تعداد صفحات: ۱۱۳ | قابل ویرایش
فهرست مطالب
فصل اول:طرح تحقیق ۴
مقدمه ۵
اهمیت و ضرورت بحث ۶
پیشینه تحقیق ۷
اهداف تحقیق ۸
سوالهای تحقیق ۹
فرضیه ها ۱۰
روش تحقیق ۱۱
فصل دوم:یافته های تحقیق ۱۱
بخش اول:تعریف خسران،ویژگیها و مصادیق آن ۱۲
الف)بررسی معنای لغوی واژه خسران ۱۲
ب) مصادیق خسران ۱۷
ج)ویژگیهای خاسرین ۲۲
بخش دوم:عوامل خسران و راههای جلوگیری از آن ۳۵
الف)عوامل خسران ۳۵
۱-تکذیب و انکار ۳۵
۲- کفر ۴۴
۳-باز داشتن مردم از راه خدا ۵۲
۴-ظلم کردن ۵۴
۵-شرک ورزیدن به خدا ۵۵
۶-پذیرش ولایت شیطان ۵۷
۷-دروغ و افتراء به خداوند ۶۲
۸-آلوده کردن نفس و اطاعت از آن ۶۲
۹-باطل اندیشی و باطل کاری ۶۴
۱۰- شکستن پیمانها ۶۷
۱۱- قطع پیوندها ۶۶
۱۲- فساد در زمین ۶۶
۱۳-سوء ظن داشتن بخدا ۶۶
۱۴-مشغول شدن به دنیا و غفلت از یاد خدا ۷۰
۱۵- فرو رفتن در فسادو بهره برداری از امکانات مادی در مسیر گناهان ۷۲
۱۶-عملکرد ضعیف در مسولیت ۷۳
۱۷- درخواست بدون علم ۷۴
ب:راههای جلوگیری از خسران: ۷۷
۱-ایمان آوردن ۷۹
۲- انجام اعمال شایسته ۸۱
۳-سفارش کردن به حق ۸۲
۴- سفارش کردن به صبر ۸۳
۵- تزکیه نفس ۸۴
۶-هدایت ویژه الهی ۸۶
۷- تسلیم در برابر خدا ۸۶
بخش سوم:آثار و نتایج خسران: ۸۷
الف)آثار خسران در دنیا ۸۷
۱-حسرت کشیدن و مغلوب شدن ۸۷
۲- حبط اعمال ۸۹
۳- ندامت و پشمیانی ۹۰
۴- نازل شدن عذاب الهی ۹۱
۵- گرفتار همنشین بد شدن در دنیا ۹۳
ب) آثار خسران در آخرت: ۹۴
۱- ورود به جهنم ۹۵
۲- عذاب شدید ۹۵
۳- خلود در جهنم ۹۷
۴- خوار و ذلیل بودن در آتش جهنم ۹۸
۵- فریادهای آنها را پاسخی نیست ۹۹
۶- بر دوش کشیدن بار سنگین گناهان ۱۰۰
۷- دچار حسرت گردیدن ۱۰۱
۸- زشت و بد منظر شدن ۱۰۲
۹- درخواست شفاعت و بازگشت به دنیا ۱۰۳
۱۰- نابود شدن خدایان و سخنان دروغین آنها ۱۰۴
۱۱- نهایت دوری از رحمت خداوند ۱۰۵
۱۲- حبط اعمال ۱۰۶
نتیجه گیری ۱۰۹
فهرست منابع ومآخذ ۱۱۰
مقدمه
حمد و سپاس خدایی را سزاست که انسان را از خاک آفرید و در او از روح خود دمید ، سپس خود را بر آفریدن او ستود و ملائکه را به سجده بر او امر کرد و بیان کرد که انسان را به هدف عبادت آفرید و او را خلیفه خود در زمین قرار داد .
و درود بر پیامبران الهی که پیوسته برای هدایت انسان مأمور گشتند و او را به نعیم بهشتی بشارت و از عذاب الهی ترساندند . و درود بر پیامبر خاتم که اشرف پیامبران اوست و درود بر کتاب هدایت الهی قرآن که در بردارنده رطب و یابس است .
انسان طالب هدایت و سعادت ابدی باشد راهی ندارد جزء اینکه پناه ببرد به قرآن مجید که کلام خدای عزیز عالم است و دستورات قرآن مجید را به کار ببندد . زیرا عمیق ترین و زیباترین و فصیح ترین کلام ، کلام خداست و قرآن که معجزء باقی پیغمبر است برای هدایت خلق آمده و تا قیامت کلامی به زیبایی قرآن نخواهد آمد .
اما در راه هدایت ، همواره رهزنانی بوده اند که انسان را از صراط مستقیم بازداشته اند و او را به خسران و زیانکاری کشانده اند و باعث شده اند او تمام سرمایه های وجودی خود را برای حرکتی بی انتها به سوی کمال از دست بدهد . در آیات متعددی از قرآن کریم به موضوع خسران و مطالب مربوط به آن پرداخته شده است . نگارنده در این تحقیق می کوشد تا با بررسی آیات مربوط به خسران در حد توان خود ، تصویری جامع از این موضوع در دیدگاه قرآن ارائه کند .
بررسی معنای لغوی واژه «خسران»
در معنای اصلی «خسر» نظرات مختلفی وجود دارد و برخی برای آن چندین وجه معنایی در نظر گرفته اند.
برخی معنای اصلی خسر را به معنای ضرر و زیان ، ضد سود آورده اند .
مصطفوی در التحقیق می نویسد: «معنای اصلی در این ماده آن چیزی است که مقابل سود قرار می گیرد یعنی کم شدن در مقابل سود کردن و اما نقص و گمراهی و هلاکت و ضرر ، هر یک از این موارد گاهی بر بعضی از موارد این معنا منطبق می شوند و گاهی از آثار این معنا هستند یا از اسباب و مقدمات آن هستند ۰۰۰»
برخی معنای اصلی «خسر» را کم شدن ، کم کردن و نقصان دانسته اند .
قرشی در قاموس می نویسد : «باید دانست که خسر ، خسران و خسار یک معنی بیشتر ندارند و آن نقصان و کم شدن است چنانکه صریح آیه «وَلَا تُخْسِرُوا الْمِیزَانَ » (رحمن / ۹) و آیه ی «وَإِذَا کَالُوهُمْ أَو وَّزَنُوهُمْ یُخْسِرُونَ» (مطفضین / ۳) است و اینکه ضلالت و هلاکت را از معنای آن شمرده اند بدان جهت است که ضلالت و هلاکت یک نوع نقصان و زیان است ».
مصادیق خسران
خداوند در قرآن افراد یا گروه هایی را به عنوان نمونه و الگو معرفی می کند تا کسانی که در آیات الهی دقت می کنند با این افراد که جزء زیانکاران در دنیا و آخرت هستند آشنا شوند و از سرگذشت آنها عبرت بگیرند و ویژگی های آنان را بر می شمارد تا از این صفات بر حذر باشیم.
ما در این بخش مصادیق خسران را نام می بریم و بعد به طور مختصر درباره ویژگی های آنها توضیح می دهیم . مصادیقی که در قرآن مطرح شده است ، عبارتند از :
۱-حزب و گروه شیطان
اسْتَحْوَذَ عَلَیْهِمُ الشَّیْطانُ فَأَنْساهُمْ ذِکْرَ اللَّهِ أُولئِکَ حِزْبُ الشَّیْطانِ أَلا إِنَّ حِزْبَ الشَّیْطانِ هُمُ الْخاسِرُونَ .(مجادله / ۱۹)
«شیطان بر آنان چیره شده و خدا را از یادشان برده است آنان حزب شیطانند. آگاه باش که حزب شیطان همان زیانکارانند».
اولین و برجسته ترین مصادیق خاسران در قرآن «شیطان» است و کسانی که از شیطان پیروی می کنند و در گروه و حزب شیطان قرار می گیرند نیز خاسر هستند. زیرا آنان کسانی هستند که شیطان را به عنوان سرپرست خود گرفته اند .
- قابیل
فَطَوَّعَتْ لَهُ نَفْسُهُ قَتْلَ أَخیهِ فَقَتَلَهُ فَأَصْبَحَ مِنَ الْخاسِرینَ (مائده/ ۳۰)
« پس نفسِ [امّاره] اش او را به قتل برادرش ترغیب کرد، و وى را کشت و از زیانکاران شد».
همه مفسرین بر این اتفاق نظر دارند که این آیه درباره قابیل است گرچه که اسمش در آیه نیامده است.
ویژگی های خاسرین
اینک که با مصادیق خسران آشنا شدیم و افراد و گروه های زیانکار را شناختیم ، برآنیم که ویژگی های آنان را یعنی صفات خاسرین را به طور مختصر بیان کنیم و در فصل بعد در بخش عوامل خسران به طور مفصل درباره ی آنها توضیح می دهیم که این صفات چگونه سبب زیان و خسارت آنها شده است . صفات خاسرین در بعضی موارد همان عوامل ایجاد خسران است که در این فصل به صورت مجمل و کوتاه به آن اشاره می کنیم و تفصیل موارد مشترک را به بخش بعد ارجاع می دهیم .
ویژگی های خاسرین عبارتند از :
- زیان نفس و اهل
از مهم ترین ویژگی خاسران این است که آنها به خود و کسانشان زیان رسانده اند . آیات ذیل گویای این مطلب هستند .
قُلْ إِنَّ الْخاسِرینَ الَّذینَ خَسِرُوا أَنْفُسَهُمْ وَ أَهْلیهِمْ یَوْمَ الْقِیامَهِ أَلا ذلِکَ هُوَ الْخُسْرانُ الْمُبینُ(زمر/ ۱۵)
« بگو زیانکاران در حقیقت کسانىاند که به خود و کسانشان در روز قیامت زیان رساندهاند آرى، این همان خسران آشکار است».
خاسرین کسانی هستند که نه تنها مایه ی زیانکاری خویش شده اند بلکه مایه ی زیانکاری اهل خود نیز شده اند . و این زیانکاری آشکار است که قرآن با تعبیر «خسران مبین» بیان کرده است . آنها نفس خود را مورد هلاکت و بدبختی قرار داده اند و راه رسیدن به کمال را برای خود بسته اند و در نتیجه سعادت به کلی از آنها دور شده است . آنها خویشاوندان خود را وادار به کفر و شرک کردند و این همان خسران حقیقی است.
فهرست منابع و مآخذ
۱- قرآن،ترجمه فولادوند محمد مهدی دار القرآن الکریم تهران ۱۴۱۵ ق چاپ اول
۲- نهج البلاغه،انتشارات شاکر،قم،۱۳۸۶ ش،چهارم،(امیر المومنین علی علیه السلام)سید رضی،ترجمه محمد دشتی
۳- اخلاق از دیدگاه قرآن و چهارده معصوم علیهم السلام راز توکل مشهد ۱۳۸۳ ش اول احمد امیری پور
۴- اخلاق در نهج البلاغه موسسه تحقیقاتی و انتشاراتی فیض کاشانی بی جا ۱۳۷۶ ش اول سید کاظم ارفع
۵- ارشاد الاذهان الی تفسیر القرآن دار التعارف للمطبوعات بیروت ۱۴۱۹ ق اول سید محمود آلوسی
۶- از مفاهیم قرآن راه کمال بی جا ۱۳۸۵ ش دوم مصطفی اسرار
۷- اصول کافی اسوه قم ۱۳۷۵ ش سوم ترجمه کمره ای کتابفروشی علمیه اسلام تهران بی تا اول ترجمه مصطفوی
۸- اطیب البیان فی تفسیر القرآن،اسلام،تهران،۱۳۸۷ ش دوم سید عبدالحسین طیب
۹- الامثل فی تفسیر کتاب الله المنزل مدرسه امام علی بن ابی طالب قم ۱۴۲۱ ق اول ناصر مکارم شیرازی
