تعداد صفحات: ۲۳۰ | قابل ویرایش
فهرست مطالب پایان نامه هیدروپولیتیک رود ارس
عنوان صفحه
فصل اول : کلیات تحقیق ۱
مقدمه ۲
۱-۱ بیان مسئله ۳
۱ -۲ سؤالات تحقیق ۵
۱-۳فرضیه ها ۵
۱-۴ اهمیت وضرورت تحقیق ۵
۱-۵ اهداف تحقیق ۶
۱-۶ پیشینه ی تحقیق ۶
۱-۷ فرایند وروش تحقیق ۶
۱-۸ نوع وروش گرد آوری اطلاعات ۶
۱-۹ محدودیت های تحقیق ۶
۱-۱۰مفاهیم واصطلاحات کلیدی ۷
۱-۱۱ سازمانهایی که از این تحقیق می توانند استفاده نمایند ۸
فصل دوم : مبانی نظری تحقیق ۹
مقدمه ۱۰
۲-۱ ژئوپولیتیک ۱۱
۲-۱-۱ مفهوم ژئوپولیتیک ۱۱
۲-۱۰-۲ مرز دریایی ۳۸
۲-۱۰-۲-۱ تاریخچه ی قوانین دریایی ۳۹
۲-۱۰-۳ استفاده از رودخانه برای تعیین خط مرزی ۴۰
۲-۱۰-۴ نظام حقوقی رودهای بین ا لمللی ۴۱
۲-۱۰-۴-۱ روش مربوط به قرون وسطی تا انقلاب کبیر فرانسه ۴۲
۲-۱۰-۴-۲ کنگره ی وین ( ۱۸۱۵ ) ۴۲
۲-۱۰-۴-۳ روش قرارداد بارسلون مورخ ۲۱ آوریل ۱۹۲۱ ۴۳
۲-۱۰-۴-۴ روش کنفرانس هلسینکی ( ۱۹۶۶ ) ۴۵
۲-۱۰-۵ عیوب ومزایای استفاده از رود به عنوان خط مرزی ۴۵
۲-۱۱ کارکردهای مرزها ۴۶
۲-۱۲ ا ختلا فات مرزی ۴۷
۲-۱۳ همگرایی منطقه ای ۴۹
۲-۱۳-۱ تعریف منطقه ۴۹
۲-۱۳-۲ مطالعات منطقه گرایی از دیدگاه نظریه ی همگرایی ۴۹
۲-۱۳-۳ مفهوم همگرایی منطقه ای ۵۰
فصل سوم : یافته های تحقیق ۵۱
۳-۱ کلیا ت طبیعی – انسانی استان آذربایجان غربی ۵۲
۳-۱-۱ موقعیت جغرافیایی ۵۲
۳-۱-۲ کلیات طبیعی ۵۳
۳-۱-۲-۱ زمین شناسی ۵۳
۳-۱-۲ -۲توپوگرافی ۵۳
۳-۱-۲-۳ ویژگیهای آب وهوایی ۵۴
۳-۱-۲-۴ پوشش گیاهی استان ۵۵
۳-۱-۲-۴-۱ جنگل ها ۵۵
۳-۱-۲-۴-۲ مراتع ۵۶
۳-۱-۲-۵ وضعیت منابع آب ۵۷
۳-۱-۲-۵-۱ آبهای سطحی ۵۸
۳-۱-۲-۵-۲ آبهای زیر زمینی ۵۸
۳-۱-۳ کلیات انسانی ۵۹
۳-۱-۳-۱ خصوصیات جمعیتی استان آذربایجان غربی ۵۹
۳-۱-۳-۲ دین وزبان ۶۰
۳-۱-۳-۳ اقتصاد ۶۲
۳-۱-۳-۳-۱ کشاورزی ۶۲
۳-۱-۳-۳-۲ دامپروری ۶۲
۳-۱-۳-۳-۳ صنعت ۶۳
۳-۱-۳-۳-۴ معادن ۶۳
۳-۲ کلیات طبیعی – انسانی آذربایجان شرقی ۶۳
۳-۲-۱ موقعیت جغرافیایی ۶۳
۳-۲-۲ کلیات طبیعی ۶۴
۳-۲-۲-۱ زمین شناسی ۶۴
۳-۲-۲-۲ ناهمواریها ۶۴
۳-۲-۲-۳ ویژگیهای آب وهوایی ۶۵
۳-۲-۲-۴ پوشش گیاهی ۶۶
۳-۲-۲-۴-۱ جنگل ها ۶۷
۳-۲-۲-۴-۲ مراتع ۶۷
مقدمه پایان نامه هیدروپولیتیک رود ارس
وَجَعلنا مِنَ الماء کُلّ شَیء حَیّ. (همه چیز را از آب زنده کردیم). (قرآن کریم، سوره ی انبیا، آیه ی۳۱).
آب مایه ی حیات است. آب همراه با هوا وخاک سه عامل اصلی ادامه ی حیات انسان وهمه ی موجودات زنده ی دیگر در زمین است.ونقش مهم وزیر بنایی در پیشرفت هر جامعه بازی می کند.باوجودی که۷۱ در صد از مساحت ۵۱۰ میلیون کیلومتر مربعی کره ی زمین را آب فرا گرفته ولی تنها ۳ در صد آن آب شیرین می باشد، که ازاین مقدار هم ۲/۶ درصد به شکل بخار آب در جو ودر یخچالهای قطبی متراکم است.
فقط ۴/۰ درصد از آبهای شیرین دنیا قابل استفاده می باشد. واین منابع اندک نیز در طول هزاران سال گذشته ثابت بوده، درحالی که با افزایش جمعیت وبالا رفتن استاندارد زندگی ،رشد اقتصادی وپیشرفت های صنعتی وتوسعه ی کشاورزی ،مصرف آب افزایش یافته واین امر به کاهش سرانه آب منجر شده است.
و تقاضا برای آب هر سال ۳/۲ درصد افزایش می یابد. طبق سومین گزارش سازمان ملل متحد درباره ی منابع آبی سیاره ی زمین که دوازدهم مارس ۲۰۰۹ انتشار یافت؛ هر سال ۸۰ میلیون نفر بر جمعیت جهان افزوده می شود ونیاز به آب ۶۴ میلیارد متر مکعب افزایش می یابد.
در واقع آب که در گذشته ای نه چندان دور نعمتی رایگان وپایان ناپذیر به شمار می آمد، ولی امروزه به کالایی کمیاب وروبه زوال تبدیل شده ومخاطرات ناشی از آن در آینده بیشتر هم خواهد بود. بر پایه ی آمار بین المللی ، در سال ۲۰۳۰ میلادی ( حدود ۲۰ سال دیگر )، ۴۷ در صد جمعیت جهان در مناطقی زندگی میکنند که با کم آبی دست به گریبانند. در رابطه باهمین چشم انداز، اصطلاحات تازه ای در روابط بین الملل، از جمله؛ « جنگ آب»،«هیدروپولیتیک» راه یافته است.
بیان مسأله هیدروپولیتیک رود ارس
آب یکی از عناصر اصلی ومهم حیات بوده وعلی رغم رشد روز افزون مصرف آب ، مقدار آبهای شیرین موجود در سطح زمین ثابت بوده وبیشتر جمعیت جهان با مشکل کم آبی مواجه می باشند. «از کل آب موجود در سطح زمین ، تنها ۲ در صد قابل شرب آن در دسترس قرار دارد که سه چهارم آن نیز به صورت یخ در قطبها محبوس و۹۸ در صد آز آب آشامیدنی باقیمانده در اعماق زمین مدفون است».(نهازی ، ۱۳۷۸،۲)
در شرایط کنونی باز هم آب به وفور یافت می شود، در صورت توزیع عادلانه ی آب شیرین ودریاها سطح زمین را تا ارتفاع ۲۷۰۰ متر آب در بر میگرفت. همین طور در شرایط مشابه آب شیرین سطحی به ارتفاع ۷۰ متر از زمین را می پوشاند. برابر ارزیابیهای جاری تنها نیمی از مجموع ذخایر موجود جهان مورد بهره برداری قرار می گیرد، ولی میزان قابل دسترس کم می باشدوآن مقدار موجود نیز به طور یکسان توزیع نشده است. تنها ده کشور جهان بیش از نیمی از آب شیرین قابل دسترس زمین را در اختیار دارند.
«برابر پیش بینی ها طی بیست وپنج سال آینده یک سوم جمعیت جهان به سختی کمبود آب را تحمل خواهند نمود ، در چنین نابرابری جهانی ، رقابتهای محلی به وجود آمده وبه صورت بالقوه وخطرناکی ،درگیریهای بین المللی بر مبنای آب به وقوع خواهد پیوست.اهمیت این موضوع زمانی به حقیقت نزدیک می شود که در سطح زمین مرز ارتباطی ۲۱۵ کشور جهان را رودخانه ها تشکیل می دهد».
مقدمه
آب مایه ی حیات بوده و زندگی تمام موجودات روی زمین بدون آن ممکن نیست . علاوه بر این آب اساس تمدن و صلح جهانی نیز می باشد.
در یکصد سال اخیر سرعت مصرف آب دوبرابر سرعت افزایش جمعیت بوده است. ممکن است کمبود آن در سطح جهانی نباشد ولی روز به روز برتعداد کشورهایی که دچار کم آبی می شوند افزوده می شود. در سال ۲۰۲۵ حدود ۸/۱ میلیارد نفر با کمبود شدید آب مواجه خواهند شد ودوسوم جمعیت جهان نیز از این نظر روزهای سختی را تجربه خواهند نمود.
در دهه ۲۰۵۰، ۶۵ درصد از جمعیت جهان با مشکل کم آبی مواجه خواهند بود. تغییرات آب وهوایی نیز روز به روز شرایط را وخیم تر می کند. این همه در حالی است که ذخایر آبی جهان نیز به طور یکسان در سطح زمین توزیع نشده است. سهم چین با ۲۲ درصد جمعیت جهان تنها ۷ درصد از آب شیرین تجدید پذیر می باشد. درحالی که کانادا با ۵/۰ درصد از جمعیت جهان ۹ درصد از آب شیرین جهان را در اختیار دارد. تنها ۱۰ کشور جهان بیش از نیمی از آب شیرین قابل دسترس سیاره ی زمین را در اختیار دارند.
در اواسط دهه ی ۱۹۸۰ سرویس اطلاعاتی آمریکا از کمبود آب در ۱۰ کشور و احتمال تنش بر سر منابع آبی تازه را گزارش داده بود که اکثراین کشورها در خاورمیانه وشمال آفریقا قرار داشتند وبیشتر آنها به آبهایی که از خارج کشور وارد می شوند وابسته هستند.خاورمیانه به دلیل موقعیت جغرافیایی خود بر روی کمربند خشک دنیا قرار گرفته ودر بسیاری از نواحی آن ممکن است ماهها یا حتی سالها بارندگی اتفاق نیافتد .به این دلیل حدود ۸۰ درصد از زمینهای آن به علت بی آبی خشک است.
مفهوم ژئوپولیتیک
هر یک از رشته های علمی یک وجود واقعی را در عالم خلقت به عنوان موضوع ومبنای فلسفی خود مورد مطالعه وتحقیق قرار داده وشناختهای حاصله ودانش کشف نشده وفزاینده رادرقالب حقایق وقوانین ونظریه های علمی به طور پیوسته مدون نموده وسازمان می دهد وادبیات علمی خود را گسترش می دهد.
واژه ی ژئوپولیتیک که ابتدا در سال ۱۸۸۹ م توسط دانشمند سوئدی به نام رودلف کیلِن وضع شد ، به بخشی از معلومات حاصله ی ناشی از روابط بین جغرافیا وسیاست اطلاق گردید. به عبارت دیگر علمی است که« به بررسی نقش عوامل محیط جغرافیایی در سیاست می پردازد».( عزتی، ۱۳۸۲، ۵)
ژئوپولیتیک از زمان وضع آن در یک قرن گذشته از نظر مفهومی وفلسفی دچار شناوری بوده وهنوز بر سر ماهیت آن اتفاق نظر وجود ندارد ودیدگاههای متفاوتی درباره ی آن ابراز شده که برای آگاهی بیشتر مفاهیمی از این واژه در منابع مختلف ذکر می شود:
در فرهنگ فرانسوی روبر (۱۹۶۵) درباره ی واژه ی ژئوپولیتیک آمده است : « ژئوپولیتیک علمی است که به مطالعه ی روابط بین داده های طبیعی ، جغرافیا وسیاست حکومتها می پردازد». در فرهنگ لاروس (۱۹۶۲) چنین تعریف شده است: « مطاله ی روابطی که هر کشور به وسیله ی آن سیاستهایش را با قوانین طبیعی به هم پیوند می زند ودر این پیوند قوانین طبیعی از عوامل دیگر، تعیین کننده ترند».
رقابت برای هژمونی امپریالیستی
نوشته های این دوره منعکس کننده ی عصر ملی گرایی شدید ، توسعه طلبی دولتی وایجاد امپراطوری در ماوراء بحار در آن زمان بود که در آثار نویسندگانی مانند؛ راتزل ، مکیندر ، کیلن ، بومان وماهان انعکاس داشت وتوجیه ژئوپولیتیکی ، کوتاهترین راه را برای رسیدن به یک هدف بود. وقدرت را به عنوان ابزاری برای سلطه واستعمار ملل محروم توجیه می نمودند.
اصول وقوانین این نظریه پردازان پیشرو نیز بازتاب دیدگاهها و تجربیات ملی آنها ونیز تأ ثیر« داروینیسم اجتماعی » بود. این دوره که از اواخر قرن نوزدهم تا پایان جنگ جهانی دوم طول می کشد ، ژئوپولیتیک را به عنوان شکلی از دانش وقدرت ، موضوع رقابتهای قدرتهای استعماری برای گسترش مستعمرات وتوسعه ی صنایع در نظر داشته است.
رقابتهای اقتصادی وسیاسی درون قاره ای اروپا ، انتشار اندیشه های ملی گرایانه، وسرزمین گرایی ، تولید وتوسعه ی نمادها وشاخصهای ملی ، وجود قدرتهای کهن مانند ؛انگلیس وفرانسه و… ترکیب بندیهای اقتصادی ، سیاسی وجغرافیایی که در اروپا در حال تکوین وشکل گیری بود ، رقابتهای درون قاره ای را تشدید نمود واز این رو دو گروه از دولتهای متخاصم را شاهد هستیم ؛ گروه اول ؛ توسط انگلستان وفرانسه وبا حمایت پنهان آمریکا رهبری می شدند که طرفدار اقتصاد آزاد واستعمار طلبی بودند.
منابع و مآخذ
- اخباری ، محمد ، تحلیل هیدروپولتیک ایران ، رساله ی دکترای جغرافیای سیاسی ، ۱۳۸۰،تهران ، دانشگاه تربیت مدرس.
- اخباری ، محمد ، جغرافیای کشورهای همجوار، ترکیه ، ۱۳۸۳، تهران ، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح
- اخباری ، محمد ، نظام سیاسی منطقه ای ، جزوه ی درسی ،۱۳۸۶ ، تهران ، دانشگاه آزاد واحد تهران مرکزی
- اخباری ، محمد ، نظریه ها و مفاهیم ژئوپلتیک ، جزوه ی درسی ،۱۳۸۶ ، تهران ،دانشگاه آزاد واحد تهران مرکزی.
- امیراحمدیان ، بهرام ، جغرافیای کامل قفقاز ، ۱۳۸۱ ، چاپ اول ، تهران ، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح
- امیراحمدیان ، بهرام ، جمهوری آذربایجان ،۱۳۸۲ ، چاپ اول ، تهران ، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح
- بای ، یارمحمد ، هیدروپولتیک رودهای مرزی ،۱۳۸۴ ، چاپ اول ، تهران ، ابرار معاصر
- ببران ،صدیقه هنربخش ،نازلی ، بحران وضعیت آب در جهان و ایران ، تابستان ۱۳۸۷ ، فصلنامه راهبرد ،شماره ۴۸، سال شانزدهم .
- بدیعی ، ربیع ، جغرافیای مفصل ایران ،۱۳۶۲ ، جلد سوم ، چاپ اول ، تهران ، اقبال
- بولتن وضعیت منابع آب کشور ،وزارت نیرو ،۱۳۷۳.
- پرسکات ، جی ام ، گرایشهای تازه در جغرافیای سیاسی ، ۱۳۵۸ ، ترجمه دره میرحیدر ، چاپ اول ، دانشگاه تهران
- جهانبانی ، امان اله ،در مرزهای ایران و شوروی ، ۱۳۳۶ ، چاپ اول ، مجلس
- حافظ نیا ، محمد رضا ، افقهای جدید در جغرافیای سیاسی ، ۱۳۸۳ ، چاپ اول ، تهران ، سمت .
- حافظ نیا ، محمد رضا ،مبانی مطالعات سیاسی –اجتماعی ،۱۳۷۹،چاپ اول ، قم ، سازمان حوزه ها و مدارس علمیه ی خارج از کشور.حافظ نیا ، محمد، ارس در گذرگاه تاریخ ، ۱۳۷۴ ، چاپ اول ، تبریز ، نیما.
