تعداد صفحات: ۲۶ | قابل ویرایش
فهرست مطالب
مقدمه …………………………. ۱
چکیده …………………………… ۲
طرح بحث و موضوعات اولیه……………. ۲
مرورى بر تحولات کاربرد ریاضیات در اقتصاد ۵
مسائل و دشواریها………………….. ۹
والراس و مشکلات تئورى ……………… ۱۴
سازگارى دیدگاه لئونتیف…………….. ۱۷
دیگر مسائل کاربرد نامتناسب ریاضیات در اقتصاد ۱۹
منابع……………………………. ۲۵
چکیده
کاربرد ریاضی در اقتصاد نسبت به سایر رشتههاى علوم اجتماعى بسیار برجسته تر است. با وجودى که ابزار ریاضى براى درک بهتر و سریعتر اقتصاد، کمک شایانى به این علم مىکند، در عین حال، عدم توجه به ملاحظاتى پیرامون جایگاه این ابزار و ورود به محدوده افراط و تفریط در مورد آن موجب کاستن اعتبار آن مىشود.
این مقاله در صدد است به این گونه ملاحظات بپردازد. ابتدا بطور مختصر به طرح بحث اشاره مىشود. سپس به تحولات موضوع و در بخش بعدى به مسائل و دشواریهاى حوزه مربوطه پرداخته مىشود. تاکید بر چند نتیجه مهم بخش پایانى را تشکیل مىدهد.
واژگان کلیدى: ریاضیات، اقتصاد، اقتصاد محض
طرح بحث و موضوعات اولیه
ریاضیات شعبهاى از علوم است که علمیت آن جنبه محض و خالص دارد. به این صورت که بر خلاف علوم طبیعى (از قبیل فیزیک، شیمى، زیستشناسى، زمینشناسى و اخترشناسى) و همچنین برخلاف علوم اجتماعى (مانند اقتصاد، جامعهشناسى، روانشناسى، تاریخ و علوم سیاسى) که بررسى آنها نیازمند به علوم دیگرى (مثل منطق و ریاضیات) است، براى اثبات گزارههاى ریاضى نیاز به علوم دیگرى نیست.(۲)
در عین حال خود علم ریاضى براى اثبات دیگر علوم به کار مىرود. مثلاً علم فیزیک که پیشاهنگ علوم طبیعى است براى اثبات تئوریهاى خود از ریاضیات استفاده مىکند. در میان علوم اجتماعى، علم اقتصاد بیشترین ارتباط با ریاضیات را به خود اختصاص داده است. پس از اقتصاد، رشته مدیریت نیز استفادههاى فراوانى از ریاضیات در تحلیل مسائل خود مىنماید.
استفاده از ریاضیات در اقتصاد پس از تثبیت مکتب نئوکلاسیک با وسعت بیشترى پىگیرى شد و پس از جنگ دوم جهانى بسیار تشدید شد؛ به گونهاى که کاربرد شدید ریاضیات در اقتصاد در مواردى به عنوان یک انقلاب در روش تعبیر مىشد.
مقدمه
امروزه علم اقتصاد با گسترش و رشد قابل توجه به صورت یک موضوع ریاضی تبدیل شده‌است. ریاضیات موجود در نوشته‌های اقتصادی ۵۰ سال گذشته که به عنوان ریاضیات پیش رفته تلقی شده بودند، اکنون از آن به عنوان زبان معمولی تشریح مباحث اقتصادی یاد می‌شود. ریاضیات در تمام شاخه‌های مختلف علم اقتصاد و سایر علوم اجتماعی نقش مهمی را ایفا می‌کند.
امروزه کمتر اقتصاددانی وجود دارد که بتواند خود را از کاربرد ریاضیات در تشریح مباحث و مسائل اقتصادی و به خصوص موضوعات نظری اقتصاد که در حقیقت پایهٔ بررسی‌های تجربی اقتصاد سنجی در این رشته را تشکیل می‌دهند، بی نیاز بداند. بنابراین اقتصاد ریاضی را نمی‌توان مانند اقتصاد بخش عمومی ویا اقتصاد بین الملل به عنوان شاخهٔ مستقلی از علم اقتصاد تلقی نمود. بلکه باید آن را به عنوان ابزاری برای تحلیل مسائل و پدیده‌های اقتصادی به شمار آورد.
مسائل و دشواریها
در این بخش ضمن پرداختن به فوائد مربوط به کاربردهاى صحیح ریاضیات در اقتصاد به مشکلات استفاده نامناسب از آن نیز اشاره مىکنیم. اصولاً ریاضیات اگر به عنوان یک ابزار علمى مورد استفاده اقتصاد قرار گیرد و به صورتى سازگار با ماهیت خود و اهداف اقتصادى ملاحظه شود. منافع بسیار زیادى در اقتصاد دارد.
مثلاً قبل از طراحى رشته اقتصاد سنجى، از آمار و ریاضیات بطور مستقل استفاده مىشد و منافع زیادى از این روشها حاصل نمىشد. اما با وجود ایجاد یک شعبه از اقتصاد ریاضى یعنى اقتصاد سنجى(۱۵) (که نوعى تجزیه و تحلیل آمارى و ریاضى تئوریهاى اقتصادى است.) منافع مربوطه چند برابر مىشود.(۱۶) اصولاً اقتصاد سنجى جهت نزدیک کردن مطالعات تئوریک اقتصادى با واقعیتهاى جامعه، مقولهاى کارساز مىباشد.
عنوان دیگرى که در قالب استفاده از ریاضیات در اقتصاد به میزان وسیعى مطرح است، تعادل عمومى است، که با شیوه خاصى به بررسى روابط بسیارى از متغیرهاى اقتصادى مىپردازد. در قالب تعادل عمومى مجموعهاى از روابط پیچیده ریاضى براى تحلیل عناصر اقتصادى بکار مىروند.
تجزیه و تحلیل دادهها و ستاندهها از عناوین دیگرى است که کاربرد دقیقى از ریاضیات در اقتصاد را نشان مىدهد. این تجزیه و تحلیل، در واقع عصاره و روح تعادل عمومى را در یک قالب ساده شده مطالعات تجربى ارائه مىنماید. از این رو شاید بتوان آن را شکل خاصى از تعادل عمومى تصور کرد. ضمنا کاربرد تجزیه و تحلیل داده و ستانده در جوامع با نظام متمرکز بیشتر از دیگر نظامهاى اقتصادى مىباشد. همچنین تئورى بازیها، برنامهریزى خطى و امثال آن از دیگر زمینههاى بسیار مهم و کارساز در کاربرد ریاضیات در اقتصاد هستند.
منابع
۱ – دادگر یداللّه، تحولات اقتصاد سرمایه دارى و قرائتهاى گوناگون آن، نشریه پژوهشهاى اقتصادى، پژوهشکده اقتصاد دانشگاه تربیت مدرس، سال اول، شماره ۲، تابستان و پاییز ۱۳۸۰.
۲ – تحلیلى کلى از اقتصاد ایران، نشریه نامه مفید، سال ۱۳۷۷، شمارههاى ۱۵ و ۱۶.
۳ – نگرشى بر اقتصاد اسلامى، انتشارات دانشگاه تربیت مدرس، ۱۳۷۸.
۴- دونالد مک لاسکى، خطابه علم اقتصاد، ترجمه: یداللّه دادگر و حمید اشرف زاده، نشریه نامه مفید، سال ششم، شماره ۲۳.
