تعداد صفحات: ۱۵۶ | قابل ویرایش
فهرست مطالب
عنوان صفحه
مقدمه …………………………………………..
مباحث مقدماتی ……………………………………
تعریف و تبیین موضوع ………………………………
انگیزه انتخاب موضوع و ضرورت بحث دربارۀ آن …………..
تاریخچه بحث………………………………………
سوالات اصلی و فرعی ………………………………..
روش تحقیق ……………………………………….
بخش اوّل : مفاهیم و کلیات
فصل اوّ ل : معنای لغوی و اصطلاحی تأدیب ……………….
فصل دوّم : کلید واژه ها ……………………………
بخش دوّم : دوران زمانی تأدیب در اسلام
مقدمه …………………………………………..
فصل اوّل : دوران کودکی مهم ترین و جدی ترین زمان شکل گیری شخصیت انسان …………………………………………..
فصل دوّم : خانه اولین محیط تأدیب ……………………
فصل سوّم : پدر و مادر نخستین و مهم ترین مسئولان تأدیب ….
– والدین به عنوان عامل وراثت ………………………
– والدین به عنوان عامل تربیت ………………………
فصل چهارم : دوران دبستان و مراحل مقدم بر آن دومین محیط تأدیب
فصل پنجم : نقش و جایگاه معلّم در تأدیب در همه ابعاد آن ..
بخش سوّم : روشهای تأدیب کودک در فقه اسلامی
فصل اوّل : زمینه سازی تأدیب در خانه (اجرای آداب ولادت ) و حفظ محیط از همه جنبه ها …………………………………..
۱- گفتن اذان و اقامه در گوش نوزاد ………………….
۲- مراسم تحنیک ………………………………….
۳- ختنه نوزاد پسر ………………………………..
۴- تراشیدن موی سر ………………………………..
۵- عقیقه ………………………………………..
۶- انتخاب نام نیکو ……………………………….
فصل دوّم : روش های غیر مستقیم تأدیب …………………
۱- روش الگویی ……………………………………
– رعایت آداب اجتماعی در حضور کودک ………………….
– رعایت اخلاق و احکام دینی در حضور کودک ……………..
۲- روش محبّت ……………………………………..
– زیان کمبود محبت ………………………………..
– زیان افراط در محبت ……………………………..
۳- روش تکریم شخصیت ……………………………….
– همبازی شدن با کودک ……………………………..
– سلام دادن به کودک ……………………………….
فصل سوّم : به کارگیری روش های مستقیم تأدیب …………..
۱- روش مؤعظه و نصیحت ……………………………..
۲- روش تبشیر و تشویق ……………………………..
- تشویق فرزندان به عبادات و کارهای نیک …………
۳- روش انذار و تنبیه ……………………………..
فصل چهارم : انواع تنبیه در نظام تربیتی اسلام …………
مقدمه …………………………………………..
تنبیه از نظر عقل …………………………………
فلسفه تنبیه در اسلام ………………………………
الف – تنبیه غیر بدنی ……………………………..
۱) آگاهی همراه با کنایه و اشاره مبهم ……………….
۲) تغافل ………………………………………..
۳) چهره درهم کردن و قهر کردن ………………………
۴) محروم کردن از برخور داریها ……………………..
ب- تنبیه بدنی ……………………………………
– تنبیه بدنی کودک در اسلام و سیره عملی اهل بیت (ع) ……
– احکام فقهی تنبیه بدنی …………………………..
– انواع تنبیه بدنی در اسلام ………………………..
– مجازات کیفری کودکان در اسلام ……………………..
– نکاتی در تنبیه بدنی کودکان ………………………
بخش چهارم : محتوی و اهداف رفتاری
فصل اوّل : پرورش ایمان و روح عبودیت و درونی شدن رفتار دینی
فصل دوّم : پرورش اخلاق فردی و اجتماعی ………………..
فصل سوّم : ایجاد انگیزه علم آموزی و شکوفایی روحیه حقیقت جویی
بخش پنجم : مقایسه الگوها و احکام تأدیب در فقه اسلامی با کنوانسیون حقوق کودک
چکیده
این پژوهش به بررسی تأدیب کودک در اسلام پرداخته است. و به دنبال جواب دادن به این سؤال است که اسلام چه راه کارهایی برای تأدیب کودک آورده است؟
برای دستیابی به این مهّم این تحقیق به روش کتابخانه ای انجام شد. که شامل ۵ بخش می باشد.
در بخش اوّل مفاهیم و کلیاتی دربارۀ تأدیب بیان گردیده است، که مشتمل بر معنای لغوی و اصطلاحی تأدیب می باشد همچنین کلمات مترادف با آن مورد بررسی قرار گرفته است. در بحث دیگری رابطه تربیت و تعلیم مورد بررسی قرار گرفته و در آخرین فصل این بخش لغات و واژگان کلیدی استفاده شده در رساله توضیح داده شده است.
در بخش دوّم دوران زمانی تأدیب در اسلام ذکر گردیده است . در فصل اوّل آن دوران کودکی به عنوان مهم ترین زمان تأدیب معرفی شده است در فصل های بعدی خانه به عنوان اولین محیط تأدیب و پدر و مادر به عنوان مهم ترین مسئولان تأدیب مورد ارزیابی قرار گرفته اند. در ادامه این بخش نقش مدرسه و جایگاه معلّم در تأدیب کودکان بیان شده است.
در بخش سوم روش های تأدیب کودک در فقه اسلامی آورده شده که فصل اوّل آن به زمینه سازی تأدیب اشاره کرده و فصل دوّم و سوّم آن انواع روش های مستقیم و غیر مستقیم تأدیب مورد بحث قرار گرفته است.
و در ضمن این بخش روش انزار و تنبیه به عنوان یکی از روش های مستقیم تأدیب بیان شده و فلسفه تنبیه و انواع تنبیه در نظام تربیتی اسلام ذکر گردیده و در ادامه مسئله تنبیه بدنی کودک در اسلام و موارد جواز یا منع آم مورد توجه قرار گرفته – و در پایان این بخش نظر اسلام دربارۀ مجازات کیفری کودکان آورده شده است.
مقدمه
از آنجایی که دوران کودکی در رشد و شکل‌گیری شخصیت افراد تأثیر به سزایی دارد و از آنجایی که کودکان به علت ضعف و ناتوانی جسمی و فکری به تنهایی قادر به مراقبت از خود نیستند و بسیار آسیب پذیر می‌باشند. و با توجه به اینکه سازندگان آینده‌ی جامعه همین کودکان هستند و در زمان‌های مختلف به طرق مختلف مورد آزار و اذیت قرار گرفته و دنیا شاهد تضییع حق کودکان زیادی بوده است.
کوشش هایی برای حمایت از کودکان به عمل آمده در همین راستا کنوانسیون حقوق کودک در سال ۱۹۸۹ در مجمع عمومی سازمان ملل متّحد مورد تصویب قرار گرفت و اکثر ممالک جهان بدان پیوستند.
تصویب این که کنوانسیون گامی مؤثر در جهت حفظ حقوق کودکان است و نسبت به اعلامیه‌ی جهانی حقوق کودک که در سال ۱۹۵۹ به تصویب مجمع عمومی سازمان ملل متّحد رسیده بود توجه بیشتر و همه جانبه تری به حقوق کودکان نموده است.
این کنوانسیون مشتمل بر یک مقدمه و ۵۴ ماده است و در سه بخش تنظیم شده است.
دولت جمهوری اسلامی ایران در اسفند ۱۳۷۲ با تصویب مجلس شورای اسلامی و تأیید شورای نگهبان این کنوانسیون پیوست مشروط بر اینکه در هر دو مورد و هر زمان مفاد آن در تعارض با قوانین داخلی و موازین اسلامی باشد یا قرار گیرد ، از طرف دولت جمهوری اسلامی ایران لازم الرعایه نباشد.
معنای لغوی تأدیب و تربیت
واژه‌ی « تأدیب » مصدر باب تفعیل از ماده‌ی « ادب» به معنای ادب آموختن ، تربیت کردن و تعلیم دادن آمده است.
واژه‌ی « تربیت» نیز مصدر باب تفعیل از ماده «ربی یر بو» به معنای رشد، پروردن، و پروراندن ، آداب و اخلاق به کسی آموختن آمده است.
در قاموس تربیتی اسلام، واژه‌های تأدیب ، تعلیم و تربیت از نظر معنا گاه یکی می‌نماید. اما تحلیل دقیق معنایی و کار رفت تاریخی آنها تفاوتی را نشان می‌دهد. با این حال بسیار شده است که این سه واژه در یک معنای عام به کار رفته است.
با دقت در مباحث تربیتی دینی می‌توان گفت تأدیب ، تربیت با رویکرد اخلاقی است.
در این نوشتار تأدیب و تربیت در معنای مترادف با هم و در معنای لغوی « ادب و اخلاق به کسی آموختن » آمده است.
معنای اصطلاحی تأدیب و تربیت
آنچه به طور کلّی درباره معنای اصطلاحی تأدیب و تربیت می‌توان گفت این است که : تأدیب و تربیت عبارت است از فراهم کردن زمینه‌ها و عوامل پرورش و شکوفا کردن استعدادهای بالقوه‌ی مادّی و معنوی افراد و توجه دادن آنها به سوی اهداف و کمالاتی که خداوند متعال آنها را برای آن هدف‌ها در وجود انسان قرار داده است.
و مؤدِّب و مرَبّی کسی است که استعدادهای نهفته در درون انسان را کشف کرده و در راه بارور و شکوفا کردن آنها او را یاری می‌نماید. نقش او همانند نقش باغبانی است که درختی را پرورش می‌دهد. کار باغبان عبارت است از اینکه ابتدا زمین مستعد کشت را شخم می‌زند و برای کشت بذر آماده می‌سازد.
سپس بذر را در زمین قرار می‌دهد. به طوری که بتواند از هوا و نور خورشید به اندازه‌ی کافی استفاده کند. آن گاه آن را به موقع آبیاری می‌کند. کود مناسب در اختیارش قرار می‌دهد. با آفات مختلف آن مبارزه می‌کند. علف‌های هرز را از اطرافش دور می‌کند. باغبان با مراقبت‌های شبانه روزی که انجام می‌دهد استعداد بالقوه بذر را به فعلیت می‌رساند و بذر تبدیل به نهال شده و کم کم رشد و نمو کرده و تبدیل به درختی بارور می‌شود. کار مؤدِّب در واقع ایجاد و شرایط مناسب و عوامل لازم و کمک به کودک است تا بتواند استعدادهای نهفته‌اش را در تمام ابعاد وجود، و به طور هماهنگ پرورش داده و شکوفا سازد و به سوی کمال مطلوب تدریجاً حرکت کند.
