گزارش کارآموزی اسانس گیری

تعداد صفحات: ۱۰۶ | قابل ویرایش

فهرست گزارش کارآموزی اسانس گیری

مقدمه

رازیانه

بررسی تأثیر پرتوهای فرابنفش بر کمیت اسانس رازیانه

شیرین بیان

اندازه گیری گلیسیرین در ریشه شیرین بیان

برگ بو

ترکیبهای شیمیایی برگ بو

اسانسها

آشنایی با دستگاههای اسانسگیری

نمونه های اسانسگیری شده اندازه گیری وزن هزار دانه بذور رازیانه

اندازه گیری مقدار جذب هیپرسین

منابع

مقدمه کارآموزی اسانس گیری

استفاده روز افزون مردم از گیاهان دارویی و همچنین تمایل شرکتهای تولید کننده مواد دارویی به داروهای دارای منشاء گیاهی را می توان به دلایل زیر دانست:

تهیه برخی از مواد موثره فعال که در صنایع دارویی از اهمیت بسیار برخوردارند ، به طور مصنوعی امکان پذیر نبوده و تنها به صورت طبیعی از گیاهان مورد نظر قابل استخراج اند.

این دسته از مواد یا به طور کلی ساختمان شیمیایی ناشناخته دارند و یا به دلیل داشتن ساختمان شیمیایی بسیار پیچیده تهیه آنها به صورت مصنوعی در صنایع داروسازی مشکل و مستلزم هزینه بسیار گران است ( نظیر گلیکوزیدهای قلبی موجود در گل انگشتانه ، آلکالوئیدهای موجود در پروانش ، آلکالوئیدهای موجود در ارگوت و….).

برخی از مواد طبیعی گیاهی ، چون سولانین ها به صورت قابل استفاده نیستند . یعنی ، در صورت استفاده مستقیم فاقد ارزش دارویی می باشند . ولی اگر در صنایع دارویی تحت تأثیر برخی فرایندهای شیمیایی قرار گیرند و در واقع به صورتی “نیمه طبیعی – نیمه مصنوعی ” در آیند به موادی فعال و قابل استفاده خواهند شد.

مواد موثره گیاهان پس از تأثیر فرایند های شیمیایی از بو ، طعم و مزه مطلوبتری نیز برخوردار خواهند گردید. مواد دارویی مصنوعی (شیمیایی) البته به طور سریع اثر می بخشند ، و دارای یک تأثیر مشخص نیز می باشند (ممکن است صرفاً مسکن باشند یا فقط تب بر و یا ….) ولی اکثر آنها عوارض جانبی نامطلوبی بر بدن انسان بر جای می گذارند.

در حالی که مواد دارویی حاصله از گیاهان با آنکه به تدریج تأثیر می بخشند ، ولی دارای اثرات مفید جانبی چندی می باشند و از این رو فواید جامعی از نظر دوام سلامت بدن دارند.

‌

مشخصات رازیانه

رازیانه گیاهی است علفی یکساله و دوساله که ارتفاع آن تا ۵/۱ متر می رسد. ساقه آن دارای شیارهای طولی و موازی است. برگهای آن با بریدگی عمیق بطوری که برگ تبدیل به نخ ها می شود شبیه برگ شود.

دمبرگ ها در نزدیک ساقه حالت غلاف پیدا می کند. گل های آن زرد و بدون طبق بصورت چتر گروهی در انتهای شاخه گل دهنده ظاهر می شود. میوه آن کوچک بطول ۶-۱۲ میلیمتر و عرض ۲-۳میلی متر که طرفین آن ضخیم است. بوته رازیانه ظاهرا از دور شبیه بوته شود است ولی عطر گیاه و ارتفاع بیشتر و ریشه ضخیم تر، آن را از شود کاملا متمایز می سازد.

تکثیر رازیانه از طریق کاشت بذر آن در بهار انجام می گیرد. ممکن است ابتدا بذر را در خزانه بکارند و پس از این  که گیاه چند برگه شد به زمین اصلی منتقل نمایند. گاهی نیز مستقیما در زمین اصلی می کارند. زمین آفتاب گیر و بازهکش خوب را دوس دارد و به آبیاری زیاد در فصل گرما احتیاج دارد.

برگ رازیانه را پس از رشد کامل گیاه و بلافاصله قبل از آغاز ظهور گل ها و یا در شروع باز شدن اولین گل برداشت می کنند یعنی درحدود ماه خرداد. تخم رازیانه را که مهمترین قسمت داروئی آن است، وقتی که میوه ها زردرنگ شد می چینند و برای این کار سر شاخه های میوه دار را ظرف ۴-۳ هفته بتدریج که میرسند می چینند و تخم آنرا می گیرند.

ریشه رازیانه را که ضخیم و مخروطی شکل به رنگ سفید و معطر است، پس از خارج کردن از زمین خوب شسته تمیز کرده قطعه قطعه نموده و خشک می کنند.

مقدمه گیاه رازیانه

در نتیجه فعالیتهای بشر محیط بیوسفر تغییر یافته است . افزایش در غلظت کلروفلوئورکرنها (CFCs ) ، متان و نیتروزاکسیدها در اتمسفر موجب تخریب لایه ازن (O3 ) استراتوسفر شده و به افزایش نفوذ پرتوهای فرابنفش B خورشیدی و رسیدن آن به سطح زمین منجر گردیده است.

پرتوهای UV-B باعث تغییرات زیادی در گیاهان می گردند از جمله بر رشد گیاه ، ریخت شناسی ، ساختار تشریحی آن و بر فرایند های فیزیولوژیکی و به ویژه فتوسنتز اثر می گذارند. همچنین باعث تغییراتی در پراکنش زیر توده گیاه، ترکیبهای شیمیایی آن و فنولوژی گیاه می گردند. تحریک سنتز زنگدانه های جاذب uv نیز از اثرات دیگر پرتوهای uv بر گیاهان  است reviewed by Caldwell)، ۱۹۹۵).

در پاسخ گیاهان به این پرتوها، ساز و کارهای مختلفی درگیر می باشند که شامل افزایش گیرنده های نوری UV-B ( Ballar، ۱۹۹۱ و ۱۹۹۵ ) تشکیل رادیکالهای آزاد، (Panagopoulos ، ۱۹۹۰ و Bjom ، ۱۹۹۴ ) و تخریب DNA باشد (Page و Hays ، ۱۹۹۱ و Quaite ، ۱۹۹۲).

تجمع ترکیبهای فنلی جاذب uv در پاسخ گیاه به پرتوهای بالای خورشیدی مشاهده شده است (Tevini و Day 1993 و Veit 1996 ). این ترکیبها گیاه را در برابر گیاه را در برابر پرتوهای  UV-B محافظت می کنند (Ormrod ، ۱۹۹۵ و Ruber ، ۱۹۹).

مواد روشها

کشت گیاهان: بذرهای رازیانه Foeniculum valgar Mill.Sep sp vulgare در سال ۱۳۷۵ در ایستگاه تحقیقاتی البرز واقع در ۵ کیلومتری جنوب شهرستانی کرج (۱۳۲۰ متر بیش از سطح دریا، ۲۵ درجه و ۴۸ دقیقه شمالی و ۵۱ درجه شرقی) در کرتهایی به ابعاد ۶×۳ متر کشت شدند.هر کرت ۶ ردیف به فاصله ۵۰ سانتیمتر از یکدیگر داشت در هر ردیف فاصله گیاهان از یکدیگر ۴۰ سانتیمتر بود ابیاری هفته ای یکبار صورت پذیرفت.

پروتودهی گیاهان: سه عدد چهار پایه چوبی به طول ۲ متر و به عرض ۱۲۰ سانتیمتر را در وسط کرتهای آماده شده قرار دادیم . سطح زیر چهار پایه ۲ متر مربع و فاصله لامپها از راس گیاه حدود ۳۰ سانتیمتر بود. هر پایه حامل دو لامپ فرا بنفش ۴۰ وات در کلیه کرتها پرتودهی به طور همزمان در ۲۴/۲/۷۸ به مدت ۱۲ ساعت در روز آغاز گردید و پرتودهی در سه مرحله از رشد گیاه انجام شد.

در مرحله اول زمان قبل از گلدهی گیاه به مدت ۱۲ روز پرتودهی (۲۴/۲/۷۸ تا ۵/۳/۷۸ ) (کرت ۱)، مرجله دوم پرتودهی تا زمان گلدهی گیاه به مدت ۲۷ روز ادامه داشت (۲۴/۲/۷۸ تا ۱۹/۳/۷۸) (کرت ۲) و مرحله سوم که پرتودهی تا زمان رسیدگی کامل بذر  به مدت ۱۳۰ روز (از ۲۴/۲/۷۸ تا ۲۸/۶/۷۸) ادامه یافت. (کرت ۳).

در پایان هر مرحله برداشت از نمونه های شاهد و تحت تیمار به طور همزمان و به منظور اسانس گیری صورت گرفت، تنها در مرحله سوم علاوه بر بذرها و ساقه گیاهان کرت ۳ و شاهد از بذرها و ساقه گیاهان کرتهای ۱ و ۲ نیز برای اسانس گیری برداشت شد.

شیرین بیان

در بوشهر و بطورکلی در فارس« مهک» و ریشه آن را« بیخ مهک» و در اطراف تهران و شمال ایران شیرین بیان و در کرمان« متکی» و در اصفهان« میجو» و« مژو» گویند. در کتب ملی سنتی بانام« سوس» و رشه آنرا« اصل السوس» می نامند.

به فرانسوی Reglisse و به انگلیسی Licoriceو Liquorice و Liquorish نامند. گیاهی  است از خانواده Leguminosea چند گونه از آن در ایران می روید که نامهای علمی آنها عبارتند از:

 ۱- Clycyrrhizia و مترادف آن G.hirsuta.L اینگونه دارای واریته های مختلفی است که یکی از آنها به نام G.glabra var typica Reg et Herd  بطورکلی در منطقه مدیترانه در آرال – افغانستان ودر ایران می روید. در ایران در تمام نواحی شمال و جنوب مشرق و شمالغرب می روید از جمله در آذربایجان غربی- در اطراف تبریز- در کرمان- پل جاجرود- منجیل و در کنار سفیدرود – در هریرود- در اراک- در  لرستان- و در خراسان بین شیروان و بجنورد و مراوه تپه دیده می شود.

۲- Glycyrrhizia echinata که در مناطق غرب و شمال ایران در جنگلهای جلگه ای مازندران وبندر گز ودر آذربایجان و اراک دیده می شود.

۳- Clycyrrhizia glandulifera Waldst.& kIt و مترادف آ« G.glabra var glandulifera Reg.& Herd که در خراسان بین بجنورد و مراوه تپه انواع شیرین بیان در افغانستان – سوریه- به حد وفور در مجارستان و در جنوب روسیه و ترکیه درمناطق مختلفه خاور دور می روید.

منابع

• دکتر علی زرگری/ گیاهان داروی، ج ۴
• مهندس میر حیدر/ گنجینه اسرار گیاهان داروی، ج ۱
• دکتر کامکار جایمند و محمد باقر رضایی/ تحقیقات گیاهان دارویی و معطر ج ۱۲
• دکتر کامکار جایمند و محمد باقر رضایی/ تحقیقات گیاهان دارویی و معطر، ج ۱۴
• دکتر کامکار جایمند و محمدباقر رضایی/ ترکیبهای شیمیایی در گیاهان دارویی.