مقاله بررسی عنصر بصری خط

تعداد صفحات: ۱۲۳ | قابل ویرایش

فهرست مطالب

عنوان                                                  صفحه

۱)فصل اول:

منشاء خط

۲)فصل دوم: دسته‌بندی خطوط

بخش اول – انواع خط:

الف) خط راست

۱-عمودی

۲-افقی

۳-مورب

ب)خط خمیده

۱-دایره

۲-ماریچ

۳-مواج

ج)خط شکسته

۱-خط شکسته باز

۲-خط شکسته بسته (الف) مثلث،ب)مربع)

بخش دوم – خطوط همگرا و واگرا

بخش سوم – خطوط تجسمی ملموس یامادی شده

بخش چهارم – ارزش خطی

بخش پنجم – چگونگی ایجاد ترکیب هنری از خط

۳)فصل سوم:

کلیاتی در مورد خط:

بخش اول – خط و خطای چشم

بخش دوم – خط و جهت

بخش سوم – خط و فضا

بخش چهارم – خط و زمان

بخش پنجم – متغیر بودن خط نسبت به زمان و مکان

بخش ششم – خط و رنگ و بررسی روابط آنها

الف-خط افقی و رنگ

ب-خط عمودی و رنگ

ج-خط مورب و رنگ

د-خط و گرما

بخش هفتم – ارزشهای شدت رنگ

بخش هشتم -چگونگی ایجاد سایه روشن به وسیله خط

بخش نهم -خط و فرم (سطح و حجم، سنگینی)

بخش دهم -خط و حجم در فضا

بخش یازدهم-خط در رابطه با نقطه و سطح (خط شکسته و نقطه، خط راست و نقطه)

بخش دوازدهم -خط در کادر

بخش سیزدهم -خط و بافت

بخش چهاردهم -نقش افت در تاثیر بصری خط

بخش پانزدهم-خط و ریتم

الف)ریتم در خطوط افقی و عمودی

ب)ریتم در خطوط منحنی

ج)در انواع خط

بخش شانزدهم -انواع ریتم

الف)تکرار یکنواخت

ب)تکرار متناوب

ج)تکرار تکاملی

د)تکرار موجی

بخش هفدهم – بررسی کنتراستهای خط

بخش هجدهم-خط و طبیعت

الف)خطهای دارای مسیر آزاد در طبیعت

ب) تفاوت در خطوط اندام موجودات

ج) تفاوت خط در معماری قدیم و جدید

۴) فصل چهارم: روانشناسی خطوط

بخش اول – بررسی روانی خطوط

بخش دوم – تاثیر روانی خط در طبیعت

الف) خطوط شکسته

 ب)‌ منحنی

ج) ‌مواج

د)مارپیچ

بخش سوم – اشاره‌ای به روانشناسی خطوط در آثار چند هنرمند

بخش چهارم – بررسی روانی خطوط چهره

۵)فصل پنجم : بررسی خط در آثار هنرمند

بخش اول – ادگار دگا

بخش دوم – اگون شیله

بخش سوم – اسکار کوکوشکا

بخش چهارم – پیت موندریان

بخش پنجم – گوستاو کلیمت

بخش ششم- جاکمتی

بخش هفتم – پال کله

انواع خط راست

۱-خط افقی

خط افقی و کشیده خطی ثابت و ساکن از لحاظ شکلی است، و از نظر بصری به ایجاد نوعی آرامش روحی و گسترش حدود فضا یاری می‌رساند.

مانند خطوط افقی که در طبیعت به صورت سطح زمین، خط افق، پهنه دریا، یا یک انسان خوابیده دیده می‌شود. این نوع خط در یک اثر تجسمی ممکن است برای نشان دادن آرامش، سکون و اعتدال باشد و یا صرفا رابطه‌ی مناسبی را از نظر بصری و زیبایی شناسی با سایر خطوط و عناصر یک ترکیب به نمایش بگذارد.

۲-خطوط عمود (شاغولی)

خطوط قایم یا شاغولی،‌خطی است که بالا به پایین یا برعکس حرکت می‌کند و به موازارات نخ شاغول قرار می‌گیرد. این خطی است که با افق گوشه ۹۰ درجه می‌سازد که آن را خط عمودی نیز می‌گویند.

لیکن میان خط قایم ایستاده یا شاغولی و خط عمودی تفاوتهایی وجود دارد: خط شاغولی الزاما بر افق و بر خط افقی و بنابراین بر گستره زمین عمود است و نه بر هر خط دیگر.

در حالی که خط عمودی خطی است که علاوه بر خط افقی و بر افق بر هر خط دیگری نیز می‌تواند عمود باشد. یعنی اینکه خط عمودی بر هر خطی و خط شاغولی یا عمود فقط خط افق و گستره زمین عمود است. بنابراین، خط عمودی را می‌توان خطی آزاد، با امکانات ویژه جنبشهای متغیر دانست.

خط خمیده (منحنی)

زمانی که دو نیروی بیرونی به طور متقارن، با هم و در دو سوی مختلف بر نقطه متحرک اثر گذارند و از نیروی خود نکاهند یا شدت خود را حفظ کنند،‌نقطه در مسیری خمیده به حرکت در می‌آید و خط خمیده یا خمیده خط (منحنی) به وجود می‌آید. حال اگر یکی از این نیروها (که همیشه، تقریبا نیروی دوم است) شدت خود را تغییر دهد، کشش خط نیز تغییر می‌کند.

در موردی که این کشش همیشه و همه جا یکسان باشد، یعنی نیروی دوم  به طور یکسان و مداوم عمل کند،‌خط طی مسافتی (که طول آن به شدت نیروی اول، در مرحله نخست و به توان کشش نیروی دوم در مراحل بعدی ارتباط دارد) خویشتن را باز می‌یابد، همانند ماری که دم خود را گاز گیرد، و شکلی ایجاد می‌شود که دایره‌اش گوییم این خط خمیده بسته است.

پس خط خمیده خطی است که ویژگیهای کاملا مغایر با خصیصه‌های خط راست دارد، بنابراین در تضاد کامل با آن می‌باشد.

خطوط منحنی نمایشی از تحرک و نرمی است،‌ نمایشگر حرکات موزون و لطیف می‌گردد. کاربرد این نوع خط در نقاشی شرق و نقاشی ایرانی به وضوح قابل مشاهده است. (تصویر شماره ۲-۹) کاربرد موزون و تعادل منحنیهای مختلف را مطرح می‌سازد.

انواع خط منحنی

خط منحنی اشکال مختلفی همچون دایره، خط مارپیچ و یا خطوط مواج را می‌سازد.

دایره:

کاملترین شکل خط منحنی و یا منحنی مسدود است.

دایره، خمیده بسته‌ای است که به گرداگرد یک نقطه موهوم به نام مرکز، که از خود دایره جداست می‌چرخد و کشش این نقطه نسبت به تام نقاط پیرامون دایره یکی است.

دایره،‌شکلی است دورانی که با القای اندیشه چرخش،‌بیننده را به درون خود می‌کشد و جذب می‌کند تا آنجا که نگرنده را از خود بیخود می‌سازد. دایره نمودار حرکت دورانی ثابت، نشانه آغازین از آسمانِ مسلط بر جهان، و نماد تکامل فردی انسان است.

از زمانهای بسیار دور، شکل دایره در نماد بین مظهر تاریکی و یانگ ، مظهر نور،‌در فرهنگ چین مطرح بوده اس. این نمودار ترتیب متقارنی از بین تاریک و  یانگ روشن است.

اما تقارن آن ایستا نیست، بلکه تقارنی دورانی است که معرف یک حرکت چرخی پیوسته و بسیار نیرومند است و بنا به گفته کویی – کوتزو، در سده چهارم قبل از میلاد (یانگ چرخ زنان به مبدا خود باز می‌گردد و بین وقتی به اوج خود رسید جایش را به یانگ می‌سپارد).

دایره شکل کاملی است که حرکت جاودانه و مداومی را نشان می دهد. دایره نماد نرمی، لطافت ، سیالیت،‌تکرار،‌درون گرایی، آرامش روحانی و آسمانی، پاکی و صمیمیت و آن جهانی بودن به شمار می‌آید.

به همین دلیل دایره همیشه به عنوان یک شکل کامل مورد توجه بوده است و بسیاری از هنرمندان در شرق و غرب سعی کرده‌اند آثار خود را بر مبنای دایره و یا ترکیب هایی از دایره به وجود بیاورند (تصیر ۲-۱۲).

خطوط مارپیچ :

یک انحراف منظم دایره یا به عبارتی بهتر، انحراف منظم خط خمیده بسته،‌آن را در مسیر حرکت آغازینش باز کرده و ایجاد مارپیچ یا اسلیمی می‌کند.

مارپیچ،‌حلزونی یا اسلیمی،‌ویژگیهایی دارد که آن را از تمام خطهای خمیده متمایز می‌نماید: نیروهایی که به طور متقارن بر نقطه وارد می‌شود تا خط خمیده (منحنی) را بسازند، در مورد مارپیچ، تنها دو نیرو نیستند،‌بلکه نیروی درونی دیگری نیز وجود دارد که، نه از درون نقطه اولیه یا خط ایجاد شده، بلکه از درون فضای به وجود آمده در داخل منحنی بر آن وارد می‌شود و آن را به طرف بیرون می‌راند و این چنین مانع می‌گردد که خط خمیده مبدا پیدایش خود را باز یابد و به آن بپیوندد.

این نیرو را نیروی برون راننده، نیروی دافعه یا نیروی رانش می‌گوییم. عمل این نیرو چنین است که اگر خط راستی را از نقطه آغازش یا تکوین مارپیچ (و به عبارت دیگر از مرکز مارپیچ) بگذرانیم به طوری که مارپیچ را از دو طرف ببرد، تمام نقطه هایی که در دو طرف این خط راست قرار دارند (نقطه‌های الف،‌ب، ج، د در تصویر ۲-۱۴) دارای یک ارزش و یک کشش نیستند.

فهرست منابع و مآخذ

۱-اطلاعات جامع هنر(۲) – ترجمه و تالیف عربعلی شروه – انتشارات فرزین ۱۳۷۴.

۲-ترکیب بندی در عکاسی – هارالد مانند – ترجمه پیروز سیار – انتشارات سروش ۱۳۶۸.

۳-کاربرد خط و روشهای طراحی – بادو. ویجکستیمر – ترجمه مریم مدنی – انتارات مارلیک ۱۳۷۶.

۴-مبانی نظر هنرهای تجسمی – دکتر حبیب الله آیت الهی – انتشارات سمت – ۱۳۷۷.

۵-کارگاه هنر (۱) – سید مهدی حسینی – شرکت چاپ و نشر کتابهای درسی ایران ۱۳۸۱.

۶-کارگاه هنر (۲) – سید مهدی حسینی – شرکت چاپ و نشر کتابهای درسی ایران ۱۳۸۱.

۷-خط در نقاشی – هادی تقی زاه – انتشارات کلهر – ۱۳۷۱.

۸-دایره المعارف هنر – رویین پاکباز – انتشارات فرهنگ معاصر – ۱۳۷۱.

۹-نقطه – خط  – گستره – واسیلی کاندیسنکی – گرداننده حبیب الله آیت الهی.

۱۰-طراحی (۱) (اجرای آزمایشی) – فریبا شاپوریال – شرکت چاپ و نشر کتابهای درسی ایران ۱۳۸۱.

۱۱-طراحی (۲) (اجرای آزمایشی) – فریبا شاپوریال – شرکت چاپ و نشر کتابهای درسی ایران ۱۳۸۱.