تعداد صفحات: ۱۸۷ | قابل ویرایش
فهرست مطالب پایان نامه توسعه فیزیکی شهر آمل
عنوان صفحه
فصل اول : طرح تحقیق
مقدمه ………………………………………………………………………………………………… ۲
۱-۱ طرح مسئله………………………………………………………………………………….. ۴
۱-۲ اهداف تحقیق ب…………………………………………………………………………… ۵
۱-۳ ضرورت و اهمیت تحقیق …………………………………………………………….. ۵
۱-۴ پیشینۀ تحقیق …………………………………………………………………………….. ۶
۱-۵ فرضیه تحقیق …………………………………………………………………………….. ۷
۱-۶ روش تحقیق ………………………………………………………………………………. ۸
۱-۷ کاربرد نتایج تحقیق …………………………………………………………………….. ۹
۱-۸ واژگان کلیدی ب…………………………………………………………………………. ۱۰
فصل دوم : مبانی نظری تحقیق
۱-۲ تعریف و مفهوم شهر در ایران …………………………………………………….. ۱۷
۲-۲ مفهوم فضا …………………………………………………………………………………. ۱۹
۳-۲ تعاریف توسعه …………………………………………………………………………… ۲۰
۴-۲ نظریه رشد و شناخت بهتر
۱-۴-۱ نظریه انقلاب شهری ………………………………………………………………… ۲۱
۲-۴-۲ نظریه مساحت شهر به صورت دوایر متحدالمرکز …………………….. ۲۱
۳-۴-۲ نظریه توسعه شعاعی ( ساخت قطاعی ) ……………………………………. ۲۴
۴-۴-۲ نظریه شهرهای نامتمرکز …………………………………………………………. ۲۵
۵-۴-۲ نظریه مکان مرکزی …………………………………………………………………. ۲۶
۵-۲ عوامل مؤثر در توسعۀ فیزیکی شهرها
۱-۵-۲ عوامل محیطی و طبیعی …………………………………………………………… ۲۹
۲-۵-۲ عوامل فرهنگی و اجتماعی ………………………………………………………… ۳۱
۳-۵-۲ عوامل اقتصادی و سیاسی ………………………………………………………. ۳۲
۶-۲ برنامه های توسعه شهری
۱-۶-۲ برنامه ریزی آمایش سرزمین ………………………………………………….. ۳۴
۲-۶-۲ طرحهای کالبدی منطقه ای ……………………………………………………….. ۳۷
۳-۶-۲ طرحهای جامع ناحیه ای ………………………………………………………….. ۳۸
۴-۶-۲ طرحهای جامع شهر ………………………………………………………………… ۴۰
۵-۶-۲ طرحهای تفصیلی ……………………………………………………………………. ۴۱
۶-۶-۲ طرحهای هادی شهری …………………………………………………………….. ۴۲
۷-۲ حوزه نفوذ ………………………………………………………………………………….. ۴۳
فصل سوم : بررسی وضع موجود شهر آمل
۱-۳ مطالعات جغرافیای طبیعی
۱-۱-۳ موقعیت جغرافیایی ………………………………………………………………….. ۵۰
۲-۱-۳ وضعیت توپوگرافی و شیب بندی شهر …………………………………….. ۵۰
۳-۱-۳ زمین شناسی ………………………………………………………………………….. ۵۱
۴-۱-۳ ژئومورفولوژی ……………………………………………………………………….. ۵۳
۵-۱-۳ جریان آب و هوایی مؤثر در شهر آمل ……………………………………… ۵۴
۶-۱-۳ جایگاه شهرستان و شهر آمل در طبقه بندی اقلیمی …………………… ۵۶
۱-۶-۱-۳ پهنه بندی اقلیمی ایران ………………………………………………………… ۵۹
۲-۶-۱-۳ وضعیت شاخصهای اقلیمی …………………………………………………. ۶۲
۷-۱-۳ باد …………………………………………………………………………………………. ۶۹
۸-۱-۳ خاک ………………………………………………………………………………………. ۷۰
۹-۱-۳ منابع آب ………………………………………………………………………………… ۷۲
۱۰-۱-۳ پوشش گیاهی ………………………………………………………………………. ۷۳
۱۱-۱-۳ پوشش جانوری ……………………………………………………………………. ۷۴
۲-۳ مطالعات کالبدی شهر آمل
۱-۲-۳ احداث آمل و وجه تسمیه آن …………………………………………………… ۷۵
۲-۲-۳ عوامل پیدایش شهر آمل ………………………………………………………….. ۷۶
۳-۲-۳ سیر تحول شهر آمل
۱-۳-۲-۳ سیر تحول شهر آمل قبل از اسلام ……………………………………….. ۷۷
۲-۳-۲-۳ سیر تحول شهر آمل بعد از اسلام تا دورۀ قاجاریه ………………. ۷۸
۳-۳-۲-۳ سیر تحول شهر در دورۀ معاصر ………………………………………… ۷۸
۴-۲-۳ سیمای شهر آمل …………………………………………………………………….. ۷۹
۱-۴-۲-۳ سیمای بیرونی شهر ……………………………………………………………. ۸۰
۲-۴-۲-۳ سیمای درونی شهر …………………………………………………………….. ۸۲
۵-۲-۳ بافت شهر آمل ………………………………………………………………………… ۸۳
۶-۲-۳ آثار تاریخی …………………………………………………………………………… ۸۴
۳-۳- مطالعات جغرافیای انسانی
۱-۳-۳ خصوصیات جمعیتی شهر آمل ………………………………………………… ۸۵
۲-۳-۳ بررسی جمعیت شهر آمل و تحولات آن …………………………………… ۸۶
۳-۳-۳ جمعیت و پراکندگی آن ……………………………………………………………. ۷۸
۴-۳-۳ ساختار سنی جمعیت ………………………………………………………………. ۸۸
۵-۳-۳ ساختار جنسی جمعیت ……………………………………………………………. ۸۹
۶-۳-۳ سواد ……………………………………………………………………………………… ۹۲
۷-۳-۳ میزان فعالیت ( اشتغال ) ………………………………………………………….. ۹۳
۸-۳-۳ حرکات جمعیت ……………………………………………………………………….. ۹۶
۹-۳-۳ مهاجرت …………………………………………………………………………………. ۹۷
۱۰-۳-۳ رشد جمعیت و پیش بینی آن …………………………………………………. ۹۹
۱۱-۳-۳ ساختار اقتصادی منطقه مورد مطالعه …………………………………….. ۱۰۰
۱-۱۱-۳-۳ کشاورزی ………………………………………………………………………… ۱۰۱
۲-۱۱-۳-۳ دامپروری …………………………………………………………………………. ۱۰۲
۳-۱۱-۳-۳ صنعت و معدن …………………………………………………………………. ۱۰۲
۴-۱۱-۳-۳ خدمات …………………………………………………………………………….. ۱۰۳
فصل چهارم : بررسی روند توسعۀ فیزیکی و شناخت حوزه نفوذ آن
۱-۴ بررسی روند توسعه فیزیکی شهر آمل
۱-۱-۴ هستۀ اولیه شهر و نحوه گسترش و توسعه آن …………………………. ۱۱۰
۲-۱-۴ دورۀ پهلوی اول ……………………………………………………………………… ۱۱۷
۳-۱-۴ دورۀ پهلوی دوم ……………………………………………………………………… ۱۱۹
۴-۱-۴ روند توسعۀ فیزیکی شهر آمل در بعد از انقلاب ………………………… ۱۲۱
۲-۴ طرحهای توسعه شهری
۱-۲-۴ طرح جامع شهر آمل در سال ۱۳۵۳ ………………………………………….. ۱۲۴
۱-۱-۲-۴ نارسایی طرح جامع آمل در سال ۱۳۵۳ ………………………………… ۱۲۷
۲-۲-۴ طرح تفصیلی شهر آمل در سال ۱۳۶۲ ………………………………………. ۱۲۹
۳-۲-۴ طرح جامع شهر آمل در سال ۱۳۷۹ ………………………………………….. ۱۳۵
۱-۳-۲-۴ توسعه کالبدی شهر آمل در سال ۱۳۷۹ ………………………………… ۱۳۶
۲-۳-۲-۴ مقایسۀ سرانۀ موجود با سرانۀ استاندارد در شهرسازی ……….. ۱۵۲
۳-۴ حوزه نفوذ شهر آمل …………………………………………………………………… ۱۵۳
۱-۳-۴ موقعیت جغرافیایی حوزه نفوذ مستقیم ……………………………………… ۱۵۸
۲-۳-۴ موقعیت سیاسی ……………………………………………………………………… ۱۵۸
۳-۳-۴ وضعیت طبیعی ………………………………………………………………………. ۱۵۸
۴-۳-۴ تعداد و نحوۀ استقبال آبادی های حوزه نفوذ شهر آمل ……………… ۱۵۹
۵-۳-۴ وضع ارتباطات بین آبادی ها و شهر و سیستم حمل و نقل در
حوزه نفوذ ………………………………………………………………………………………… ۱۶۱
۶-۳-۴ وضع تأسیسات و تجهیزات زیربنایی ، خدمات رفاهی و نحوۀ
توزیع آنها …………………………………………………………………………………………. ۱۶۶
۷-۳-۴ خصوصیات اقتصادی حوزه نفوذ ……………………………………………. ۱۷۴
۸-۳-۴ مشخصات جمعیتی حوزه نفوذ ………………………………………………… ۱۷۷
فصل پنجم : اثرات توسعه فیزیکی بر حوزه نفوذ
۱-۵ عوامل اصلی تغییر کاربری ها بر زمین های حومۀ شهر آمل …………. ۱۸۲
۲-۵ اثرات توسعۀ فیزیکی شهر …………………………………………………………… ۱۸۶
۳-۵ بررسی امکانات و محدودیتهای توسعه فیزیکی شهر و جهات
بهینه توسعه ………………………………………………………………………………………. ۱۸۹
فصل ششم : برداشت نهایی از مطالعات
۱-۶ آزمون فرضیه ها
۱-۱-۶ فرضیۀ اول …………………………………………………………………………….. ۱۹۴
۲-۱-۶ فرضیۀ دوم ……………………………………………………………………………. ۱۹۴
۲-۶ نتیجه گیری نهایی ……………………………………………………………………….. ۱۹۶
۳-۶ پیشنهادات ………………………………………………………………………………….. ۱۹۹
مقدمه بررسی توسعه فیزیکی شهر آمل
ایفای نقش‌های اساسی انسان در شکل گروهی خود به صورت روابط و مناسبات اجتماعی ـ اقتصادی و ساختار سیاسی جامعه تجلی می‌یابد که مکانیزم‌های تصمیم‌گیری و اعمال مدیریت بر محیط در چهارچوب روابط حاکم بر این نظام‌ها عمل می‌کند.
لزوماً شکل‌گیری و تغییرات ظاهری بافت شهری و رشد و توسعه آن در تبعیت از مجموعه عوامل مکانیزم‌های تصمیم‌گیری، سیاست شهری، رفاه اجتماعی و بهبود زندگی انسانی صورت خواهد گرفت و شکل‌گیری جدید در راستای عوامل فوق تحقق خواهد یافت.
از طرفی توسعه فیزیکی ناموزون شهرها بیشتر به سیاست‌های اداری روستا ـ شهر وابسته بوده و روند بورس بازی معاملات اقماری زمین نیز از عوامل اصلی در توسعه فیزیکی ناموزون شهرها محسوب می‌شود. زیرا شهر مجموعه تجسم و تبلور فضایی ایفای نقش‌های اساسی انسان در محیط جغرافیایی است که به تناسب امکانات، استعداها، بضاعت فرهنگی و ذوق و سلیقه‌های فردی شکل گرفته و توسعه می‌پذیرد.
رشد ناموزون و گسترش فزاینده شهرها از جمله مسائل و مشکلات شهرهای امروزی است که به پدیده حومه‌نشینی منجر شده است. مهمترین مسائلی که در اثر حومه‌نشینی به وجود آمده، اسراف در اندازه زمین، فقدان تسهیلات و خدمات شهری کافی و عدم پیوستگی حومه شهری است (شیعه، ۱۳۸۱، ص ۲۴).
در چند دهه اخیر به دنبال تسهیلات اجتماعی، اقتصادی و سیاسی کشور شهرهای ایران دستخوش تحولات چشمگیری گردیده است. رشد سریع جمعیت شهری ناشی از مهاجرت روستا به شهر، توسعه فیزیکی بی‌رویه و اضافه شدن مناطق و محله‌های جدید به محدوده شهرها، گسترش شتابان مشاغل خدماتی و بازرگانی و تحول بافت کالبدی تحت‌تأثیر شهرسازی مدرن و اجرای طرحهای جدید شهری از جمله این تحولات بوده است.
سرعت این تحولات در برخی زمینه‌ها مدیران و برنامه‌ریزان شهری را غافلگیر کرده و عدم امکان پاسخگویی به نیازهای جدید ناشی از این تحولات در بعضی از شهرها به ویژه شهرهای بزرگ آن را به یک مسأله بزرگ تبدیل کرده است.
طرح مسئله
در این پایان‌نامه هدف جلوگیری و ممانعت از توسعه فیزیکی نیست بلکه بررسی توسعه فیزیکی و ارائه راهکارها و الگوهای توسعه شهر آمل است که از این طریق توسعه فیزیکی شهر را به گونه‌ای هدایت بکنیم تا از وضع موجود بهترین استفاده شود در حال حاضر توسعه و گسترش روزافزون جمعیت در سطح کشور به همراه تحولات سیاسی و اقتصادی موجب بلعیده شدن زمین‌های کشاورزی حوزه نفوذ شهر و تخریب منابع طبیعی موجود در آن شده است.
در این راستا پژوهش حاضر درنظر دارد روندهای ناموزون گسترش شهر را مشخص نموده و تأثیر گسترش را بر حوزه نفوذ شناسایی نموده و در رفع برخی از تنگناها برای بهره‌برداری بهینه و مدیریت محیط مورد استفاده مسئولین اجرایی و برنامه‌ریزان قرار گیرد.
توسعه بافت شهری آمل از سال‌های ۱۳۴۵ شمسی تا عصر حاضر که باعث تحول در بافت پیکره‌ای morphological و بافت توزیعی (Spatial) شهر از یک سو و تغییر ساختار اقتصادی و اجتماعی شهر از سوی دیگر گردیده از مهمترین مسائلی است که در شناخت و مطالعه این شهر از دیدگاه علم جغرافیا مورد بررسی قرار می‌گیرد.
هدف این مطالعه آن است که چگونگی و علل توسعه فیزیکی شهر را در مراحل مختلف زمان مورد مطالعه با توجه خاص به گسترش شهر در مقر و موقعیت فعلی مشخص نموده و به چگونگی عملکرد پارامترهای مختلف طبیعی، اقتصادی و اجتماعی در تحویل ساختار شهری به نتایج قانع کننده دست یابد.
تعریف و مفهوم شهر در ایران
شهر و شهرنشینی روند اجتماعی برجسته‌ای است که بیشتر موجب دگرگونی در روابط متقابل انسان با محیط و با انسان‌های دیگر شده است. در حقیقت تغییر در واکنش‌های انسان‌ها نسبت به هم و نسبت به محیط، به تحول اجتماعی و دگرگونی فضایی امکان داده که نمود عینی آن به صورت یک پدیده نو که اصطلاحاً شهر نامیده می‌شود، نمایان گردیده است.
مفهوم شهر در دوره‌های مختلف تاریخی و مناطق مختلف یکسان نبود و مفهوم آن در هر دوره و مناسب با هر سرزمین تفاوت‌هایی را نشان می‌دهد. واژه‌هایی مانند: پولیس، هگمتانه، پاسارگاد، کهندژ، شارستان، شهر و شهرستان. در ایران شهر چه در دوره باستان و چه در دوره اسلامی پایگاه و جایگاه دستگاه اداری و نظام شاهنشاهی بوده است.
شهر را در فارسی باستان خشت می‌گفته‌اند که به معنی قلمرو پادشاه بوده است. در تعریف عام در واقع شهر سکونتگاهی بوده که هم مرکز اداری یکی از تقسیمات کشوری بوده و هم مسجد جامع داشته است. شهر به عنوان فضای زنده و پویا در بستر فضا و محیط جغرافیایی تولد یافته و به کمال می‌رسد، همچنین شهر پدیده‌ای است تاریخی و جغرافیایی که ساخته و پرداخته عواملی است که گذشت زمان و حال بر آن اثر گذاشته است.
ساده‌ترین تعریفی که از شهر ارائه شده است، شهر را در محلی دائمی، حداقل ده هزار نفر جمعیت می‌داند. در ایران از نظر مرکز آمار نقاطی که جمعیت آن بیش از ده هزار نفر باشد شهر محسوب می‌شود. بسیاری از محققان شهر را مترادف با نوعی جامعه تخصصی و غیرکشاورزی می‌دانند و فعالیت اقتصادی را مهمترین ضابطه در تمیز شهر از روستا تشخیص داده‌اند.
از دید جامعه‌شناسان شهر محلی است با روحیات، افکار و آداب و رسوم، معتقدات و احساسات خاص. برخی دیگر از جامعه‌شناسان ملاک‌های اداری، حقوقی را مطرح می‌کنند و از وجود تأسیساتی مانند: شهرداری، حکومت محلی و سازمان‌های مشابه را نام می‌برند.
نظریه توسعه شعاعی (ساخت قطاعی)
این نظریه توسعه همرهویت دنباله نظریه برگس می‌باشد. در این نظریه رشد شهر براساس منطقه‌بندی و برحسب بخش فعالیت‌ها و سکونتگاه‌ها مشخص می‌شود. به نظر هویت شهر، از مرکز اداری و بازرگانی در طول محورهای ارتباطی توسعه می‌یابد و مناطق سکونتگاهی در جوار بزرگراه‌های شهری، رودخانه‌ها، دریاچه‌ها، جاده‌ها گسترش می‌یابد و شهر در طول این مسیرهای ارتباطی به صورت قطاعی رشد می‌کند. (فرید، ۱۳۸۲، ص ۴۱۴)
این نظریه روی الگوهای فضایی و تغییر در مکانیابی مسکونی تمرکز دارد (پاپلی یزدی و سناجردی، ۱۳۸۲، ص ۷۵). به نظر اسکارگیل و کارتر این نظریه نه تنها جهات توسعه بلکه فاصله را هم درنظر می‌گیرد و به اهمیت حمل و نقل در عملکرد شهر توجه بیشتری داشته است. به عقیده نورسمن این نظریه توجه کمتری به عوامل توسعه و رشد شهری داشته است. (همان، صص ۷۷ و ۷۶)
اصول تشکیل دهنده نظریه ساخت قطاعی شهر به این شرح است:
۱- توسعه منطقه واحدهای مسکونی از کانون اصلی آن در طول خطوط ترافیگ آغاز می‌شود.
۲- منطقه واحدهای مسکونی گران‌قیمت به طرف زمین‌هایی که دورتر از خطر سیلاب هستند قرار دارند و یا در طول مسیر رودخانه‌ها و دریاچه‌ها توسعه می‌یابند.
۳- منطقه صنعتی شهر در اطراف بخش مرکزی شهرها تشکیل نمی‌شود. بلکه در طول خطوط آهن، شبکه آب‌ها، تأسیس می‌گردند.
طرحهای جامع شهر
از نظر سلسله مراتبی بعد از طرحهای جامع ناحیه، طرحهای جامع شهر قرار دارند، هدف اینگونه طرح‌ها، از اصول شهرسازی کارکردی که در چهار کنگره بین‌المللی معماری مدرن در سال ۱۹۳۳ تدوین شد، نشأت می‌گیرد. شهر کارکردی دو هدف عمده دارد؛ یکی به نظم درآوردن همه فعالیت‌های عمده (مسکن، کار و…) در شهر دیگری ضابطه‌مند و استاندارد کردن نیازهای کمی و کیفی زندگی شهری (همان، جلد اول، صص ۳۳-۳۲).
طبق بند ۲ از ماده یک قانون تغییر نام وزارت آبادانی و مسکن به وزارت مسکن و شهرسازی طرحهای جامع عبارت است از طرح بلندمدتی است که در آن نحوه استفاده از اراضی و منطقه‌بندی مربوط به حوزه‌های مسکونی، صنعتی، بازرگانی، اداری و کشاورزی، تأسیسات و تجهیزات، تسهیلات شهری و نیازمندی‌های عمومی شهری خطوط کلی ارتباطی و محل مراکز انتهای خط (ترمینال) و فرودگاه‌ها و بنادر و سطح لازم برای ایجاد تأسیسات و تجهیزات و تسهیلات عمومی مناطق نوسازی، بهسازی و اولویت‌های مربوط به آن تعیین می‌شود و ضوابط و مقررات مربوط به موارد فوق و ساختن زمینه‌های بهبود نظم فضایی شهر، امکان تخصیص بهینه منابع را برای رشد جوامع انسانی ساکن در آن مهیا کند (سعیدنیا، ۱۳۷۸، ص ۳۵).
امکانات و محدودیتهای منابع و تسهیلات موجود و تدوین راه‌حل‌ها، اهداف، سیاست‌ها، معیارها و ضوابط کلیدی و فضایی از مهمترین مشخصه‌های طرحهای جامع به شمار می‌آید (همان، ص ۳۸).
طرحهای جامع شهر هدایت توسعه کالبدی شهر را برای یک دوره ۲۰ ساله براساس طرحهای جامع ناحیه بر عهده دارند (مرکز مطالعات برنامه‌ریزی شهری، شیوه‌های تحقق طرحهای توسعه شهری، جلد سوم، ص ۸۰). در حال حاضر در نظام برنامه‌ریزی ایران طرح جامع برای شهرهایی که بیش از ۵۰ هزار نفر جمعیت دارند. به مدیریت وزارت مسکن و شهرسازی و نظارت شورای عالی شهرسازی و معماری ایران تهیه می‌شود.
وضعیت توپوگرافی و شیب‌بندی شهر
شهر آمل در حد فاصل سلسله جبال البرز و دریای خزر واقع و توسط رودخانه هراز به دو بخش شرقی و غربی تقسیم گردیده است بطور کلی این شهر فاقد هرگونه تپه و ارتفاع قابل توجه و دارای شیب ملایمی به میزان ۲/۱ درصد در امتداد جنوب غربی شمال شرقی به سمت دریا و اختلاف سطح شهر از جهت جنوب به شمال شصت متر و از سمت غرب به شرق ۳ متر است.
بطور کلی نظام شیب‌بندی شهر از حرکت آب‌های سطحی و نهرهای انتقالی آب رودخانه به مناطق کشاورزی و مزارع می‌باشد. بدین‌ترتیب سطح شهر توسط مناطق نواری شکل تقسیم‌بندی شده که دارای امتداد و شیب به طرف شمال و در نواحی جنوبی شهر که در محل تقاطع نهرها با رودخانه است عرض نوارها کم شده و در نواحی شمالی ازدیاد می‌یابد. نقشه نظام کلی شیب‌بندی شهر آمل نشان دهنده‌ی عدم وجود هرگونه مانع طبیعی توسعه چون مناطق کوهستانی و تپه‌ای می‌باشد.
شهر آمل در دشت واقع شده ولی قسمت‌های جنوبی آن را سلسله جبال البرز احاطه نموده که دیدگاه‌های بسیار جالب و دلپذیری از سمت جنوب برای شهر ایجاد نموده، بنابراین عناصر طبیعی مسلط و مؤثر بر سطح شهر عبارت از ارتفاع جنوبی و رودخانه هراز و نهرهای اصلی موجود در شهر می‌باشد که می‌بایست در طراحی شهری و جهات اصلی دید به عنوان عناصر مؤثر درنظر گرفته شود. (شعبانی، ۱۳۸۱، ص ۱۱۰)
جریان‌های آب و هوایی موثر بر شهر آمل
شهر آمل مانند سایر نقاط مازندران در طول سال تحت‌تأثیر سه جریان عمده هوایی و تعدادی جریان‌های محلی قرار می‌گیرد. که هر کدام در فصل خاصی جریان یافته ویژگی‌های خاص خود را دارند. این جریان‌ها به شرح زیر می‌باشند.
۱- جریان پرفشار سیبری:
در فصل زمستان یک مرکز پرفشار سیبری تشکیل می‌شود که هوای بسیار سردی دارد. از اواخر پاییز تا اوایل بهار که موسم وزش توده‌های این جریان است. مرکز پرفشار سیبری توده‌های هوایی سرد را به سمت جنوب و غرب حرکت می‌دهد. جریان فوق که هوای سرد و خشکی دارد. پس از عبور از فراز دریای خزر با جریان‌های موجود در سواحل دریای خزر یعنی جریان‌های مرطوب مدیترانه‌ای برخورد کرده و با تشکیل جبهه وسیعی موجب ریزش‌های جوب به صورت برف و باران می‌شود.
۲- جریان اسکاندیناوی:
این جریان هوایی در مواقع مختلف سال به سواحل دریای خزر و ایران می‌رسد. منشأ آن کانونی است که بر فراز اقیانوس اطلس یعنی در قسمت شمالی آن تشکیل می‌شود و پس از عبور از شمال اروپا و کشورهای اسکاندیناوی مقداری از رطوبت خود را از دست می‌دهد. پس از عبور از فراز دریای سیاه و دریای خزر مجدداً رطوبت کافی گرفته و در سواحل دریای خزر موجب بارش می‌گردد و در فصل بهار و زمستان هنگامی که این جریان با توده‌های قطبی برخورد می‌کند. موجب ریزش رگبار در بهار و پاییز و برف در زمستان می‌شود.
۳- جریان‌های مدیترانه‌ای:
جریان‌های مدیترانه‌ای از پاییز تا اواسط بهار بخش وسیعی از نواحی غربی و شمال ایران را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. توده‌های هوای مدیترانه پس از عبور فراز دریای مدیترانه جذب رطوبت کرده و به صورت ابرهای باران‌زا به سمت غرب حرکت می‌کنند.
فهرست منابع
- – آسایش ، ح .، ۱۳۷۹ ، اصول و روشهای برنامه ریزی ناحیه ای ، تهران، انتشارات پیام نور .
- – ادارۀ کشاورزی ، ۱۳۶۵ ، بررسی تحقیقات طرح جامع کشاورزی حوزۀ آبریز هراز .
- – ادارۀ کشاورزی شهرستان آمل ، ۱۳۵۵، گزارش نهایی توسعۀ کشاورزی حوزۀ آبریز خزر ، طرح برنج ایران و ژاپن .
- – آمارنامۀ استان مازندران ، ۱۳۴۵– ۱۳۶۵-۱۳۷۵ ، مرکز آمار ایران .
- – امانی ، ا .، ۱۳۷۲ ، سازمان فضایی بافت قدیم آمل ، پایان نامه کارشناسی ارشد شهرسازی، دانشگاه تهران .
- – بدر ، ر.، ۱۳۷۸ ، استفاده از GIS و RS در تعیین جهت گسترش توسعۀ فیزیکی شهر رضی ، پایان نامه کارشناسی ارشد ، تهران، دانشگاه تربیت مدرس .
- – پاپلی یزدی ، سناجردی .، ۱۳۸۲ ، نظریه های شهر و پیرامون ، تهران ، انتشارات سمت .
- – پورمحمدی، م .، ۱۳۸۵ ، برنامه ریزی کاربری اراضی شهری ، تهران ، انتشارات سمت .
- – توفیق ، ف .، ۱۳۷۲ ، طرح ریزی کالبدی در ایران و محورهای اصلی آن، مجموعه مقالات طرحریزی کالبدی، مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران .
- – حبیبی ، م .، ۱۳۷۵ ، از شار تا شهر ، انتشارات دانشگاه تهران .
- – حبیبی ، م و مسائلی ، ص.، ۱۳۷۵ ، سرانۀ فضاهای شهری ، انتشارات سازمان ملی زمین و مسکن.
