تعداد صفحات: ۱۲۰ | قابل ویرایش
فهرست مطالب پایان نامه عوامل پذیرش یا انکار حق
عنوان صفحه
چکیده
مقدمه
فصل اول : کلیات پژوهش
- بیان مسئله …………………………………………………………………………………………. ۲
- سوالات تحقیق ……………………………………………………………………………………. ۲
- هدف تحقیق ………………………………………………………………………………………. ۲
- فرضیه تحقیق ……………………………………………………………………………………… ۳
- روش تحقیق ………………………………………………………………………………………. ۳
- ارکان تحقیق ………………………………………………………………………………………. ۳
- مشکلات تحقیق ………………………………………………………………………………….. ۴
فصل دوم : بررسی واژه حق
- واژه و مشتقات آن ………………………………………………………………………………….. ۶
- مصادیق حق در قرآن کریم ……………………………………………………………………….. ۹
- ویژگیهای حق از نظر قرآن کریم …………………………………………………………………. ۱۰
- حق در روایات ………………………………………………………………………………………. ۱۴
- رابطه میان انسان و حق …………………………………………………………………………….. ۱۵
فصل سوم : زمینه ها وعوامل درونی در پذیرش یا انکار حق
- تفکر ……………………………………………………………………………………………………. ۱۸
- اراده انسان …………………………………………………………………………………………….. ۱۹
- ایمان ……………………………………………………………………………………………………. ۲۰
- تقوا ……………………………………………………………………………………………………… ۲۱
- جهل ……………………………………………………………………………………………………. ۲۲
- هواپرستی ……………………………………………………………………………………………… ۲۴
- تعصب و لجاجت …………………………………………………………………………………… ۲۶
- تکبر و خودبینی ……………………………………………………………………………………… ۲۷
- گناهکاری ……………………………………………………………………………………………… ۲۹
- تسویل نفس ………………………………………………………………………………………….. ۳۰
- تقلید کورکورانه ………………………………………………………………………………………. ۳۱
- پیروی از ظن و گمان ………………………………………………………………………………. ۳۳
- پیروی از اکثریت ناآگاه …………………………………………………………………………….. ۳۵
- توجیهات و بهانه تراشی ها ……………………………………………………………………….. ۳۵
- توجیه عقیدتی ……………………………………………………………………………………… ۳۶
- توجیه سیاسی ………………………………………………………………………………………. ۳۶
- توجیه اجتماعی ……………………………………………………………………………………. ۳۷
- توجیه فرهنگی …………………………………………………………………………………….. ۳۸
- توجیه اقتصادی ……………………………………………………………………………………. ۳۸
فصل چهارم : زمینه ها و عوامل بیرونی در پذیرش یا انکار حق
- نسبت بین انسان و شیطان …………………………………………………………………………. ۴۱
- شیطان چه کسانی را از حق منحرف می کند ؟…………………………………………………. ۴۲
- جلوه گریهای شیطان در انحراف از حق در آیات قرآن …………………………………….. ۴۲
- ابلیس و لشگریان وی ………………………………………………………………………………. ۴۴
- طریقه اغوا شیطان ……………………………………………………………………………………. ۴۵
۱-۵-۱ تزیین اعمال ………………………………………………………………………………………. ۴۵
۱-۵-۲ نفوذ از طریق فکر و اندیشه …………………………………………………………………… ۴۵
۲- تعلیم …………………………………………………………………………………………………….. ۴۸
۳- امر به معروف و نهی از منکر ………………………………………………………………………. ۴۹
۴- محیط ……………………………………………………………………………………………………. ۵۱
۴-۱- محیط خانواده ……………………………………………………………………………………… ۵۱
۴-۲- محیط رفاقت و معاشرت ……………………………………………………………………….. ۵۲
۴-۳- محیط اجتماع ………………………………………………………………………………………. ۵۳
۵- وجود الگوهای شایسته ………………………………………………………………………………. ۵۵
۶- مطالعه سرگذشت پیشینیان ………………………………………………………………………….. ۵۷
۷- امور اقتصادی ………………………………………………………………………………………….. ۵۹
۷-۱- سرمایه و ثروت ……………………………………………………………………………………. ۵۹
۷-۲- فقر …………………………………………………………………………………………………… ۶۲
۸- تبلیغات گمراه کننده ………………………………………………………………………………….. ۶۴
۹- تحریف حق ……………………………………………………………………………………………. ۶۵
۱۰- کتمان حق …………………………………………………………………………………………….. ۶۶
۱۱- آمیخته کردن حق با باطل ………………………………………………………………………….. ۶۶
۱۲- تعریف مفاهیم و خطر آن …………………………………………………………………………. ۶۷
۱۳- بد فهمیدن حق و نفهمیدن آن ……………………………………………………………………. ۷۰
۱۴- نارسایی مفاهیم مرتبط با حق …………………………………………………………………….. ۷۱
۱۵- اکراه و اجبار …………………………………………………………………………………………. ۷۲
۱۶- زمامداران جامعه …………………………………………………………………………………….. ۷۳
۱۷- جهاد …………………………………………………………………………………………………… ۷۶
۱۸- وراثت …………………………………………………………………………………………………. ۷۷
۱۹- تغذیه ………………………………………………………………………………………………….. ۷۸
فصل پنجم : هدایت کنندگان به سوی حق و اهمیت آنها در پذیرش یا انکارحق
اهمیت هدایت کنندگان به سوی حق ………………………………………………………………….. ۸۴
الف- ویژگیهای هادیان حق …………………………………………………………………………….. ۸۴
- بصیرت و آگاهی …………………………………………………………………………………….. ۸۴
- قصد قربت ……………………………………………………………………………………………. ۸۴
- نرم خویی ومدارا …………………………………………………………………………………….. ۸۵
- سعه صدر ……………………………………………………………………………………………… ۸۵
- توجه به همه ابعاد و جوانب ………………………………………………………………………. ۸۶
ب- شیوهای موثر در هدایت به سوی حق ………………………………………………………….. ۸۷
۱- توجه دادن به کرامت انسان …………………………………………………………………………. ۸۷
۲- حکمت، موعظه ، جدال نیکو ……………………………………………………………………….. ۸۸
۳- ایجاد محبت …………………………………………………………………………………………… ۹۰
۴- وعده و وعید ………………………………………………………………………………………….. ۹۲
۵- تدریج …………………………………………………………………………………………………… ۹۳
۶- تکرار و تلقین …………………………………………………………………………………………. ۹۴
۷- توجه به ظرفیت افراد ………………………………………………………………………………… ۹۵
۸- تحریک عواطف بشری ……………………………………………………………………………… ۹۷
۹- تنبیه ……………………………………………………………………………………………………… ۹
فصل ششم : نتیجه گیری و پیشنهادات
- نتیجه گیری ……………………………………………………………………………………………. ۱۰۱
فهرست منابع ………………………………………………………………………………………………. ۱۰۳
چکیده زمینه ها و عوامل پذیرش یا انکار حق
نگارنده در این رساله زمینه ها و عوامل موثر در پذیرش یا انکار حق را بررسی نموده است براساس آیات و روایات معصومین (علیه السلام) زمینه ها و عوامل گوناگونی وجود دارد که هرکدام در پذیرش حق و یا انکار آن در افراد تاثیرگذار باشد.
ائمه اطهار علیهم السلام، این شخصیتهای برجسته در طول حیات خود همواره برای برپاداشتن کلمه حق قیام نموده اند ، لذا بهترین زمینه سازی ها وعواملی که سبب پذیرش حق در افراد می شود را بکار گرفته اند که با بررسی عملکرد آنها افق وسیعی درجلوی دیدگان انسان برای شناخت این عوامل و زمینه ها باز می شود.
در این رساله با استفاده از آیات و روایات بیش از۳۰ مورد از زمینه ها وعوامل موثر در پذیرش یا انکار حق مطرح و بررسی گردیده است و برای تکمیل پژوهش در فصل جدا با اهمیت هدایت کنندگان به سوی حق پرداخته شد که شامل ویژگیهای لازم برای دعوت کنندگان به حق و شیوه های موثر در هدایت آنها به سوی حق است.
کلید واژه : حق، باطل، هدایت، پذیرش، انکار
مقدمه پایان نامه بررسی عوامل پذیرش یا انکار حق
حق و باطل از واژه های دیرآشنایی است که در امور بسیاری به کار می رود، راه حق ، راه باطل، دین حق، دین باطل، سخن حق و سخن باطل، عقیده حق و عقیده باطل، داوری حق و داوری باطل ، فکر حق و فکر باطل، در قرآن کریم و روایات معصومین علیهم السلام نیز این دو واژه فراوان به کار رفته است و گاهی مصادیق آن ذکر شده تا موضع خود را در این امور تعیین کنیم یعنی به کدامین فکر یا عمل یا سخن و … روی می آوریم و از کدامین روی برمی تابیم و در مقابل آن قرار می گیریم.
اما اینکه به راستی چه می شود، پس از روشن شدن حق و مسیر آن، افراد دو دسته می شوند عده ای آن را می پذیرند هر چند ممکن است برایشان ناخوشایند و تلخ باشد و عده ای آن را نمی پذیرند و گاهی انکار و در برابر آن موضع گیری نیز می نمایند.
هدف این نوشتار بررسی زمینه ها و عوامل پذیرش و یا انکار حق در افراد است ولی این حق باید شناخته شود و مصادیق آن بررسی گردد. میزان و معیار حق افراد بشر نیستند بلکه خود حق و ویژگیهای آن ملاک و معیار آن است و افراد به میزان نزدیکی و دوری از آن در دایره حق و ناحق قرار می گیرند.
در این باره حضرت علی (ع) هم آنجا که حارث بن حوط درباره اصحاب جمل و حق بودن آنان از حضرت سوال کرد ایشان در جواب او شبیه این مضمون را فرمودند : اشتباه تو این است که افراد را ملاک حق قرار داده ای (الحق و الباطل لایعرفان بالناس) در حالیکه حق، ملاک و میزان است که اگر تو آن را بشناسی خودبه خود افراد حق گرا معلوم می شوند.
پس باید حق و مصادیق آن را شناخت و بهترین راه شناخت حق قرآن است که الذی انزل الیک من ربک الحق و ائمه معصومین علیهم السلام هستند که قرآن ناطق هستند و الحق معکم و فیکم و منکم و الیکم.
به همین دلیل پیش از ورود به بحث اصلی که شناخت زمینه ها و عوامل پذیرش یا انکار حق است پاره ای از مباحث مقدماتی در شناخت حق و مصادیق آن مطرح شده است و در بررسی زمینه ها و عوامل پذیرش یاانکار حق با توجه به گستردگی عوامل و زمینه ها که ناشی از پیچیدگیهای وجودی انسان و ویژگیهای جوامع بشری است، سعی شده ، با تفکیک آن به زمینه ها و عوامل درونی وبیرونی، زمینه را برای روشن شدن و درک بهتر مطلب فراهم آوریم و در انتها اهمیت و نقش هادیان حق وشیوه های موثر در دعوت به سوی حق عنوان شده است.
ویژگیهای حق از نظر قرآن کریم
با توجه به آیه ۱۷ سوره رعد که می فرماید:
«انزل من السماء فسالت اودیه بقدرها فاحتمل السبل زبدا رابیا و مما یوقدون علیه فی النار ابتغاء حلیه او متاع زبد مثله کذلک یضرب الله حق و الباطل فاما الزبد فیذهب جفا واما ما ینفع الناس فیمکث فی الارض کذلک یضرب الله الامثال.»
خدا از آسمان آبی نازل کرد که در هر رودی به قدر وسعت و ظرفیتش سیل آب جاری شد و بر روی سیل کفی برآمد چنانچه فلزاتی را نیز برای تجمل وزینت «مانند طلا ونقره» یا برای اثاث و ظروف «مانند آهن ومس» در آتش ذوب کنند مثل آب کفی برآورد خدا به مثل این «آب وفلزات و کف برروی آنها» برای حق و باطل مثل می زند که «باطل» چون کف بزودی نابود می شود و اما آن آب و فلز که به مردم خیر می رساند در زمین مدتی باقی می ماند خدا مثل آنها را برای فهم بدین روشنی بیان می کند.
ویژگی ۱ : باطل به تبع حق پیدا می شود و با نیروی حق حرکت می کند.
همانطور که کفی که روی آب است و حرکت می کند این طفیل آب است و در ضمن به نیروی خود حرکت نمی کند بلکه نیروی آب آنرا حرکت می دهد حق و باطل هم چنین اند، اگر معاویه در عالم پیدا می شود و آن همه کارهای باطل می کند آن نیروی معاویه نبود نیروی ایمان و معنویت است ولی معاویه بر روی این نیرو سوار شده است و حرکت می کند.
ویژگی ۲ : زوال باطل وبقای حق:
زایل شدنی بودن و نیست و نابود شدن باطل و دوام و استمرار بقای حق است «اماالزبد فیذهب جفا و اما ماینفع فیمکث فی الارض» بی فایده ها از بین می روند تا چه رسد به مضرها.
ویژگی ۳ : نمو داشتن باطل:
«فاحتمل السیل زبدارابیا» کف روی آب را می گیرد و می پوشاند به طوری که آدم جاهل به آن نگاه نماید خیال می کند فقط کف است، باطل هم این گونه اند یعنی روی حق را می پوشانند به طوری که اگر کسی اعماق جامعه را نظر نیندازد می گوید هرچه هست باطل است.
رابطه میان انسان و حق
آیا میان انسان و حق سازگاری طبیعی وجود دارد؟ آیات فطرت وخمیرمایه انسان فطرتی است حق پسند ؟ این مسئله از نظر مکتبها و ادیان گوناگون یک مساله تاریخی ریشه دار است که خیلی درباره آن بحث شده است. « یک نظر این است که انسان موجودی است شرور و بدخواه وظالم که جز قتل و غارت و دزدی و حیله و دروغ از او سر نمی زند، درون انسان، انسان رابه بدی می کشاند و که بسیاری از فیلسوفان ماتریالیست دنیای قدیم و شمار کمتری از ماتریالیستهای دنیای جدید چنین نظریه ای داشته اند.
نظریه دیگر می گوید طبیعت و سرشت بشر بر خیر است انسان موجودی صلجو و خیرخواه است که عکس نظریه قبلی است و می گویند انحراف بشر علت خارجی دارد جامعه انسان را منحرف و فاسد می کند و انحراف را معلول علل خارجی و عرضی می داند.»
اما قرآن می گوید : هنگامی که خداوند اعلام کرد : «انی جاعل فی الارض خلیفه» جانشینی از من در حال آفرینش است فرشتگان گفتند: «اتجعل فیها من یفسد فیما و سیفک الدما» خدایا یعنی چه ؟ یک موجود شریر و خونریز می خواهی بیافرینی نخن نسبح بحمدک و نقد س لک» موجودی خلق کن مثل ما که سرشتمان سراسر خوبی است اما خدا جواب داد :«انی اعلم مالاتعلمون» شما نمی فهمید.
خداوند وجود خودخواهی و خونریزی و فساد را در سرشت انسان نفی نکرد ولی با جمله «انی اعلم ما لاتعلمون» فهماند که در سرشت انسان همه اش حیوانیت و خودخواهی نیست وجودی مرکب از نور و ظلمت و وجود این ترکیبش باعث شده در صورت زیرپاگذاشتن حیوانیت و به اسارت گرفتن آن از هر موجودی بالاتر برده شود.
منابع و مآخذ
- ابن شهرآشوب، منافت ال ابی طالب، ۱۴۰۵ ق، بیروت ، دارالاضواء
- ابن میثم، کمال الدین میثم بن علی بن میثم، شرح نهج البلاغه ، ۱۳۶۳ ، قم، دفتر تبلیغات اسلامی
- ابن منظور ، محمد بن مکرم، لسان العرب، ۱۴۱۴ ق ، بیروت، دارصادر
- امام سجاد (ع) ، صحیفه سجادیه، مترجم حسین انصایان، ۱۳۷۶ ، تهران، پیام آزادی .
- تمینی ، عبدالواود، غررالحکم و دررالکلم، ۱۳۶۸ ، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
- حرانی، ابومحمد، تحف العقول عن آل الرسول، ۱۴۰۴ ق، قم، جامعه مدرسین قم.
- حرعاملی، حسن، وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشیعه، ۱۴۰۹ ق، تهران، دارالکتب الاسلامیه .
- حسن زاده املی، حسن، ممدالهمم در شرح خصوص الحکم، ۱۳۷۸ف تهران، سازمان چاپ،
- حکیمی، محمدرضا، الحیاه ، ترجمه احمدآرام، ۱۳۷۱ ، تهران، دفتر نشر فرهنگ.
- خوانساری ، جمال الدین محمد، شرح غررالحکم و دررالکلم با مقدمه و تصحیح میرجلال الدین حسینی، ۱۳۶۰ ، تهران، دانشگاه تهران.
- دلشاد تهرانی، مصطفی، رهزنان دین، ۱۳۷۹ ، تهران، دریا.
- دلشا تهرانی، مصطفی، ماه مهرپرور(تربیت در نهج البلاغه) ، ۱۳۷۹ ، تهران، دریا.
- دلشاد تهرانی،مصطفی، سیری در تربیت اسلامی، ۱۳۷۷، تهران، موسسه نشر و تحقیقات ذکر.
- رازی ، فخرالدین محمدبن عمر الخطیب، التفسیر الکبیر، ۱۴۰۲ ، بیروت، دارالحیاء التراث العربی./
- راغب اصفهانی، حسین بن محمد، ۱۴۱۲ ق ، بیروت، دارالعلم.
