تعداد صفحات: ۱۵۱ | قابل ویرایش
فهرست
مقدمه:. ۱
فصل اول. ۴
اهمیت جایگاه تحقیق حاضر.. ……۴
الف) تعریف و تبیین موضوع :. ۴
ب (اهداف تحقیق :. ۶
پ) ضرورتهای تحقیق :. ۷
ت)پیشینه موضوع :. ۷
ث (فرضیه ها یا سؤالات اصلی و فرعی :. ۹
سؤالات کلی (اصلی):.. ۹
سؤالات فرعی :. ۹
فصل دوم. ۱۱
اولین مرکز جهانی برای عبادت.. ۱۱
الف) علل شرافت کعبه بر بیت المقدس.. ۲۱
ب) چگونگی کشف خانه خدا توسط ابراهیم :. ۱۶
پ) آداب دخول کعبه:« أن لا تشرک بی شیئاً و…».. ۱۷
ت) حکم نماز خواندن در کعبه:« والقائمین و الرکع و السجود » ۱۸
ث) چهار عمل برای زائران خانه خدا:(للطائفین و القائمین و الرکع السجود).. ۱۹
فصل سوم. ۲۰
وجوب حج.. ۲۰
الف)اهمیت و فضیلت حج:(و لله علی الناس حج البیت).. ۲۰
ب)قلمرو وجوب حج :. ۲۴
پ)شرایط وجوب حج : ” من استطاع إلیه سبیلاً “. ۲۵
وجوب حج و عمره :. ۲۷
الف)ضرورت اخلاص در حج : ” و اتموا الحج و العمره لله “. ۲۷
ب)احکام محصور و مصدود : ” فإن أُحْصِرْتم فما استیسَرَ من الهدی ” ۲۹
پ)حرمت سر تراشیدن برای محصور قبل از رسیدن قربانی به قربانگاه : ۰۳
ت)تقدم عمره بر حج در حج تمتع :. ۳۰
ث)حلیت محرمات احرام پس از اتمام عمره تا شروع مناسک حج : ۱۳
ج)همگانی بودن حج.. ۳۲
چ)آفات ترک حج :. ۳۲
محورهای کلی اعمال حج:.. ۳۴
۱- عنصر زمان………………………………………………………………………………………………۳۴
۲-عنصر مکان ..…………………………………………………………………….۳۵
ماههای حرام مایه قوام انسانها:.. ۳۷
فصل اول. ۳۹
فلسفه ی احکام حج از دیدگاه آیات و روایات.. ۳۹
فلسفه حج از دیدگاه امام علی ( علیه السلام ) در نهج البلاغه : ۴۵
الف ) فلسفه و ره آورد حج :. ۴۵
ب ) فلسفه حج:.. ۴۶
پ ) وصیت امام علی ( علیه السلام ) به امام حسن و امام حسین ( علیه السلام ) پس از ضربت خوردن آن حضرت :. ۴۶
ت ) رسیدگی به امور حاجیان در مراسم حج :. ۴۶
سفارش به رفع نیازهای حجاج.. ۴۹
ث ) حج در روایات رسیده از سایر ائمه معصومین ( علیهم السلام ) ۴۹
ج ) نتیجه گیری از احادیث :. ۵۴
فصل دوم. ۵۴
فلسفه و اسرار عمیق حج :. ۵۵
۱-بعد اخلاقی حج ………………………………….……………………………۵۵
۲-بعد سیاسی . اجتماعی :. ۶۰
۳-بعد فرهنگی : ………………………………………………………………۶۳
۴-بعد اقتصادی حج :………………….. ۶۵
۵.بعد حقوقی حج :.. ۶۹
۶.اصول بین المللی حج :.. ۷۱
۷.بعد جهانی حج : … ۷۳
فصل اول. ۷۶
فلسفه اعمال و آداب حج.. ۷۶
اسرار اعمال حج :.. ۷۶
گستردگی مسائل و اسرار حج :.. ۷۶
چرا کعبه ، کعبه است ؟.. ۷۷
غسل احرام ؛ شستشوی گناهان :.. ۸۰
جامه احرام ، جامه طاعت :.. ۸۱
تلبیه.. ۸۳
محرمات احرام :.. ۸۸
نظارت مستقیم خداوند بر اعمال حج :.. ۹۱
اشواط سبعه :.. ۹۴
حجرالاسود :.. ۹۶
حجر و مقام :.. ۹۸
مقام ابراهیم :.. ۹۸
حجر اسماعیل :.. ۱۰۰
حطیم.. ۰۰۱
ملتزم :.. ۱۰۰
مستجار :.. ۱۰۱
ارکان کعبه :.. ۱۰۱
آب زمزم ، جام طاعت :.. ۱۰۲
صفا و مروه :.. ۱۰۳
وجوب سعی میان صفا و مروه :.. ۱۰۴
اسرار عرفات :.. ۱۰۹
فضیلت و فلسفه عرفات :.. ۱۱۱
وجوب وقوفین :.. ۱۱۵
افاضه و کوچ به سوی مشعر :.. ۱۱۸
منی ، سرزمین رسیدن به آرزوها :.. ۱۱۹
رمی جمرات ؛ رمی هر شیطان و شیطنت :.. ۱۲۱
قربانی ؛ سربریدن آز و طمع :.. ۱۲۳
فلسفه قربانی :.. ۱۲۴
اهمیت قربانی :.. ۱۲۵
آداب قربانی :.. ۱۲۶
تکلیف گوشتهای قربانی :.. ۱۲۷
وجوب قربانی در حج تمتع.. ۱۲۹
فصل دوم. ۱۳۳
حجّ مقبول :.. ۱۳۳
روح و جان کعبه ولایت است :.. ۱۳۴
حسن ختام. ۱۳۸
منابع و مآخذ. ۱۴۰
چکیده
حج ، به معنای قصد ، آهنگ و حرکت بوده که در اصطلاح به قصد زیارت خانه خدا ، اختصاص پیدا کرده است.. هدف از این تحقیق و پژوهش ، بررسی فلسفه حج ، این واجب الهی ، از دیدگاه و منظر آیات قرآن کریم و روایات و سنت معصومین علیهم السلام می باشد و زمینه فلسفه و علل وجوب حج بیت الله الحرام و فلسفه آداب ومناسکی که در ایام و شرایط مخصوص بر زائر خانه خدا واجب می شود . بررسی و تحقیق فوق از نوع کتابخانه ای می باشد .
منابع مورد استفاده با استمداد اصلی از کلام الله مجید ؛ منابع دست اول از تفاسیر قدیم وجدیدو کتب روایی مختلف و متنوع ، نهج البلاغه ،… وکتب جدید در زمینه حج می باشد و در ضمن از بررسی بعضی از پایان نامه ها و مطالب مندرج در ماهنامه و روزنامه ها و نیز غفلت نشده است .
این پایان نامه شامل سه فصل می باشد:
در فصل اول به اثبات این که کعبه اولین مرکز جهانی برای عبادت است ، و سپس به علل وجوب حج و اهمیت و شرایط و … آن پرداخته شده است .
* در فصل دوم فلسفه احکام حج از منظر آیات و روایات بیان شده و در نهایت حج را از منظر ابعاد اخلاقی ، سیاسی – اجتماعی ، فرهنگی ، اقتصادی ، حقوقی ، جهانی بررسی و تبیین شده است.
* در فصل سوم فلسفه اعمال و آداب حج از احرام و تلبیه و طواف و سعی و عرفات و مشعر و منی و قربانی به طور مفصل از دیدگاه آیات و روایات بحث و توضیح داده شده است.
مقدمه
حج ، وادی سیر و سلوک عرفانی و طور سینای عارفان ربانی است .
حج ، ضیافت خانه قدسی حضرت رحمان و گلشن با صفای کمال و تعالی انسان است
حج ، نشانه عبودیت مطلق و مظهری از فرشته سیرتی انسان است .
حج ، دریای ژرفی است از عارفان و عرفان ، معنویت ، تقدس ، روحانیت و ایمان
رشید الد ین میبدی می گوید : حج عوام نوعی است وحج خواص نوعی دیگر . حج عوام قصد کوی دوست است وحج خواص ، قصد روی دوست ، آن رفتن به سرای دوست و این رفتن برای دوست ، عوام به نفس رفتند ودر و دیوار دیدند خواص به جان رفتند ، گفتار و دیدار یافتند .
او که به هوای نفس رود ، رنج یابد و بار کشد ، تا گرد کعبه برآید و این که با جان رود ، بیارآمد و بیاساید و کعبه خود گرد سرایش برآید .
عاشق و عارف کامل آیت الله حسن زاده آملی می فرماید :
خواندمارا جانب سلطان عشـق
باز پیک روضه رضــوان عشق
ای یگانه مرحم دیوان عشـق
عاقبت باید شدن قربان عشق
وقت آن شدتاشوی مهمان عشـق
کای همایون طائرعرش آشیـان
مرحباای پیک فرخ نام دوست
گرچه مهمانی است درآغاز کار
اسلام دارای مبانی و ارکانی است که برآنها بنا شده و بدانها قوام گرفته و بدون آنها فرو می ریزد . یکی از این ارکان حج است .
تعریف و تبیین موضوع
تعریف حج : در لغت به معنی ، قصد نمودن به جهت حرکت به سوی مکانی یا شخصی ، آهنگ جایی نمودن، مکرر به جایی آمدن.
در روایات اسلامی حج را ” پیروزی وکامیابی ” معنی کرده اند ، زیرا حج گذار با تحمل رنج و زحمات بر نفس خود و شیطان پیروز می گردد . حج به معنای ” اَفْلَحَ ” یعنی رستگار شده نیز آمده ” و یقال حج فلان ای افلح”
خداوند می فرماید : ” ففرّوا الی الله إنّی لکم منه نذیر مبین” یعنی ازگناهان به سوی خدا بگریزید .
در تفسیر فرماید به سوی خدا حج گذارید تا گناهانتان بخشیده شود.
کلمه حج را با دو گونه حرکت خوانده اند : الحج لغه و قیل الحج بالفتح الاسم و بالکسرمصدر
مردم حجاز آن رابه فتح و اهل نجد به کسر می خوانند و هر دو به معنی قصد زیارت کردن یا انجام دادن مراسم مخصوص می باشد و در اصطلاح شامل قصد خانه خدا کردن و انجام اعمال و مناسکی است که دستور آن در شرع مقدس اسلام آمده است.
حج یک حرکت است ، یک قصد و تصمیم گیری است و یکی از مترقی ترین ابعاد اعتقادی دین مبین اسلام است ، حج یک دوره کامل اسلام شناسی است ، حج آدمی را به خدا نزدیکتر می کند ، مکتب توحید را به او می شناساند و رسالت بزرگ اسلام را بیشتر توصیه می کند.
اولین مرکز جهانی برای عبادت
«إنّ اَوّلَ بیتٍ وُضِعَ لِلنّاسِ لَلّذی بِبکَّهَ مبارکاً وَ هدیً لِلْعالَمین فیهِ آیات‌ٌ بَیِّناتٌ مَقامٌ إبراهیمَ وَ مَنْ دَخَلَهَ کانَ آمناً وَ لله عَلَی النّاسِ حِجُّ الْبَیْتِ مَنِ استطاع إلیهِ سبیلاً وَ مَنْ کَفَرَ فَإنَّ اللهَ غَنیٌّ عَنِ الْعالَمینَ».
نخستین خانه ای که برای مردم بنا نهاده شده ، همان خانه ای است که در مکه قرار دارد که دارای خیر و برکت و مایه هدایت جهانیان است . در آن خانه نشانه های روشن از جمله مقام ابراهیم قرار دارد و هر کس داخل آن خانه شود ، در امان خواهد بود و آن دسته از مردم که توانایی ( بدنی ، مالی و…. ) دارند باید آهنگ و قصد رفتن به آن خانه کنند و کسی که نافرمانی کند ( حج را ترک نماید)باید بداند که خداوند از همه جهانیان بی نیاز است ( یعنی به خود ضرر رسانیده است چون نتیجه این عبادت تنها به خود مردم باز می گردد ).
یکی از مشکلاتی که یهود برای پیامبر اسلام(صلی الله علیه و اله وسلم )ایجاد کرد این بود که آن حضرت از بیت المقدس که در نزد اسحاق و ابراهیم محترم بود روی برگردانده و کعبه را قبله گاه خود قرار داده است . حال آن که بیت المقدس قدیمی تر از مکه و افضل و اعظم از آن است . این آیات در پاسخ به شبهه یاد شده یهود می فرماید : کعبه قبل از سایر معابد برای عبادت ساخته شده چون این خانه را ابراهیم ساخت و بیت المقدس را سلیمان بنا نهاد که قرنها بعد از ابراهیم ( علیه السلام) بود.
منابع و مآخذ
- قرآن
- نهج البلاغه،ترجمه:محمد دشتی،نشر مشرقی،قم،چاپ هفتم،۱۳۷۹
- صحیفه کامله سجادیه . امام سجاد ( ع ) . ترجمه فیض لاسلام . تهران ۱۳۷۵ هـ ق
- مفاتیح الجنان،شیخ عباس قمی،
- اصفهانی . راغب . معجم مفردات الفاظ قرآن . المکتبه المرتضویه لإحیاء الآثار الجعفریه . افست از دارالکتب العربی
- بابازاده . علی اکبر . تحلیلی بر مناسک حج . اصفهان . نشر بنی هاشم چاپ اول ۱۳۷۹
- بروجردی . سید ابراهیم . تفسیر جامع . تهران . انتشارات صدر . چاپ سوم ۱۳۴۱
- بهشتی . شهید . حج در قرآن . تهران . دفتر نشر فرهنگ اسلامی . چاپ اول ۱۳۶۵
- بیگلری . حسن . احکام حج و اسرار آن . تهران . چاپخانه سنائی ۱۳۸۶ هـ ق
- تقدسی نیا . خسرو . جلوه های حج در قرآن . قم . مؤسسه فرهنگی و انتشاراتی ائمه . چاپ اول ۱۳۷۶
- جوادی آملی . عبدالله . صهبای حج . قم . مرکز نشر اسراء ۱۳۷۷.
