تعداد صفحات: ۱۲۳ | قابل ویرایش
بیان مسئله
نظر به این که اقتصاد گردشگری در سطح جهانی مطرح است رهبران و مدیران کشورهای درحال توسعه به خصوص ایران می بایست این مهم را در راس امور قرار داده و برنامه ریزان و طرحان شهری را ملزم سازند تا برای تمامی اقشار جامعه مکان های گذراندن اوقات فراغت را طرح ریزی نمایند. در کشور ما علی رغم داشتن پتانسیل های بالقوه آن طور که باید بنا به دلایل مختلف این مهم برنامه ریزی نگردیده است.
شهر مرودشت با قدمتی کمتر از ۸۰ سال از جمله شهر هایی است که بارشد فزآینده جمعیت همراه بوده است، این شهر طبق آمار سرشماری عمومی نفوس مسکن در سال ۱۳۳۵ دارای ۸۹۸۷ نفر جمعیت بوده و در آمار سال ۱۳۷۵ یعنی کمتر از ۴۰ سال به ۳۰۳۰،۱ نفر رسیده و در این دوره زمانی جمعیت شهر یازده برابر گردیده است.
طبق آخرین سر شماری عمومی نفوس مسکن مرکز آمار ایران در سال ۱۳۸۵ جمعیت این شهر ۱۲۴۷۵۷ نفر وبارشد جمعیت۳/۲ % بوده و چون میانگین رشد کشور ۷/۱ % بوده لذا از میانگین رشد کشور بالاتر است.
براساس اولین طرح تفصیلی مرودشت در سال ۱۳۷۵، عدم برنامه ریزی اصولی و دقیق واجرایی نشدن بعضی برنامه ها و رشد فزاینده جمعیت، موجب بروز مشکلات و مسائل مختلف شهری از جمله کمبود فضاهای کذران اوقات فراغت و فضاهای آموزشی و . . . را می توان یاد آور شد. لذا بیان مسئله فراغت نحوه و مکان گذران آن در شهر های کشور باید مطالعه مورد بررسی و برنامه ریزی قرار گیرد.
تعریف اوقات فراغت
اوقات فراغت ترجمه معادل فرانسوی Loisir و معادل انگلیسی Leisare بوده ، ریشه لاتین آن licere است و دو بعد معنایی یکی آزادی انتخاب و دیگری اجازه داشتن برای برگزیدن را در بر دارد. اوقات فراغت مدت زمانی که انسان کار نمی کند تعریف می شود. از لحاظ زمانی و سرشت درونی تغییرات بسیاری یافت.
این تغییرات خود مستلزم نگرش تازه ای بود که با اصطلاح ((اخلاقیات کار مشخص گردید. در این اخلاقیات کار، منبع اصلی هویت، منزلت و در آمد فرد در جامعه مدرن است (کومار ، ۱۳۸۱) در این راستا بود که زمان های آزاد از کار اهمیت یافت و گذران آن اوقات فراغت نامیده شد . در واقع پدیده اوقات فراغت در رابطه با کار و در چهار چوب زمانی و وابستگی به کار توجیه گردید. زمان مفهومی خطی یافت که مصرف آن ، ارزش گذاری شد.
مدرنیته- کار بیرون خانه – کار + اوقات فراغت – اوقات فراغت ( زمان وقت آزاد )= یک کالا = نیاز به سرمایه + فضای جغرافیایی + ابزار توزیع + ابزار مصرف = سود – اوقات فراغت – دور تسلسل
از این رو زمان تبدیل به کالایی رشد که شیوه های مصرف آن در رابطه با «اخلاق کار» شکل می گرفت. به همین دلیل مدت زمانی که طی اوقات فراغت صرف می شد در راستای مصرف بهینه زمان متراکم و بسته بندی گردید.
برای گذران این زمان اضافی و فراغت از کار ، نیاز به فضایی جدا از خانه و محل کار پیدا شد و گذران اوقات فراغت به کالای تجاری تبدیل گردید . حول این کالای تجاری سرمایه ، تولید ، مصرف و سود پدیدار گشت.
حوزه فضایی مکانی اوقات فراغت
این حوزه امروزه شامل گروه هر چه بزرگ تری از فضاهای شهری می شود و از جمله آنها می توان به فضاهای زیر اشاره کرد.
- فضاهای تغذیه نظیر رستوران ها ، رستوران های غذای حاضری ، کافه ها ، کافی شاپ ها ، کافی نت ها و … که فضاهای به شدت قشر بندی شده و تفکیک شده بر اساس مشخصات فرهنگی اجتماعی مصرف کنندگان خود هستند.
- فضاهای ورزشی ورزشگاه ها ، سالن های ورزشی ، باشگاه های تندرستی و بدن سازی ، زمین های ورزشی درون شهری و محله ای .
- فضاهای بازی نظیر انواع کلوپ ها و باشگاه های بازی های فکری ، قمار ، فضاهای غیر رسمی بازی .
- فضاهای فرهنگی نظیر سالن های کنسرت ، تئاترها ، سینماها ، کتابخانه ها ، فرهنگسراها ، موزه ها ، نمایشگاه ها ، جشنواره ها ….
- فضاهای تفریحی متفرقه نظیر پارک ها ، پارک های تفریحی ویژه.
در چند دهه اخیر بخش اقتصادی اوقات فراغت به صورت فزاینده ای حجم بزرگ تری یافته است از این رو گروه بزرگی از مطالعات انسان شناسی شهری به سوی این بخش هدایت شده اند تا بتوانند در یافتن راه های گسترش توریسم و در آمدهای حاصل از آن یک سو ، و کاهش خطرات و تخریب فرهنگی ناشی از آن راه کارهایی مناسب پیشنهاد کنند . ( فکوهی ۱۳۸۳)
شکل گیری مفهوم اوقات فراغت در معنای جدید آن پدیده ای متاخر است که در ارتباطی متقابل با سازمان یافتگی زمان جدید بر اساس کار انجام می گیرد . دنیای صنعت با تبدیل کار به اصل محوری ، تمام زمان ها و مکان ها را نسبت به آن سازمان می دهد. از جمله اوقات فراغت به صورت ایام مرخصی و استراحت شکل می گیرد.
تعاریف و مفاهیم گردشگری
لغت گردشگری tourism از کلمه tour به معنای گشتن اخذ شده که ریشه در لغت لاتین turns به معنای دور زدن ، و برگشت بین مبدا و مقصد و چرخش دارد که از یونانی به اسپانیایی و فرانسه و در نهایت به انگلیسی راه یافته است ( Oxford, 1970 , 189).
در فرهنگ و بستر گردشگری به سفری که در آن مسافرتی به مقصدی انجام می گیرد و سپس بازگشتی به محل سکونت را در بر دارد ، اطلاق می گردد (w ebster 1973,1218 ). در فرهنگ لغت لانگمن گردشگری به معنای مسافرت و تفریح برای سرگرمی معنا شده است .
(Longman,1988,1712 ). در فرهنگ لاروس گردشگری به معنای مسافرت برای تفریح ( لذت یا رضایت ) آمده است ( La rousse,1991,3046 ) این در حالی است که در کشورهای توسعه یافته واژه گردشگری از قرن نوزدهم و به ویژه از اوایل قرن بیستم که وسایل حمل و نقل سریع جایگزین وسایل قدیمی گردید از معنای فردی به سوی کلیتی جمعی برای سفر تغییر ماهیت دارد.
در عین حال به دلیل اینکه در روند و جریان فعالیتهای گردشگری ، فعالیتهای اقتصادی مختلفی همچون حمل و نقل ، ساخت انواع وسایل نقلیه ، ساخت انواع وسایل صید و شکار تا جاده سازی ، صنایع غذایی ، صنایع بسته بندی و صنایع دستی و نظیر آنها مورد نیاز واقع می شود، واژه صنعت نیز به عنوان پیشوند در کنار واژه توریسم یا گردشگری قرار می گیرد.
لازم است تفاوت بار معنایی دو کلمه و اصطلاح جهانگرد ، جهانگردی ، گردشگر (توریست) و گردشگری ( توریسم ) را بررسی کنیم . هر کلمه ای بار مفهومی و معنایی خاصی را به ذهن متبادر می کند.
منابع و ماخذ
- آمارنامه وزارت کشور۱۳۸۴ ،(سازمان مدیریت و برنامه ریزی شهری)
- آمارنامه استان فارس ،سازمان برنامه و بودجه استان فارس،۱۳۷۷.
- آمارنامه استان فارس(۱۳۷۷) سازمان برنامه و بودجه استان فارس
۴- ابراهیم زاده ، ی. اردکانی ع.م. مطالعه ارزیابی کاربری اراضی شهری اردکان فارس ، مجله جغرافیا و توسعه ( علمی پژوهشی ) سال چهارم ، شماره ۷ ، بهار و تابستان ۷۵ .
۵- اداره آموزش و چرورش مرودشت- واحد آمار کامپیوتر
- استاندارهای حداقل سرانه کاربری اراضی در طراحی شهری، معاونت برنامه ریزی سازمان برنامه و بودجه استان فارس،۱۳۷۱ ،انتشارات دانشگاه شیراز.
- افشار سیستانی ،ا. پژوهش در نام شهرهای ایران– انتشارات روزنه – چ اول۱۳۷۸
- الوانی ،م. ۱۳۷۵- جهانگردی اثر پذیری ،یا اثرگذاری فرهنگی – مجموعه مقالات نخستین همایش جهانگردی و جمهوری اسلامی ایران پژوهش های جغرافیایی جلد ۲ .کیش.
۸- بهبهانی ۱۳۷۷. فضای سبز . فصلنامه علمی پژوهشی جغرافیایی.
۹- بحرینی ،س ح . ،برنامه کاربری زمین در مناطق زلزله خیز نمونه شهرهای منجیل، لوشان،رودبار، چ اول، انتشارات بنیاد مسکن مرکز مطالعه با سوانح طبیعی ایران. ۱۳۷۵.
