تعداد صفحات: ۵۳ | قابل ویرایش
مقدمه
علیرغم جایگاه خاص صنعت گسترده چایکاری و چایسازی در اقتصاد ملی و رژیم غذایی مردم ایران که مصرف سرانۀ بالایی را در جهان به خود اختصاص داده است ، در اثر عوامل مختلف ( فنی – اجتماعی – اقتصادی ) آسیب های شدیدی به اقتصاد ملی به ویژه اقتصاد منطقۀ گیلان وارد آمده است .
به طوری که صنعت چایسازی ایران تقریباً به مرحلۀ رکود و افت رشد رسیده است . به علاوه به علت عدم خودکفایی در تأمین چای ، سالانه مقدار زیادی چای از طرق مختلف ( قسمت عمده به صورت قاچاق ) وارد کشور شده و با توجه به واردات کنترل نشدۀ چای ، بیش از ۱۲۰ میلیون دلار ارز از کشور خارج شده که معضل بیکاری و مهاجرت و فقر را در منطقه افزایش داده است .
از طرفی جایگاه چای در افق برنامۀ سال ۱۴۰۰ با هدف رسیدن به خودکفایی و با تولید ۱۳۰ هزار تن در سال در نظر گرفته شده است تا نه تنها در این زمینه به خودکفایی نایل شویم بلکه حتی مقدار قابل توجهی اشتغال ایجاد شود .
برای رسیدن به این هدف می باید از نرخ رشد کنونی ۱۳ درصد به سطح ۲۰ درصد برسیم . افزایش نرخ تا ۲۰ درصد و افزایش تولید ، نیاز به اجرای یک برنامۀ مدون و همه جانبه دارد که شامل افزایش عملکرد در واحد سطح و افزایش سطح زیر کشت می باشد .
موطن اصلی چای و انتشار آن در سایر ممالک
درخت چای که اصل آن از چین است و اول به عنوان دارو مصرف می‌شد ولی از قرن ۶ میلاد به بعد در چین به عنوان آشامیدنی و برای رفع تشنگی و خستگی مورد استفاده قرار گرفته است.
شناسایی چای در اروپا تقریبا از اوایل قرن ۱۷ شروع شد وبه تدریج در ممالک هلند ، آلمان ، فرانسه ، انگلستان ، روسیه و بالاخره در ۱۶۹۰ در ممالک متحده آمریکایی شمالی مصرف آن رواج گرفت. از نظر کاشت و مصرف چای چین اولین محلی است که این گیاه در آنجا کاشته شده و به مصرف رسیده است و از این کشور به سایر نقاط برده شده است.
تاریخچه چای در ایران
ایرانیان قدیم به جای چای ، قهوه می نوشیدند به همین دلیل چایخانه های امروز همان نام سنتی خود یعنی قهوه خانه را حفظ کرده اند تا اینکه در سال ۱۲۸۰ هجری شمسی مطابق با سال ۱۹۰۱ میلادی بعلت علاقه دولت وقت ایران به کشت چای به مرحوم کاشف السلطنه که ژنرال کنسول ایران در هند بود دستور داده شد کشت چای واصول و فنون چایسازی را بیاموزد وی اولین شخصی بود که در ایران به کاشت این گیاه و تهیه چای خشک اقدام نمود هم اکنون آرامگاه این پدر چای ایران در شهرستان لاهیجان می باشد .
با عنایت به اهمیت این گیاه در کشور و سرمایه گذاری دولت در این بخش ضرورت امر مطالعات فنولوژی و بیومتری بر روی این محصول احساس گردید بر همین اساس در سال ۱۳۷۸ اداره تحقیقات هواشناسی کشاورزی رشت نسبت به مطالعات فنولوژی و تهیه بولتنهای مربوط به واریته آسام اقدام نمود و خوشبختانه در سال جاری علاوه به واریته آسام این مطالعات بر روی واریته چینی نیز آغاز شده است .
آب و هوای چای
از عوامل محیطی که در رشد و نمو چای تاثیر دارد می توان به درجه حرارت ، میزان بارندگی ، رطوبت نسبی ، طول روز ، ارتفاع و موقعیت جغرافیائی اشاره کرد.
چای گیاهی است مخصوص مناطق گرمسیری و تقریبا“ در هر جا که هوای مرطوب وگرم داشته باشد می روید این گیاه را میتوان از ۲ متر پائین تر از سطح دریاهای آزاد جهان تا ۲۰۰۰ متری کشت نمود در ایران این گیاه تا ارتفاع ۵۰۰ متری کشت میشود .
این گیاه می تواند درجه حرارت ۵- را نیز تحمل نماید بارندگی سالیانه ۲۰۰۰ تا ۳۰۰۰ میلی متر در سال برای گیاه ایده آل است ولی با مقدار ۱۰۰۰ تا ۱۵۰۰ میلی متر بارندگی سالیانه نیز می توان انتظار محصول خوبی داشت این گیاه با رطوبت نسبی حداقل ۴۵ درصد از رشد خوبی برخوردار میباشد.
ولی رطوبت زیاد در خاک برای آن مضر است در نتیجه در مزارع بدون شیب و دشتها در صورت بارندگی و رطوبت زیاد خاک باید زهکشی اصلاح گردد ولی درمزارع شیب دار و کوهستانی چنین مشکلی وجود ندارد.
به همین دلیل بیشتر مزارع چای بخصوص در لاهیجان در مناطق کوهستانی بوده و باغستانها در زمینهای شیب دار قرار دارند در چنین مزارعی چای دارای کیفیت بهتر از لحاظ طعم عطر نسبت به مزارع کم ارتفاع و دشت می باشد ولی از لحاظ کمیت ، مقدار محصول تولیدی در این مزارع کمتر از مزارع دشت است.
مآخذ
۱.حسینی، جعفر.(۱۳۶۳) . روش های ازدیاد چای. نشریه ترویجی شماره ۴ دانشجوی زراعت دانشگاه تهران.
۲.حسن پور ، معظم. (۱۳۷۷). چای کاری و فن آوری چای. انتشارات دانشگاه گیلان ،ایران.
۳.زرگری ، علی: (۱۳۴۵) نباتات دوائی ، انتشارات امیر کبیر ، صفحه ۲۲۲تا ۲۲۶.
۴.صادق س فروشانی ، محمد رضا: ۱۳۷۰ ، بازار جهان چای ، از سری انتشارات بازار جهانی کالاها شماره ۷
۵.هارلر – آر ، ترجمه حسن پیروزی : ۱۳۴۷ ، روش های کاشت و بازار یابی چای ، انتشارات بنگاه ترجمه و نشر کتاب
