دومارتن………………………………………………………………. ۱۴۷
۴-۱-۲-۴-۴ مقایسه دو ایستگاه ………………………………………………………… ۱۴۸
۴-۱-۲-۵زمین شناسی و مشخصات تکتونیکی…………………………………………… ۱۵۰
۴-۱-۲-۶ هیدرولوژی ………………………………………………………………….. ۱۵۱
۴-۱-۲-۷ پوشش گیاهی………………………………………………………………… ۱۵۱
۴-۱-۲-۸ حیات وحش جانوری ………………………………………………………… ۱۵۳
۴-۱-۲-۸-۱جانوران…………………………………………………………………….. ۱۵۳
۴-۱-۲-۸-۲پرندگان تالاب چغاخور …………………………………………………….. ۱۵۵
۴-۱-۲-۸-۳ ماهیان……………………………………………………………………… ۱۵۷
۴-۱-۲-۹ کشاورزی وزراعت…………………………………………………………… ۱۵۸
۴-۱-۲-۹-۱روستاهای اطراف تالاب چغاخور………………………………………….. ۱۶۰
۴-۱-۲-۱۰اکوتوریسم در تالاب چغاخور………………………………………………… ۱۶۳
۴-۱-۲-۱۰-۱ صیادی وپتانسیلهای گردشگری درتالاب چغاخور……………………….. ۱۶۴
۴-۱-۲-۱۰-۲ ورزشهای آبی در تالاب چغاخور………………………………………… ۱۶۷
۴-۱-۲-۱۰-۳ساخت امکانات و دهکده های گردشگری (توریستی)……………………… ۱۶۸
۴-۱-۲-۱۱راههای دسترسی…………………………………………………………….. ۱۶۹
۴-۱-۳تالاب گندمان …………………………………………………………………….. ۱۷۳
۴-۱-۳-۱موقعیت جغرافیائی تالاب گندمان………………………………………………. ۱۷۳
۴-۱-۳-۲ ویژگی های اقلیمی تالاب گندمان……………………………………………… ۱۷۴
۴-۱-۳-۳ هیدرولوژی تالاب گندمان…………………………………………………….. ۱۷۴
۴-۱-۳-۴ پوشش گیاهی تالاب گندمان…………………………………………………… ۱۷۴
۴-۱-۳-۵ روستاهای اطراف تالاب گندمان……………………………………………… ۱۷۶
۴-۱-۳-۶ حیات وحش تالاب گندمان……………………………………………………. ۱۷۶
۴-۱-۴ تالاب سولقان…………………………………………………………………….. ۱۷۷
۴-۱-۵ تالاب علی آباد…………………………………………………………………… ۱۷۸
۴-۲ تجزیه و تحلیل……………………………………………………………………… ۱۷۹
۴-۲-۱ توانها و پتانسیل های توسعه اکوتوریسم در تالابهای استان……………………… ۱۸۰
۴-۲-۲ نقاط ضعف توسعه اکوتوریسم در تالابهای استان……………………………….. ۱۸۱
۴-۲-۳ فرصتهای توسعه اکوتوریسم در تالابهای استان…………………………………. ۱۸۲
۴-۲-۴ عوامل تهدید کننده توسعه اکوتوریسم در تالابهای استان ……………………….. ۱۸۳
فصل پنجم: آزمون فرضیات، جمع بندی و نتیجه گیری، ارائه راهکارها و پیشنهادات
۵-۱ آزمون فرضیات …………………………………………………………………… ۱۸۷
۵-۱-۱ فرضیه اول ……………………………………………………………………… ۱۸۷
۵-۱-۲ فرضیه دوم ……………………………………………………………………… ۱۸۸
۵-۱-۳ فرضیه سوم……………………………………………………………………… ۱۹۰
۵-۲ جمع بندی و نتیجه گیری ………………………………………………………….. ۱۹۱
۵-۳ پیشنهادات و راهکارهای اجرایی ………………………………………………….. ۱۹۲
فهرست منابع و ماخذ ……………………………………………………………………. ۱۹۷
چکیده پایان نامه توانمندی های طبیعی چهار محال و بختیاری
امروزه صنعت گردشگری یک صنعت درآمد زا برای ملل مختلف محسوب می شود. این صنعت دارای شاخه های زیادی است که یکی از مهمترین شاخه های آن اکوتوریسم یا طبیعت گردی است ایران به لحاظ دارا بودن جاذبه های طبیعی فراوان و قرارداشتن در رده ممتاز جهانی از لحاظ اکوتوریسم می تواند نقش بسزائی را در گردشگری برای جذب گردشگر داخلی و خارجی و همچنین توسعه این صنعت داشته باشد.
یکی از پتانسیلهای طبیعی ایران که می تواند به عنوان مولدی مهم در توسعه گردشگری نقش داشته باشد تالابها هستند. پژوهش حاضر تحت عنوان شناخت توانمندیهای طبیعی چهار محال و بختیاری و نقش آن در توسعه جهانگردی استان (با تأکید بر نقش تالابها) می باشد. این پژوهش در ۵ فصل تدوین گردیده است روش تحقیق به دوصورت میدانی و کتابخانه ای می باشد.
در روش کتابخانه ای فهرستی از قابلیتها و جاذبه های موجود استان تهیه گردیده است. در روش میدانی، سفر به منطقه و تالابهای مورد مطالعه و بازدید از شرایط موجود در استان و همچنین گرفتن اطلاعات از دست اندرکاران محیط زیست و گردشگران خصوصاً در حاشیه تالابهای استان مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفته که امکان رشد این صنعت در حاشیه تالابها به منظور ایجاد اشتغال و درآمد و رفاه اجتماعی استان و توسعه گردشگری در حاشیه این مکانها و بکارگیری از این پتانسیلها برای معرفی به افراد بومی و حتی در سطح ملی وبین المللی برای جذب گردشگران طبیعی می باشد.
می توان به این نتیجه رسید که تالابهای استان چهار محال و بختیاری خصوصاً تالاب چغاخور با توجه به اطلاعات ارائه شده در تمامی سطوح از نظر اکولوژیکی دارای توان نسبتاً بالائی برای توسعه گردشگری می باشند.
راهکارهایی که می توان پیشنهاد نمود عبارتند از:
- – تدوین یک طرح جامع توسعه گردشگری برای تالاب چغاخور همچنین دیگر تالابهای دائمی استان به لحاظ کاهش اثرات منفی فعالیتهای اکوتوریستی بر محیط زیست که از ضمانت اجرائی برخوردار باشد.
- – تشویق و حمایت بخش خصوصی جهت سرمایه گذاری برای صنعت گردشگری
- – ایجاد سایتهای گردشگری در حاشیه تالابهای استان برای توسعه اکوتوریسم که می تواند باعث جلب وجذب گردشگران داخلی و خارجی شود.
واژگان کلیدی: توریسم،اکوتوریسم، تالاب، توانمندیهای طبیعی، جاذبه طبیعی، چغاخور.
مقدمه
توریسم و گردشگری یکی از زمینه های اصلی و موثر در توسعه اقتصادی و اجتماعی جوامع به شمار می رود. در حال حاضر در بسیاری از کشور های توسعه یافته و در حال توسعه، صنعت توریسم و گردشگری دومین منبع در آمد ناخالص ملی ا ست.
به این دلیل این رهیافت جهانی در خصوص اینکه گردشگری بایستی تبدیل به یکی از محور های اساسی توسعه گردد ، مورد پذیرش تمامی کشور های دنیا قرار دارد و همه جوامع توسعه یافته و در حال توسعه شدیدا به دنبال یافتن روش هایی هستند تا سطح سرمایه گذاری و میزان تخصیص امکانات و تجهیزات در رابطه با گردشگری را در جامعه خود به سقف مطلوبی برساند. با توجه به اینکه هدف اصلی گردشگری ، دست یابی به صلح جهانی است و یکی از عوامل اصلی رسیدن جوامع به توسعه اقتصادی و اجتماعی است توسعه آن یک ضرورت اساسی برای همه جوامع خواهد بود.
بر اساس پیش بینی های به عمل آمده تا سال ۲۰۲۰ میلادی ۱/۶ میلیارد نفر در جهان سفر خواهند کرد . این رشددر کشورهای توسعه یافته ۴% و برای کشور های در حال توسعه ۲% خواهد بود . توان بالقوه ایران از جهت جذب گردشگران بسیار بالاست طبق نظر کارشناسان سازمان ایرانگردی کشورمان یکی از ۵ کشور برخوردار از بالاترین تنوع زیستی در کره زمین است و یکی از قطب های مهم و ممتاز اکوتوریسم جهان به شمار می رود.
با توجه به اینکه تا ۱ دهه دیگر شمار سفر هایی که با انگیزه اکوتوریسم انجام می شود به ۵۰ % کل سفر ها خواهد رسید کشور هایی که توسعه گردشگری خود را بر محور اکوتوریسم قرار داده اند از بیشترین درصد رشد برخوردار خواهند بود. یکی از اشکال مهم گردشگری اکوتوریسم یا طبیعت گردی است و برآورد ها نشان می دهد در آینده ای نزدیک بیش از ۲۵ % از سهم گردشگری به اکوتوریسم اختصاص خواهد یافت.
ایران با دارا بودن توانمندیهای طبیعی بالا می تواند اکوتوریسم بالایی را بوجود آورده و همچنین می تواند با وجود اکوتوریسم ، گردشگران داخلی و خارجی را به خود جذب کند. اکوتوریسم نقش بسزایی را در ایران ایفا می کند و می تواند در آمد زا باشد و حتی شاید روزی بتواند به عنوان یک صنعت، جایگزین رتبه اول نفت شود و چرخ اقتصاد کشور را از این صنعت به کار اندازد و رفاه نسبی را به طور مستمر برای مردم به وجود آورد.
بیان مسئله
بررسیها نشان مید هد که کشور ما ایران با توجه به آثار تاریخی و جاذبه های طبیعی بی نظیر و دارا بودن چهار فصل سال ، در رتبه های یک رقمی مناطق مستعد جلب گردشگر قرار دارد ، در حالیکه به دلیل مشکلات متعدد، توریسم و گردشگری نقش بسیار ضعیفی در اقتصاد جامعه ما ایفا می کند، به گونه ای که در آمد سالیانه کشور ما از گردشگران خارجی ۶۰۰ میلیون دلار است، ولی درآمد سالانه کشور هایی نظیر آمریکا ۸۵ میلیارددلار ، اسپانیا با ۶۵ میلیارد دلارو ترکیه ۲۱ میلیارد دلار در موقعیت بسیار متمایزی قرار دارند. بنابراین به اتکای به این ظرفیت ما قادریم که از رهگذر توسعه صنعت توریسم، در آمد، اشتغال، تولید را در کشور متحول کنیم.
یکی از زمینه های بسیار مساعد گردشگری در کشور ما اکوتوریسم است که به دلیل بکر بودن مناطق طبیعی ، وجود تنوع اقلیمی ووجود گونه های گیاهی و جانوری بی نظیر جزء مساعد ترین مناطق جهان است، جهانگردی را می توان یک صنعت مادر محسوب داشت، بطوریکه اکثر بخشهای اقتصادی از جریان پول ناشی از جهانگردی بین المللی و ملی بهره می بردند.
کشور ایران به طور بالقوه از جمله کشورهائی است که می تواند هر ساله میلیونها جهانگرد را بپذیرد و با بسط امکانات و تسهیلات به کسب درآمد هنگفتی نائل شود . نوآوری ها و تحولات سریع و اساسی در وسایل ارتباطی، رشد نسبی درآمد مردم و همچنین افزایش وسایل نقلیه، احداث و گسترش جاده های زمینی و توسعه خطوط هوائی و کوتاه شدن زمان مسافرت، موجب تغییرات اساسی در نحوه جهانگردی شد.
تعریف جهانگردی (گردشگری)
در مارس ۱۹۹۳ ، کمیسیون آمار ملل متحد، تعریف ارائه شده از جهانگردی توسط سازمان جهانی جهانگردی را پذیرفت. براساس این تعریف جهانگردی عبارتست از:
«مجموعه فعالیتهای افرادی که به مکانهایی خارج از محل زندگی و کار خود به قصد تفریح و استراحت و انجام امور دیگر مسافرت می کنند و بیش از یک سال متوالی در آن مکانها نمی‌مانند.»
این تعریف به بُعد تقاضای جهانگردی توجه و تأکید دارد . تعاریف ارائه شده از جهانگردی معمولاً هر دو بُعد «عرضه» و «تقاضا»ی جهانگردی را مدّ نظر قرار می دهند.
تعاریفی که متوجه بُعد «عرضه» جهانگردی هستند ، بر محصولات و خدمات ارائه شده به جهانگردان متمرکز می‌باشند ، در حالیکه تعریف‌های مربوط به بُعد «تقاضا»ی جهانگردی بر رفتار جهانگردان و آنچه آنان نیاز دارند و جستجو می‌کنند، تمرکز می یابند .
جهانگردی ،اگر چه یک بخش اقتصادی محسوب می شود. اما یک فعالیت اقتصادی چند بخشی است . تعیین محدوده جهانگردی در کلیت ، درواقع مشکل و دشوار است و به همین علت فعالیتی است که هم تعریف آن و هم مدیریت آن بسیار دشوار است . به جهانگردی باید از دیده تعاملی بین عرضه و تقاضا نگریست ؛ طراحی و توسعه یک محصول به منظور مرتفع ساختن یک نیاز. همین تعامل است که آثار اقتصادی ، زیست محیطی ، اجتماعی ، فرهنگی و دیگر آثار را تعریف می‌کند.
آقای ساسان در مورد جهانگردی چنین بیان کرده است: « اطلاق عنوان صنعت نیز به جهانگردی و دادن بار اقتصادی به پدیده توریسم نیاز به توضیح دارد صنعت توریسم به اصطلاح صنعت در زبان فارسی نیست، بلکه تنها یک مفهوم اقتصادی در مجموعه بنگاههایی که یک کالای کمابیش متجانس را تولید می کنند و یک خدمت همگن را انجام می دهند صنعت گفته می شود ، حال اگر این مفهوم را برای صنعت پذیرفته باشیم و توریسم را دارای بار اقتصادی بدانیم درک این مفهوم آسان‌تر خواهد بود.»
اشتغال و درآمد در گردشگری
یکی از دلایل عدم تعریف شغل در بخش گردشگری، فصلی بودن یا زمان کوتاه آن، یا چند شغلی بودن بخصوص در شهرها است و از این رو جمع آوری آمار و اطلاعات در زمینه اشتغال در این صنعت مشکل است و آمارهای ارائه شده، اختلاف فاحشی با هم دارند.
گردشگری، صنعتی است خدماتی، که در مقایسه با سایر بخش ها نیاز به نیروی انسانی زیاد دارد . اکثر نیروی کار جذب شده در این صنعت از تخصص کمی برخوردارند و در مقایسه با سایر بخشها ، نیروی کار ساده به راحتی و سریع جذب می شود و به تندی هم کاهش می‌یابد. از ویژگیهای دیگر این صنعت، فرصتهای شغلی متعدد با مهارت‌های گوناگون می باشد و نسبت جذب نیروی کار در برابر میزان سرمایه‌گذاری شده بسیار بالاست و این امر بدان جهت است که این صنعت به عنوان یکی از روشهای موثر برای حل مشکل بیکاری پیشنهاد می‌گردد.
منافع و درآمد مستقیم در صنعت گردشگری ، پول‌هایی است که گردشگران و مسافران مستقیماً صرف خرید کالا و خدمات می کنند و سازمانهای ارائه دهنده محصولات و خدمات آن را دریافت می‌کنند . مزایای غیرمستقیم از طریق گردش، وجوهی است که مسافر در مقصد خرج می کند . این پول در سامانه اقتصادی محلی به جریان می افتد و سبب تحرک چندباره اقتصادی و افزایش سطح درآمدی مردم می شود و این همان اثر تکاثر است.
تعداد و نمونه‌های مشاغلی که بخش گردشگری به وجود می آورد ، متنوع است و اندازه‌گیری آن بر حسب تأثیر آن دارای اهمیت است. در این بخش برآورد دقیق از اشتغال، مشکل است. زیرا اشتغال در این بخش مرتبط با زیر بخش شغلی سایر بخش ها است و بنابراین به راحتی نمی توان آن را به عنوان شغل گردشگری تعریف کرد.
موانع و مشکلات توسعه جهانگردی
در شرایط حاضر با توجه به عدم شفافیت رویکردهای اساسی برای توسعه توریسم در ایران و نیز نبود آمار و اطلاعات زیربنایی لازم به اطمینان ترسیم نمودار فرانگر توسعه اکوتوریسم ایران بر مبنای حد برنامه بیست ساله نیست زیرا تاکنون حتی یک بار هم طرحی جامع تا به آخر براساس برنامه‌ریزی اولیه اجرا نشده است و بر همین اساس برای امکان سنجی جاذبه‌های اکوتوریستی ایران یک دوره پنج ساله مدنظر قرار گرفته است.
شاخص تعیین اکوتوریسم ورودی برای هر کدام از جاذبه‌ها، تعیین حداقل قابلیت جاذبه در ایران و مقایسه آن با متوسط معمول اکوتوریست‌های ورودی در جاذبه‌هایی با موقعیت مشابه در کشورهای اکوتوریستی دیگر بوده است.
متوسط کلی درآمد ناشی از ورود هر اکوتوریست در مقیاس ملی بین ۱۰۰۰ تا ۱۵۰۰ دلار و در مقیاس بین‌المللی اغلب افزون‌تر از ۱۵۰۰ دلار و برای برخی شاخه‌های اکوتوریسم همچون شکار ، طبیعت درمانی و بیابانگردی حتی افزون‌تر از ۳۰۰۰ دلار است . اما در نمودار امکان سنجی جاذبه‌های اکوتوریستی ایران حد متوسط ۱۵۰۰دلار ملاک قرار گرفته است.
به طور کلی اکوتوریسم به امکانات اقامتی و رفاهی کمتر و نیروی انسانی افزون‌تر متکی است . از این رو، اگر چه گسترش اکوتوریسم ، کمتر از دیگر شاخه‌های گردشگری به افزایش سامانه‌های زیربنایی همچون جاده، هتل، مراکز تفریحی و … منجر می‌شود ، اما تا حد افزایش یک فرصت شغلی در مقابل هر پنج اکوتوریست ورودی است. همین شاخص برای تعیین حجم اشتغالزایی هر کدام از جاذبه‌ها استفاده شده است.
یکی از رویکردهای اساسی گسترش اکوتوریسم ، تامین اعتبارات لازم در جهت حفظ میراث طبیعی و محیط زیست کشور است اما متاسفانه براساس داده‌های فعلی نمی توان به ارزیابی ارزش‌های ریالی استفاده از قابلیت اقتصادی جاذبه های اکوتوریستی برای حفظ محیط زیست پرداخت و به همین روی در ستون مربوط ، عنوان «غیرقابل محاسبه» قید شده است.
ظرفیت بُرد گردشگری در تالابها
اینکه چه تعداد گردشگر ، در چه زمانی می تواند وارد این مکانها شود و حداقل زمانی را که گردشگر می آوریم .چه موقع ، چه تعداد ودر چه قسمتی از تالاب باشد ؟
پاسخ به این سوالات منجر به این می شود که برای این زمان و مکان در ابتدا منطقه بندی را در نظر بگیریم و سپس طرحی را در نظر بگیریم که به گونه ای از ضمانت اجرائی برخوردار باشد.باید منجر به یک پراکنش توزیع جمعیت باشد و زیستگاههای حساس را کنار بگذاریم .
هسته مرکزی و پناهگاههای امن را کنار گذاریم و به گونه ای باید طراحی کنیم که بتوان جاذبه های طبیعی آنجا را مشاهده کرد و هم اینکه باید برنامه ریزی شود که فصل مهاجرت پرندگان ، فصل تخم ریزی آنها و مشکلات اینچنینی و مسئولیت و وظیفه خود را بشناسند .
برای مثال در ژاپن زیستگاه درنای ژاپنی مکانهای تخم ریزی پرندگان حفاظت شده است .
در طراحی گردشگری و بوجود آمدن یک طرح در حاشیه تالابها باید به این گونه بیان کرد که به مدل باید اطلاعات بدهیم به این صورت که مساحت تالاب ، نوع تالاب و پرنده ای که وارد تالاب می شود و همچنین فصل مهاجرت ، زیستگاهها و همچنین بر اساس مدل مشخصی که بدهیم می توان برآورد کرد که در چه زمانی چند گردشگر و در چه قسمتی از تالاب می تواند حضور داشته باشد . بهترین مدل ظرفیت بُرد ، تنوع زیستی است که می تواند مقوله بسیار مهمی باشد که از منطقه بندی ذخیره گاهها می توان استفاده کرد.
فهرست منابع
- آسایش ،ح ، مشیری ،س ر ،۱۳۸۴،روش شناسی و تکنیکهای تحقیق علمی در علوم انسانی با تاکید بر جغرافیا، چاپ دوم،تهران،نشر قومس.
- اپلروود،م ، ۱۳۸۶، اکوتوریسم اصول و تجربیات و سیاستها،ترجمه نگار قدطی،چاپ اول ، تهران ،نشر افکار.
- اسدیان، ف ودیگران، ۱۳۶۳، جغرافیای استان چهار محال و بختیاری،نشر ایران.
- ارمغان،س،۱۳۸۵،توریسم ونقش آن در جغرافیا،انتشارا دانشگاه آزاد اسلامی اسلامشهر.
- اعرابی،س م،پارسائیان،ع،۱۳۷۷، جهانگردی در چشم اندازهای جامع،تهران، دفتر پژوهشهای فرهنگی.
- باقر زاده کریمی، م،روحانی رانکوهی، م،۱۳۸۶،راهنمای تالابهای ایرانی ثبت شده در کنوانسیون رامسر،چاپ اول تهران، نشر روزنو.
- باقر زاده کریمی ، م ،۱۳۸۴ ، اکوتوریسم، جزوه درسی.
- بهرام سلطانی،ک، ۱۳۸۴، محیط زیست،چاپ دوم،تهران، نشر شرکت چاپ و نشر کتابهای درسی ایران.
- بهروزی مراد، ب، ۱۳۷۳،مدیریت تالابها و پرندگان مهاجر، جزوه درسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات تهران.
- باقری،س، ۱۳۷۵، بررسی و شناسایی بنتوزها و تعیین بیوماس آن در تالاب چغاخور،پایان نامه کارشناسی ارشد واحد لاهیجان.
- برنز ،م،پ، ۱۳۸۵،درآمدی بر مردم شناسی گردشگری،ترجمه هاجر هوشمندی،چاپ اول،سازمان میراث فرهنگی و گردشگری.
- پژوهشهای جغرافیایی،اسفندماه۱۳۷۹،شماره ۳۹، شماره استاندارد بین المللی : ۶۸۳۶-۱۰۲۶.
- پورعلی، ا، ف،۸۱-۱۳۸۰، برآوردساماندهی پتانسیلهای طبیعی دره های دارآباد و درکه و تاثیر آن در اکوتوریسم شمال تهران،پایان نامه کارشناسی ارشد،دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز(میرداماد).
- ترابی،م،جهانگردی،۱۳۷۲،فعالیتهای اقتصادی بابار فرهنگی روبرولانکار،ایران زمین، ش۵-۴.
