تحقیق ساختار اقتصادی و اجتماعی حاشیه شهر مشهد و انحرافات اجتماعی

تعداد صفحات: ۳۰ | قابل ویرایش

چکیده

درکشورما جریان سریع شهرنشینی در۲۰سال گذشته حاشیه نشینی واسکان غیررسمی رابه دنبال داشته واین پدیده درحال رشدمشکلات اجتماعی,اقتصادی,فرهنگی,امنیتی وزیست محیطی فراوانی رادراغلب کلان شهرهای ایران به وجودآورده است.

مشهد پس ازتهران بزگترین کلان شهرکشوربوده و رشدسریع شهرنشینی رادرچندسال گذشته تجربه کرده است . بخش عمده این رشدبه حاشیه شهرمشهداختصاص داردکه جمعیتی معادل۶۵۰هزارنفرووسعتی بیش از۲۰۰کیلومترمربع راشامل می شود.

شهرنشینی شتابان وادامه روندکنونی برنامه ریزی ها,جمعیت شهری بیشتریرادرآینده به سوی این منطقه شهری سوق داده ومشکلات شهری بیشتری به وجودخواهدآورد . مناطق حاشیه نشین این شهرکانون هزینه ها,کمبودها,نارضایتی ها,ناهنجاری های اجتماعی,روانی وفرهنگی ومسائل ضدامنیتی شده است وبدیهی است درآیندهای نه چندان دورودرصورت بی توجهی به آن سبب ناامن شدن شهرمشهدخواهدشد.

ما در این پژوهش قصد داریم در مطالعه مقایسه ای ساختار اقتصادی واجتماعی مناطق حاشیه و مرکز شهر مشهد در گرایش جوانان به انحرافات اجتماعی را در سال ۱۳۸۴ مورد بررسی قرار دهیم.

مقدمه

شهر نشینی بیش از پنج هزار سال قدمت دارد . تا سال ۱۹۰۰ از هر هشت نفر ، فقط یکی در مناطق شهری زندگی می کرد. اما در پایان قرن کنونی نیمی از جمعیت جهان شهر نشین بوده که دو سوم از این جمعیت ۳ میلیاردی در کشورهای جهان سوم زندگی می کنند  (گِِیلبرت وگاگلر ، ۱۳۷۵ : ۷ ).

 بررسی تحولات شهر نشین کشورها نشان می دهدکه کلان شهرهای محدودی بخش عمده ای از جمعیت مناطق شهری و امکانات توسعه اقتصادی کشور را به خود جلب و جذب نمودند و چون زیر ساخت های آماده ای وجود نداشت.

لذا تبعات اقتصادی – اجتماعی نا خواسته فراوانی را بر نظام اجتماعی این کشورها تحمیل کرده است . زیرا در محیط شهر سازمان اجتماعی ، نوع احساسات ، ذهنیات و نظام معیشت با جوامع پیشین تفاوت اساسی پیدا می کند. (گی روشه ، ۱۳۷۵ : ۸۵  –  ۵۹).

مبانی وچارچوب نظری پژوهش

اصحاب مکتب جامعه شناسی شهری شیکاگو یعنی پارک ، برجس و مکنزی نخستین کسانی بودند که مواد اولیه جامعه شناسی جرایم شهری را وارد حوزه مطالعات اجتماعی کرده و اصول و روش هایی برای شناسایی , کشف و سرانجام کنترل آن پیشنهاد نموده اند.

افزون بر این ها ، بررسی جرایم شهری در جامعه شناسی معاصر بیشتر کار آن دسته از جامعه شناسانی بوده که می خواسته اند از بعد ساختاری, بنیادی یا جهانی به موضوع بپردازند . در این زمینه پژوهش های جامعه شناسی گرانسنگی در سالهای اخیر انجام شده که در آنها مسأله آسیب شناسی رفتاری شهرنشینان بعنوان تابعی از تحولات اجتماعی و اقتصادی مورد بررسی قرار گرفته است.

نظریه بی سازمانی اجتماعی بر تراکم جرایم در محیط هایی شهری تکیه دارد که هنجارها و قواعد زندگی عمومی در آنها از استواری و نهادینگی مورد انتظار بی بهره است. معمولاً مشخصات چنین محیط های شهری به ویژه در مناطق جرم خیز پیرامون شهرهای بزرگ یا شهرهای در حال رشد مورد استفاده قرار می گیرد که در آنها انبوه جمعیت بی شکل و ناهمگن و بی بهره از الگوهای مشروع و معتبر نظارتی آمادگی آن را می یابد که در سایه محرومیتهای موجود و نیز وسوسه های فرهنگ پرزرق و برق شهری احیاناً به شیوه های نامشروع و خلاف در جهت دستیابی به هدف های عالی تر زندگی متوسل شود. (هارالامبوس و هولبورن ، ۱۹۹۰ :۳۴۷)

بررسی رابطه بین محل سکونت و متغیرهای ساختار اقتصادی و اجتماعی

از آزمون همبستگی پیرسن برای بررسی وجود رابطه معناداربین متغیرهای ساختاراقتصادی,اجتماعی محل سکونت  استفاده شده است. نتایج آزمون عبارتند از :

• بین میزان تماس با گروههای کجرو و محل سکونت به لحاظ آماری رابطه معنادار و مستقیم وجود دارد ( ۰.۱۵۵ = r و ۰.۰۰۰ = sig ). به عبارت دیگر در مناطق حاشیه ای تماس با گروه های کجرو بیشتر از مناطق مرکزی می باشد.
• بین فرصت انحراف و محل سکونت به لحاظ آماری رابطه معنادار و معکوس وجود دارد ( ۰.۱۰۶- = r و ۰.۰۰۵ = sig ). به بیانی دیگر فرصت انحراف در مناطق مرکزی برای افراد بیشتر از مناطق حاشیه ای وجود دارد.
• بین سرمایه اجتماعی و محل سکونت به لحاظ آماری رابطه معناداری وجود ندارد ( ۰.۰۳۴ = r و ۰.۳۶۲ = sig ).
• بین بی سازمانی اجتماعی و محل سکونت به لحاظ آماری رابطه معنادار و مستقیم وجود دارد ( ۰.۱۵۳ = r و ۰.۰۰۰ = sig ). به عبارت دیگر در مناطق حاشیه ای بی سازمانی اجتماعی بیشتر از مناطق مرکزی می باشد.
• بین کجروی اجتماعی و محل سکونت به لحاظ آماری رابطه معنادار و مستقیم وجود دارد ( ۰.۰۷۸ = r و ۰.۰۳۹ = sig ). به بیانی دیگر در مناطق حاشیه ای میزان کجروی اجتماعی بیشتر از مناطق مرکزی می باشد.

بررسی رابطه بین ساختاراقتصادی – اجتماعی و کجروی اجتماعی

از آزمون همبستگی پیرسن برای بررسی وجود رابطه معنادار بین متغیرهای مستقل و کجروی اجتماعی استفاده شده است. نتایج آزمون عبارتند از :

• وضعیت تاهل افراد بر میزان کجروی اجتماعی تاثیر داشته و از لحاظ آماری رابطه معنادار و معکوس بین این دو متغیر وجود دارد( ۰.۰۸۸- = r و ۰.۰۱۹ = sig ). به عبارت دیگر میزان کجروی اجتماعی در بین مجردین بیشتر از متاهلین می باشد.
• جنسیت افراد بر میزان کجروی اجتماعی تاثیر گذاشته و از لحاظ آماری رابطه معنادار می باشد (۰.۲۷۰- = r و ۰.۰۰۰ = sig ).به این معنی که میزان کجروی در بین پسران بیشتر از دختران می باشد.
• بین گروه سنی و میزان کجروی اجتماعی به لحاظ آماری رابطه معنادار و معکوس وجود دارد (۰.۱۸۱- = r و ۰.۰۰۰ = sig ). به بیانی دیگردر سنین بالا میزان کجروی اجتماعی افراد کمتر می شود.
• تحصیلات پدر بر میزان کجروی اجتماعی تاثیری نداشته و از لحاظ آماری رابطه معنادار نمی باشد (۰.۰۰۵ = r و ۰.۸۸۹ = sig ).

فهرست منابع

۱- بیرو ، آلن (۱۳۶۶) . فرهنگ علوم اجتماعی ، ترجمه باقر سارو خانی . تهران : انتشارات میهان .

۲- توسلی ، غلامعباس  (۱۳۷۴) . جامعه شناسی شهری . تهران : انتشارات دانشگاه پیام نور .

۳- توسلی ، غلامعباس  (۱۳۸۳) . نظریه های جامعه شناسی . تهران : انتشارت سمت . چاپ دوازدهم

۴- زیتلین ، ایرونیگ ام و دیگران  (۱۳۷۳) . آینده بنیانگذاران جامعه شناسی ، ترجمه غلامعباس توسلی . تهران : نشر قومس .

۵- سارو خانی ، باقر  (۱۳۷۰) . دائره المعارف علوم اجتماعی . تهران : انتشارات کیهان .

۶- سخاوت ، جعفر (۱۳۷۴) . جامعه شناسی انحرافات اجتماعی.تهران : انتشارات دانشگاه پیام نور .

۷- سیف اللهی. سیف الله (۱۳۷۳).مبانی جامعه شناسی (اصول و مسائل اجتماعی).تهران : نشر ایران

۸ – سیف اللهی, سیف اللٌه (۱۳۸۱) . جامعه شناسی مسائل اجتماعی ایران(مجموعه مقالات ونظرها) تهران: موسسه انتشارات جامعه پژوهان سینا .

۹- شکویی ، حسین .(۱۳۵۵) . حاشیه نشینان شهری . تبریز : موسسه تحقیقات و علوم انسانی دانشگاه تبریز .

۱۰- کوئن ، بروس  (۱۳۸۳) . مبانی جامعه شناسی . ترجمه واقتباس غلامعباس توسلی ورضافاضل تهران : انتشارات سمت . چاپ چهاردهم .

۱۱- کوزر ، لوئیس  (۱۳۷۷) . زندگی و اندیشه بزرگان جامعه شناسی ، ترجمه محسن ثلاثی . تهران : انتشارات علمی . چاپ هفتم .

۱۲- کلمن ، جیمز  (۱۳۷۷) . بنیادهای نظریه اجتماعی ، ترجمه منوچهر صبوری . تهران : نشر نی . چاپ اول .

۱۳- گیلبرت . آ . وگاگلر . ژ . (۱۳۷۵) . شهرنشینی در جهان سوم ، ترجمه ناصر کریمی . تهران : شهرداری تهران .

۱۴- وبر ، ماکس  (۱۳۶۹) . شهر در گذر زمان ، ترجمه شیوار (منصوره) کاویانی . تهران : شرکت سهامی انتشار.