تعداد صفحات: ۳۶۱ | قابل ویرایش
چکیده
پایان نامه حاضر تحت عنوان « نسل صالح ازمنظر قرآن وروایات » تلاشی در حد بضاعت در جهت شناخت نسل ، ذریه صالح و بررسی عوامل مؤثر در ایجاد چنین نسلی از دید گاه اسلام می باشد . این پژوهش در قالب پنج فصل وهر فصل نیز، مشتمل بربخش ها وزیر بخش های متمایز در راستای این هدف تنظیم ونگارش شده است.
اهمیت تربیت فرزند از منظر اسلام از مهمترین وظایف والدین محسوب میگردد. اگر فرزندان صالح شوند به تبع آن یک جامعه ، به صلاح گرایش پیدا می کنند . در هر کاری باید هدف وغایت مشخص شود تا برای رسیدن به آن هدف برنامه ریزی شودوغایت تربیت انسان این است که او بسوی کمال سیر کند.
عمده ترین ویژگی ها ومبانی تربیت نسل صالح از منظر قرآن وروایات ، عبارتند از :معرفت وشناخت خدا از منظر عقل وخرد انسانی ، ایمان استوار وعمل صالح ، فطرت ، کرامت ومسئولیت پذیری است . انسان در سایه فطرت خدادادی وکرامت ذاتی می تواند فردی مسئولیت پذیر باشد وبا بکار گیری عقل وتدبر قدم در صراط مستقیم بگذارد .
عمده ترین عوامل مؤثر در ایجاد نسل صالح را می توان به عوامل درونی(وراثت ، نقش همسر ، خانواده و وظایف هریک) و عوامل بیرونی( محیط تربیت «دوستان ، مربیان آموزشی» و محیط اجتماع « محیط جغرافیا و مقتضیات سیاسی وحکومتی» ) تقسیم بندی کرد .
مقدمه
امروزه درعصری زندگی می کنیم که متأسفانه انحطاط اخلاقی و فساد گریبان گیر اکثریت جوامع بشری شده است وعلیرغم آنکه صنعت و تکنولوژی پیشرفت کرده است ، ولی به تبع آن مفاسد اخلاقی نیز بسیار گسترش پیدا کرده است . با این شرایط برای اینکه یک نسل صالح و سالم بماند ، باید زمینه هایی ایجاد گردد که فرزندان در خانواده و جامعه ای رشد کنند که تمام شرایط جهت رشد جسمی و روحی آنها مهیا باشد .
در این پایان نامه ،تحت عنوان «نسل صالح از منظرقرآن وروایات » سعی براین است که عوامل مؤثر در اصلاح نسل ، گستردگی دامنۀ تربیت در انسان به دلیل گستردگی روح او و نامحدود بودن عوامل موثر در آن ، و میزان توانایی انسان در شناخت آنها و شناسایی میزان تأثیر عوامل از نظر کمیت و کیفیت ، اصول ومبانی تربیت نسل صالح وبهره گیری از جامع ترین شیوه های تربیتی در مکتب وسیره اهل بیت بررسی شود .
هدف تربیت نسل صالح بدون تعالیم دین تأمین نمی شود . از طرفی در زمینه ایجاد نسلی صالح ، اگربه فرض انسان توانایی شناخت کامل خود واحاطه بر عوامل موثر در زمینه فکر و روح خود را داشته باشد و بر کلیه اسرار و رموز تربیت خویش آگاهی یابد، بااین همه بدون تکیه بر پشتوانه ای بس نیرومند که بتواند برامیال سرکش غالب آیدو او را در پیروزی بر نفس یاری رساند نمی تواند در صلاح و تربیت خویش موفق باشد ، آن تکیه گاه مطمئن « ایمان » است.
بیان مسئله
انسان موجود ناشناخته ای است و اندیشمندان مکاتب گوناگون بشری بسته به وسعت اندیشه و فکر خویش، با هر آرمان و اعتقادی که دارند خواسته اند که بشروعوامل سعادت وشقاوت او را تعریف کنند و بشناسانند. به این منظور او را محور فعالیت های شناختی خویش قرار داده اند.
راه هائی که بشر پیشرفته برای حل مشکلات عقلی و حیاتی خود ارائه کرده و روشهای مختلفی برای رسیدن به اطمینان و سعادت فردی واجتماعی گشوده است . پس از مدتها سرگردانی و جستجوی راه باز هم _ اعتراف بسیاری از دانشمندان ومصلحان اجتماعی _ به جایی نرسیده است.
در بسیاری از موارد ، نسل امروز به گونه ای عمل کرده که از درون تهی شده تا بیرونش را آباد کند و تربیت شده های این نسل به گونه ای عمل کردند که همواره از درون تهی و از بیرون زینت داده شده اند.
در این جا سخن از این است که انسانها را به راهی که آنرا معیوب وناقص می سازد نکشانیم و روشهای تربیتی و راهکارهایی را برای آنها بازنکنیم که آنها را محوو مسخ کند و به بهانه پیشرفت و ترقی اهداف و غایت او را نابود سازیم و انسانیت او را درهم شکنیم. با ایجاد راهکارها نسلی بسازیم که همواره به آن افتخار کرده و از سعادت آن لذت ببریم و برای این نسل، برنامه ها و اهداف گوناگون طرح ریزی کرده و آن را به صالح شدن و سعادت سوق دهیم.
اما چه راهکارهایی برای ایجاد نسلی صالح باید مد نظر قرار گیرد که در پرتو آن تک تک افراد این نسل به سعادت برسند؟ انسانها به واسطه انسانیت نا شناخته ای که در وجودشان است نتوانسته اند به کمال حقیقی برسند اگرآن استعدادانسانیت وجودشان را شکوفا کنند بالطبع به مقاماتی می رسند که مقام خلیفه الهی است.
مفهوم لغوی و اصطلاحی ذریه
ذریه به معنی فرزند می‌باشد زیرا به صورت مطلق ذکر گردیده است و بالغ و غیربالغ را شامل می‌شود ، اما فرزندان غیربالغ از این جهت ملحق به پدران و مادران می‌شوند که آنان در زندگی دنیا به والدین خود نزدیک بوده و به جهت حس تقلید و همانندسازی در آنها افکار ، عقائد ، اعمال و رفتار والدین آنها را تحت‌تأثیر خود قرار می‌دهد. علامه مجلسی به نقل از طبرسی در بحارالانوار می‌فرماید:
منظور از ذریه، اولاد بزرگ و کوچک آنها می‌باشد، زیرا اولادی که کبیر هستند با ایمان خود از پدرانشان پیروی می‌کنند و اولاد صغیر از ایمان پدرانشان پیروی می‌کنند که در این جا فرزند به تبع پدرش مسلمان خواهد بود. ۱
« رَبَنا وَ اجَعَلنَا مُسلِمینَ مِن ذُرّیَتِنا أُمَّهً مُسلمَهً لَکَ وَ اَرنَا مَناسِکَنا وَ تُب عَلَینَا أِنَّکَ التّوابُ الرَّحیم. رَبَّنا وَ ابَعث فیهِم رَسُولاً مِنهُم یَتلُوا عَلَیهم ءایتِک وَ یُعَلّمهمُ الکِتبَ وَالحِکمَه وَ یُزَکیهِم وَ اَنَّکَ أنتَ العَزیزُ الحَکِیم» ۲
« پروردگار ما را تسلیم فرمان خود قرار ده و از دودمان ما، امتی که تسلیم فرمانت باشند به وجود آور و طرز عبادتمان را به ما نشان ده و توبه ما را بپذیر که تو توبه‌پذیر و مهربانی. پروردگارا در میان آنها پیامبری از خودشان برانگیز، تا آیات تو را بر آنان بخواند، و آنها را کتاب و حکمت بیاموزد و پاکیزه کند زیرا تو دانا و حکیمی (و بر این کار قادری).
ذریه مومن والحاق اعمال به والدین
اگر بنا بفرض ذرّیّه ایمان آورده‌اند، بلکه الحاق و لحوق در اعمال است. یعنی عین اعمال حسنۀ پدران و آباء را به ذرّیّه و فرزندانِ ملحق شده می‌دهیم و آنان را نیز در رتبه و ردیف پدران و نیاکان در می‌آوریم. و شاهد بر این مطلب آن است که می‌فرماید:
«وَالَّذِینَ ءَامَنُوا وَ اتَّبَعَتْهُمْ ذُرِّیَّتُهُم بِإِیمَـٰنٍ أَلْحَقْنَا بِهِمْ ذُرِّیَّتَهُمْ وَ مَآ أَلَتْنَـٰهُم مِنْ عَمَلِهِم مِن شَیْءٍ کُلُّ امْرِی بِمَا کَسَبَ رَهِینٌ.»
«کسانی که ایمان آورده‌اند و ذرّیّۀ آنها در اصل ایمان از آنها پیروی کرده‌اند، ما ذرّیّۀ آنها را به آنها مُلحَق می‌سازیم و از اعمال آنها هیچ نمی‌کاهیم؛ و هر کس مرهون اعمال خودش می‌باشد.»
« وَ مَآ أَلَتْنَـٰهُم مِنْ عَمَلِهِم مِن شَیْءٍ» . «بعد از اینکه الحاق نمودیم، از عمل پدران نمی‌کاهیم.» یعنی چنین نیست که: اعمال حسنۀ آنها را بین آنها و بین ذرّیّۀ آنها قسمت کنیم، بلکه با وجود آنکه تمام اعمال صالحه از آنِ آنهاست، در عین حال، همانند آنها را به ذرّیّه و فرزندان می‌دهیم؛ این است حقیقت لحوق و الحاق.
و سپس می‌فرماید: « کُلُّ امْرِی‌ءِ بِمَا کَسَبَ رَهِینٌ» « هر کس در گرو اعمال خودش است.»
یعنی نفس این الحاق و لحوق در اثر طهارت ذات و عقیدۀ پاک و ایمان و نیّت خالص ذرّیّه است که موجب الحاق آنان در عمل به آباء و اجدادشان می‌شود؛ و چون این عقیده و ایمان و خلوص و نیّت طاهر از مکتسبات ذرّیّه است، بنابراین آنچه از اعمال سیّئۀ آنها زدوده شود و به جای آن از اعمال حسنۀ آباء و پدران جایگزینش گردد، همه و همه در اثر کسب و کارکرد خود ذرّیّه است.
منابع و مآخذ
- قرآن مجید ، ترجمه استاد ابوالفضل بهرامپور
- نهج البلاغه ، ترجمه محمد دشتی
- صحیفه سجادیه ،ترجمه حسین انصاری
- آ
- آذر تاش و آذر نوش(فرهنگ معاصر عربی_فارسی) تهران،نشر نی،واژه غفل،۱۳۸۱
- آمدی، عبدالواحد ، غررالحکم ودررالکلم، بیروت،موسسه اعلمی،۱۴۰۷،ج۲
- آیت الله مشکینی، ازدواج در اسلام
- ا
- ابن منظور،لسان العرب، ایران،قم، نشر ادب الحوزه، ۱۴۰۵،ه.ق
- احسان بخش رشتی، حاج شیخ صادق، آثارالصادقین، روابط عمومی ستاد برگزاری نماز جمعه گیلان،چاپ اول،زمستان۱۳۶۹
- احمدی، روانشناسی نوجوانان و جوانان،انتشارات مشعل،۱۳۶۸
- المنجد،(فرهنگ لغت عربی به فارسی) چاپ اول،چاپخانه پیام،۱۳۷۵
- ادیب ، علی محمد حسین ، راه و روش تربیت از دیدگاه امام علی (ع) ،ترجمه دکتر سید محمد راد منش،موسسه انجام کتاب
- اصفهانی ،راغب ، معجم مفردات الفاظ القران ،تحقیق،صفوان عدنان داودی،دارالقلم دمشق، الدارالشامیه ، بیروت
- اعرافی ،علیرضا ، آراء دانشمندان مسلمان در تعلیم و تربیت و مبانی آن ،تهران ،سمت،ج۲، ۱۳۷۹
- الحرانی،علی بن الحسین بن شعبه ،تحف العقول ،ترجمه و تصحیح علی اکبر غفاری و تحف العقول (آیت الله کمره ای)
- الخزاعی نیشابوری ، حسین بن علی بن احمد، روض الجنان و روح الجنان فی تفسیرالقران،(تفسیر ابوالفتوح رازی)،چاپ اول،مشهد،بنیاد پژوهشهای اسلامی،آستان قدس رضوی،۱۳۷۴_۱۳۶۶.
