تعداد صفحات: ۱۹ | قابل ویرایش
مقدمه
منابع و صنایع دریایی نفش و تاثیر مهمی در زندگی انسانها دارند. به همین دلیل مطالعه و بررسی بسیاری از مسائل مهندسی، زیستشناسی، تجاری و نظامی مرتبط با دریا، همواره مورد توجه محققان بودهاست.
با توسعه و گسترش صنایع دریایی و علوم مرتبط با دریا، امروزه برای انجام بسیاری از کاربردهای کشف و استخراج منابع زیرآبی، بازرسی و جمعآوری اطلاعات زیست محیطی و تحقیقاتی و نیز نصب، تعمیر و نگهداری سازههای ساحلی و دریایی، بهکارگیری تکنولوژیِ خاص و جدیدی برای پاسخگویی به نیازهای روزافزون پیش آمده، ضروری مینماید.
استفاده از وسائل و ابزارآلات مهندسی که قابلیت به کارگیری در اعماق آب را دارند و کاربریهای متنوع در فضا و بستر دریا را ممکن میسازند، چنان در سالهای اخیر توسعه و گسترش یافته که توانایی بشر را در بررسی، تحقیق و کار در اعماق دریا، به شدت متحول نمودهاست.
در بسیاری از صنایع مختلف و گوناگون، استفاده از تجهیزاتی که بتوان آنها را بدون حضور مستقیم نیروی انسانی و از راه دور هدایت و کنترل نمود، کاربردهایی فراوانی یافتهاند و در بسیاری از موارد به جزء جدانشدنیِ کاربردهای تجاری و صنعتی بدل گشتهاند، به گونهای که انجام بسیاری از پروژههای مهندسی و تحقیقاتی بدون آنها امکانپذیر نیست.
این تجهیزات شامل رباتها و بازوهای مکانیکی هستند که قابلیت انجام عملیات از پیش برنامهریزی شده و نیز اجرای فرامین لحظهای کاربر را به نحوی مناسب و دقیق، دارند. در صنایع زیردریایی بنا به دلایلی که گفته شد، استفاده از تکنولوژی رباتیک در سالهای اخیر توسعه و گسترش فراوانی یافته و در بسیاری از شاخههای علوم و مهندسیِ دریا نقش مهم و اساسی پیدا نمودهاند.
تعریف ربات زیرآبی(ROV)
یک وسیلهٔ نقلیهٔ پویشگرِ قابل کنترل از راه دور (ROV) زیردریایی، «ربات زیرآبی است که به اپراتور این امکان را میدهد که این وسیله را در اعماق آب کنترل و هدایت کند و از طریق اعمال فرامین عملیات مورد نظر را از طریق تجهیزاتِ ربات، انجام دهد»، که اختصارا «ربات زیرآبی» خوانده خواهد شد.
رباتهای زیرآبی در اندازهها و ابعاد متفاوت و با گسترهٔ متنوعی از تکنولوژیها و امکانات در سالهای اخیر طراحی، ساخت، آزمایش و بهکارگیری شده و حتی در برخی موارد به تولید صنعتی رسیدهاند.
انواع این رباتها از نمونههای کوچک و سادهای که صرفا مجهز به دروبین فیلم برداری کوچکی هستند تا گونههای پیشرفته و بسیار پیچیدهای که در اعماق بیش از شش هزار متری دریا امکان انجام عملکردهای متنوع و متعددی را دارند، شامل میشوند.
اجزای ربات زیرآبی که توسط کابل ارتباطی به اپراتور واقع در سطح دریا متصل است، عبارتاند از سیستم هدایتی جهت کنترل ربات، سیستم رانش، سیستم به آبانداختن ، منابع تامین قدرت و کابل ارتباطی که توان لازم جهت عملکرد پروانهها و نیز دستورات و سیگنالهای کنترلی را به ربات و دادههای تولید شده توسط حسگرها را به اپراتور در سطح دریا منتقل میکنند.
در اغلب موارد این کابل شامل غلاف مقاومی است که آن را در برابر بارهای وارده و نیز برخوردهای احتمالی با اجسام واقع در زیر آب و پارگی و خرابی ناشی از آن، محافظت میکند.
رباتهای زیرآبی، میتوانند دارای تجهیزات متفاوتی باشند که از دوربین تلویزیونی کوچک، که جهت مشاهدات ساده به کار میروند تا مجموعههای پیچیدهای از ابزارآلات مانند بازوهای مکانیکی ماهر متنوع و قدرتمند، دوربینهای تلویزیونی و ویدئویی و دیگر ابزار و وسایل پیشرفته را در بر میگیرد.
کاربردهای رباتهای زیرآبی
امروزه رباتهای زیرآبی بخش جداناشدنی صنایع و علوم دریایی هستند. در حال حاضر این رباتها بخش بسیار مهم و قابل اعتمادی از صنایع ساحلی و فراساحلی میباشند که توسط نهادهای تجاری، دولتی، نظامی و دانشگاهی مورد استفاده قرار میگیرند.
رباتهای زیرآبی مدرن، امروزه طیف متنوعی از وظایف محوله را، از بازرسیِ محیطهای خطرناک درون راکتور هستهای گرفته تا تعمیر تاسیسات *پیچیدهٔ زیردریاییِ صنایع نفت و گاز، به انجام میرسانند. عموما رباتهای زیرآبی جهت انجام ماموریتهای زیر به کار میروند: مشاهدات زیردریایی: جهت کمک و حصول اطمینان از ایمنی و سلامت غواص، مطالعات متنوع و جمعآوری اطلاعات مربوط به محیط زیست و شیلات، دریاشناسی و اقیانوسشناسی،
- بازرسی سازهها و سکوی دریایی و ساحلی: جهت بازرسی عینی از عملکرد وسایل و ابزارآلات و یا بازبینی اثرات خوردگی، رسوب، محل وقوع ترکها، تخمین بیولوژیک رسوبات و غیره ،
- بازرسی از خطوط لوله: دنبالکردن خطوط لولهٔ زیردریایی جهت کنترل و بازبینی خطوط از نظر عدم وجود هرگونه نشتی و دیگر عیوب خطوط لوله و اطمینان از نصب صحیح آنها،
- نقشهبرداری: انجام نقشهبرداریهای عینی و آکوستیک، که قبل از نصب سازههای ساحلی، سکوهای فراساحلی، خطوط لوله٬ کابلها و هر گونه عملیات نصب سازههای دریایی، باید انجام گردند،
- کمک در انجام عملیات حفاری: انجام بازرسیهای عینی، بازبینی همزمان عملیات نصب٬ بهکارگیری و تعمیر و نگهداری صنایع حفاری و استخراج در بستر دریا،
- کمک به انجام عملیات ساخت: کمک به هدایت و کنترل بازوهای مکانیکی و دیگر ابزارهای برشکاری، انتقال قدرت و نصب و ساخت در بستر دریا حین عملیات حفاری، ساخت و برپاکردن سازههای دریایی، نصب انواع وسائل و ابزارآلات اندازهگیری و نمونهبرداری.
کاربردهای تجاری و فراساحلی
از آنجا که درصد بالایی از منابع نفت و گاز جهان در دریاواقع هستند، استفاده از رباتهای زیرآبی در این زمینه کاربردهای فراوانی دارند، چنان که میتوان گفت مهمترین و وسیعترین کاربرد رباتهای زیرآبی در سراسر جهان، در صنایع نفت و گاز جهت انجام عملیات اکتشاف و استخراج نفت و گاز است. از اواسط دهه هفتاد تکنولوژی رباتهای زیرآبی کمکهای وسیعی به عملیات جستجوی منابع انرژی زیرزمینی در دریا نمودهاند.
در حال حاضر چنین ماموریتهایی توسط رباتهای زیرآبی با قدرت و اطمینانپذیری بالا در اعماق بیش از ۲۵۰۰ متری انجام میشوند. امروزه عملیات حفاری جهت استخراج نفت و گاز در آبهای کمعمق گرفته تا اعماق بسیار زیاد دریا – ۱۵۰۰ متری – صورت میپذیرند که رباتهای زیرآبی امکان پشتیبانی از کلیهٔ اجزای حفاری را داشته و در تمامی مراحل نصب و ساخت، بازرسی و نگهداری و نیز تعمیر و دیگر فعالیتهای مربوطه به کار میروند.
بیش از شصت درصد رباتهای زیرآبی جهان در صنعت نفت و گاز فعالیت میکنند و اغلب در عملیات حفاری مشارکت میکنند. سیستمهای به کار گرفته شده در این پروژهها قابلیت کار در عمق ۳۰ متری تا ۳۰۰۰ متری را دارند.
لذا امکان استفاده از تمامی انواع رباتهای زیرآبی موجود، در این صنعت وجود دارد. علاوه بر صنایع نفت و گاز، رباتهای زیرآبی در نصب و نگهداری سکوها، سیستمهای زیردریایی، نصب، حمل و نگهداری و به کاربری خطوط جریانی، سیمها و کابلهایهای خطوط مخابراتی نیز نقش مهمی دارند.