پایان نامه بررسی فراهنجاری های زبانی شعر شاملو

تعداد صفحات: ۱۸۱ | قابل ویرایش

فهرست مطالب

عنوان                                                    صفحه

پیشگفتار……………………………… ۲

• مباحث نظری…………………………..

مقدمه ……………………………….. ۲

• ساختگرایی………………………….. ۳
• زبان و نشانه ………………………. ۳

۱-۲-۱ زبان و گفتار…………………….. ۴

۱-۲-۲ نشانه زبانی …………………….. ۵

۱-۲-۳ رابطه ………………………….. ۵

۱-۲-۴ همزمانی و درزمانی ……………….. ۵

۱-۳ نقش های زبان ……………………… ۸

۱-۳-۱ نقش های زبان از دیدگاه یاکوبسن…….. ۹

۱-۳-۱-۱ نقش عاطفی……………………… ۹

۱-۳-۱-۲ نقش ترغیبی…………………….. ۱۰

۱-۳-۱-۳ نقش ارجاعی ……………………. ۱۰

۱-۳-۱-۴ نقش فرازبانی ………………….. ۱۰

۱-۳-۱-۵ نقش همدلی …………………….. ۱۱

۱-۳-۱-۶ نقش ادبی ……………………… ۱۱

۱-۳-۲ اشکالات تقسیم بندی یاکوبسن…………. ۱۲

۱-۳-۳ اشکالات تقسیم بندی مارتینه…………. ۱۳

۱-۳-۴ اشکالات تقسیم بندی هلیدی ………….. ۱۳

۱-۴ نقش زیبایی آفرینی یا ادبی…………… ۱۴

۱-۵ نقش های زبان هنجار…………………. ۱۷

۱-۶ نقش های زبان فراهنجار………………. ۱۷

۱-۷ برجسته سازی ادبی ………………….. ۱۹

۱-۷-۱ فراهنجاری ………………………. ۲۰

۱-۷-۱-۱ فراهنجاری واژگانی………………. ۲۲

۱-۷-۱-۲ فراهنجاری نحوی ………………… ۲۲

۱-۷-۱-۳ فراهنجاری نوشتاری………………. ۲۳

۱-۷-۱-۴ فراهنجاری معنایی……………….. ۲۳

۱-۷-۱-۵ فراهنجاری گویشی ……………….. ۲۴

۱-۷-۱-۶ فراهنجاری سبکی ………………… ۲۴

۱-۷-۱-۷ فراهنجاری زمانی (کهن گرایی) …….. ۲۵

۱-۷-۲ قاعده افزایی…………………….. ۲۵

۲- پیشینه…………………………….. ۲۵

مقدمه………………………………… ۲۸

۲-۱ مطالعات زبانشناختی ادبیات در غرب…….. ۲۸

۲-۲ مطالعات زبانشناختی ادبیات در ایران ….. ۳۲

۳- فراهنجاری های زبانی شعر شاملو…………

مقدمه…………………………………

۳-۱ فراهنجاری زمانی یا کهن گرایی…………

۳-۱-۱ کهن گرایی صرفی ………………….. ۳۶

۳-۱-۱-۱ بکار بردن پسوند جمع ساز “گان”……. ۳۶

۳-۱-۱-۲ بکار بردن پسوند جمع ساز “ان”…….. ۳۷

۳-۱-۲ کهن گرایی نحوی ………………….. ۳۷

۳-۱-۲-۱ کاربرد “را” به جای “به”، “با”، و “برای” ۳۷

۳-۱-۲-۲ رعایت “ی” شرط در جملات شرطی………. ۳۹

۳-۱-۲-۳ افزودن پیشوند “ب” در آغاز فعل برای تأکید    ۳۹

۳-۱-۲-۵ بکار بردن “همی” به جای “می”……… ۴۱

۳-۱-۲-۶ افزودن “ا” در آخر اسم یا اسم مصدر برای تعظیم، تفخیم و تعجب…………………………………. ۴۱

۳-۱-۳ کهن گرایی واژگانی ……………….. ۴۱

۳-۱-۳-۱ فعل های کهن …………………… ۴۱

۳-۱-۳-۱-۱ فعل های ساده…………………. ۴۲

۳-۱-۳-۱-۲ فعل های پیشوندی ……………… ۴۹

۳-۱-۳-۱-۳ فعل های مرکب ………………… ۵۸

۳-۱-۳-۱-۴ عبارت های فعلی ………………. ۶۴

۳-۱-۳-۲ اسم های کهن …………………… ۶۹

۳-۱-۳-۳ صفت های کهن …………………… ۷۷

۳-۱-۳-۴ قیدهای کهن ……………………. ۸۱

۳-۱-۳-۴-۱ قیود یا ادوات شک وتردید……….. ۸۱

۳-۱-۳-۴-۲ قیود یا ادوات تشبیه ………….. ۸۳

۳-۱-۳-۴-۳ قیود و حروف ربط مرکب………….. ۸۶

۳-۱-۳-۵ حرف اضافه های کهن ……………… ۹۱

۳-۱-۳-۶ ضمایر کهن……………………… ۹۹

۳-۱-۳-۶-۱ ضمایر شخصی…………………… ۹۹

۳-۱-۳-۶-۲ ضمایر انعکاسی ……………….. ۱۰۰

۳-۱-۳-۶-۳ ضمایر اشاره………………….. ۱۰۲

۳-۱-۴ کهن گرایی معنایی…………………. ۱۰۴

۳-۲ فراهنجاری واژگانی …………………. ۱۰۹

۳-۲-۱ واژگان جدید……………………… ۱۰۹

۳-۲-۱-۱ ترکیبات ابداعی ………………… ۱۱۰

۳-۲-۱-۱-۱ اسم + اسم……………………. ۱۱۰

۳-۲-۱-۱-۲ اسم + صفت……………………. ۱۱۲

۳-۲-۱-۱-۳ صفت + اسم……………………. ۱۱۳

۳-۲-۱-۱-۴ اسم + پسوند………………….. ۱۱۶

۳-۲-۱-۱-۶ پیشوند + اسم………………….

۳-۲-۱-۱-۷ پیشوند + صفت………………….

۳-۲-۱-۱-۸ اسم + بن فعل………………….

۳-۲-۱-۱-۹ صفت + بن فعل …………………

۳-۲-۱-۱-۱۰ حرف اضافه + بن فعل……………

۳-۲-۱-۲ واژگانی ابداعی …………………

۳-۲-۱-۳ عبارت های ابداعی ……………….

۳-۲-۲ فعل های جدید……………………..

۳-۳ فراهنجاری نحوی……………………..

۳-۳-۱ جابجایی نهاد……………………..

۳-۳-۱-۲ جابجایی فعل و عبارتهای فعلی ……..

۳-۳-۱-۳ جابجایی قید…………………….

۳-۳-۱-۴  جابجایی ضمایر منفصل و متصل………

۳-۳-۱-۵ جابجایی سایر عناصر جمله………….

۳-۳-۱-۵-۱ جابجایی منادا…………………

۳-۳-۱-۵-۲ جابجایی جمله پیرو……………..

۳-۳-۲ ایجاد فاصله میان اجزای عبارت فعلی ….

۳-۳-۳ حذف عناصر جمله……………………

۳-۳-۴ کاربرد واژگان در نقش های متفاوت…….

۳-۳-۴-۱ کاربرد اسم به جای صفت……………

۳-۳-۴-۲ کاربرد صفت به جای صفت……………

۳-۳-۴-۳ کاربرد صفت به جای اسم……………

۳-۳-۴-۴ کاربرد اسم به جای قید……………

۳-۳-۵ استفاده از شناسه فعل به جای فعل…….

۳-۴ فراهنجاری صرفی……………………..

۳-۵ فراهنجاری معنایی……………………

۴ نتیجه گیری

چکیده

پژوهش حاضر با عنوان “بررسی فراهنجاری های زبانی شعر شاملو ” کوششی است جهت شناساندن سبک فردی شعر شاملو به لحاظ معیارهای زبانشناختی. یافته های این پژوهش از طریق بررسی منتخب اشعار شاملو در کلیه مجموعه آثارش بدست آمده است. در این پژوهش این نکته را دریافتیم که راز زیبایی و زبان نسبتا منحصر به فرد شعر شاملو در فراهنجاری های زبانی خاصی است که او در اشعارش از آنها بهره برده است؛ فراهنجاری هایی از نوع واژگانی، صرفی، نحوی ،معنایی و کهن گرایی.

با بررسی آین فراهنجاری ها در منتخب اشعار شاملو پی بردیم که برجسته ترین فراهنجاری بکار رفته در اشعار، فراهنجاری زمانی یا همان کهن گرایی است، که شاملو بطرز مبالغه آمیزی در اشعارش از آن بهره برده بطوری که زبان شعرش را نسبتا یکدست آرکائیک کرده است.

شاملو با بهره گیری از این قبیل شگردها نه تنها به زیبایی، صلابت، فصاحت و بلاغت اشعارش افزوده بلکه کاربرد فراهنجاری هایی از این دست توسط او به آفرینش سبکی منحصر به فرد با عنوان “شعر سپید” انجامیده است.

پیشگفتار

ادبیات به اقتضای ماهیت خود که دربارﮤ زندگی و پیچیدگی وجوه گوناگون آن است، از سرشتی پذیرنده برخوردار است و این قابلیت را دارد که از دیدگاه علوم دیگر مورد بررسی قرار گیرد. سالهاست که شیوه هایی در نقد ادبی متداول شده اند که اصول و روشهای آنها از علوم نشأت می گیرد؛ از قبیل نقد فلسفی، نقد روانکاوانه، نقد تاریخ مبنایانه، نقد ساختار گرایانه، نقد مارکسیستی، نقد صور نوعی، نقد جامعه شناسانه، نقد نشانه شناسانه، و… . با این حساب زبانشناسی را نباید یک استثنا تلقی کرد. از آنجا که زبانشناسی مطالعه ی علمی زبان یعنی تار و پود بوجود آورندﮤ ادبیات است، قاعدتاً می تواند با نقد ادبی پیوند داشته باشد.(خوزان مریم، ۱۳۶۹، ص ۱۲)

پیشرفت سریع دانش زبانشناسی در قرن حاظر به فراهم آوردن امکاناتی جدید برای مطالعه ی زبان و ادبیات انجامیده است. حاصل پژوهش هایی از این دست در زمینه ی زبان به شکل مجموعه ای از دستورهای ساختاری در اختیار ما است، و اگرچه استفاده از امکانات ساختگرایی در زمینه ی ادبیات و بررسی ویژگی های آن گامهای نخستین راه را می پیماید، بازده آن حتی امروز نیز چشمگیر است.

پیشگامان استفاده از زبانشناسی در ادبیات و پیروان آن سعی داشته و دارند که برای ادبیات بطور اعم و هر یک از گونه های ادبی بطور اخص توجیهی زبانشناختی بیابند و توصیفی علمی از هر فن ادبی به دست دهند، زیرا چنین می نماید که استفاده از فنون پراکنده ای چون عروض و قافیه، بدیع، معانی و بیان در مطالعات ادبی سنتی در چهارچوب مبنایی نظری قابل توجیه نباشد.(صفوی کورش، ۱۳۸۳، ص ۷)

مقدمه

فصل حاضر شامل پنج بخش است که در مجموع، چهار چوب نظری بررسیهای بعدی رابه دست میدهد. از آنجا که مبنای نظری بررسی حاضر نقش ادبی زبان است، بخش نخست به ارائه ی نقشهای زبان از دیدگاه صورتگرایان می پردازد. در بخش بعد نقش ادبی زبان به صورتی دقیق تر مورد بررسی قرار می گیرد.

بخش سوم و چهارم به بررسی نقش های زبان هنجار و فراهنجار اختصاص داده خواهد شد و سر انجام با توجه یه این که از دیدگاه ساختگرایان، هنر آفرینی در قلمرو ادبیات از طریق فرایند برجسته سازی توجیه می گردد، بخش پنجم به این فرایند و دو گونهٴ آن یعنی هنجار گریزی و قاعده افزایی می پردازد. در این بخش به فرایند قاعده افزایی کمتر پرداخته می شود، زیرا هدف اصلی این نوشته در کل، بررسی فرایند هنجار گریزی و طبقه بندی گونه های آن است.

نقشهای زبان

کمتر کتابی درزمینه ی زبانشناسی می توان یافت که بخشی از آن به توصیف نقش های زبان اختصاصی داده نشده باشد. درمیان تمامی این توصیف ها، بیش از همه باید به دید گاه مارتینه(Martinet, A 1960)  هلیدی(Halliday, M.A. K. et al.1973.  ) ویا کوبسن(Jakobson, R, 1960)  توجه کرد.

در قرن بیستم که زبان شناسی وارد مرحله نوینی شد زبان شناسان نظراتی متفاوت درباره نقش های زبان ارائه دادند، همچنین روان شناسان و اهل منطق. بعضی نقش های زبان را چهار تا دانسته اند و بعضی بیشتر، حتی یعضی برای زبان پانزده نقش بر شمرده اند.

چند عامل یا اشکال سبب اختلاف نظر دانشمندان در مورد نقش های زبان شده است. ما در این گفتار ضمن بررسی نظرات این سه زبان شناس معروف درباره نقش های زبان، به بررسی اشکالات تقسیم بندی آنان می پردازیم و نظر جدید خود راارائه می دهیم.( وحیدیان کامیار، تقی. ۱۳۸۳. صص ۲۸-۲۹.)

نقش های گوناگون که این زبانشناسان به دست داده اند، به نظر می رسد که کامل کننده یکدیگرند وچنین می نماید که طرح به دست داده شده از سوی یا کوبسن را بتوان نمونه ای منسجم تر دراین میان دانست.

فهرست منابع پژوهش

۱- Abercrombie, D. Studies in phonetics and Linguistics, Oxford, 1971.

۲- Austerlitz, R. “Parallelism”. Poetics, Warsaw and the Hague, 1961.

۳- Baudouin de Courtenay, G. The Language of Life: An Intriduction to the Science of Genetics, N.Y. 1966.

۴- Brentano, F. Psychology vom Empirischen Standpunkt, Π. Leipzig, 1925.

۵- Buhler, K. Sprach Theorie. Jena, 1935.

۶- Cluysenaar, A. Introduction ti Literary Stylistics, London, Batsford, 1976.

۷- Cohen, J. Structure du Language Poetique. Paris, Flammarion, 1987.

۸- Crombie, W. Free Verse and Prose Style, London, 1987.

۹- Crystal, D. Davy, D. Investigating English Style, Lndon, Longman, 1969.

۱۰- Culler, J. Structuralist Poetics. London, 1975.

۱۱- Esau, H. “Literary Style and the Linguistic Approach”. Journal of Literally Semantics. No. 3. pp. 57-65, 1974.

۱۲- Fregue, G. “Über Sinn and Bedeutung”. Zeitscherift für Philosophy und Philosophische Kritik. No. 100, 1992.