تحقیق حقوق کودک در قرآن و سنت

تعداد صفحات: ۱۸۷ | قابل ویرایش

مفهوم اولاد

اولاد جمع ولد به معنی فرزند، این کلمه به دو مفهوم عام و خاص به کار می رود، عام شامل تمام کسانی است که از نسل شخص به طور مستقیم به وجود آمده اند خواه بی واسطه باشد یا باواسطه، در این معنی خانواده های شخص نیز هر اندازه پائین برود، در زمره اولاد است. اما به معنی خاص به کسانی گفته می شود که بی واسطه از نسل شخص به وجود آمده اند.

در کتاب هشتم قانون مدنی کلمه اولاد به معنای خاص آن به کار رفته است، زیرا جز در مورد اتفاق اقارب و ولایت جد پدری، مقصود تنظیم روابط پدر و مادر و فرزندان ایشان در خانواده است و نیز درباره معنی خاص اولاد، در قانون مدنی و فقه «اولاد» به اطفالی گفته می شود که دارای نسب مشروع نیستند یا پدر و مادر طبیعی خود نسبتی ندارند و نمی توان آنها را «ولد» یا «فرزند» نامید.

مفهوم نسب

نسب در لغت به معنی نژاد و اصل و خویشاوندی است. اما در سایر کتب حقوق مدنی «نسب» یکی از عناوین فرعی اولاد است و به همین قرینه در تعریف آن می توان گفت: در رابطه خونی و حقوقی است که پدر و مادر را به فرزندان آنان مربوط می کند. به این اعتبار، نسب به معنی «رابطه پدر فرزندی» یا «مادر فرزندی» است و شامل خویشان در خط اطراف نمی شود.

سید حسن امامی در این باره می گوید: «نسب» مصدر است و به معنی قرابت و خویشاوندی می‌باشد. قانون مدنی باب مزبور را به خویشاوندی مستقیم و بلاواسطه کسی که از دیگری اختصاص و راجع به اقسام دیگر خویشاوندی (غیرمستقیم و بواسطه) گفتگو ننموده است.

علت این امر آن است که اقسام دیگر خویشاوندی مستقیم و بلاواسطه می باشد نسب امری است که بواسطه آن انعقاد نطفه از نزدیکی زن و مرد به وجود می آید . از این امر رابطه خونی بین طفل و آن دو نفر که یکی پدر و دیگری مادر می باشد موجود گردد.

نسب قانونی عبارت از خویشاوندی طفل به پدر و مادر می باشد که در حین انعقاد نطفه بین آنان نکاح صحیح اعم از دائم و یا منقطع موجود بوده است.

شروع کودکی در حقوق اسلام

در ارتباط با زمان شروع کودکی در هیچیک از آیات و رویات تصریح خاصی به عمل نیامده بلکه این مطلب را باید با تأمل در نصوص مربوطه استنباط نمود.

اصولاً اسلام از زمان انعقاد نطفه برای آن اعتبار قائل شده و حتی در این زمینه احکام جزائی ذوالمراتبی را مقرر داشته است و بدین ترتیب از لحظه انعقاد نطفه حمایت شده است چنانکه در کتب فقهی مذکور است و این حمایتها عیناً در قوانین موضوعه ایران که از فقه امامیه نشأت گرفته است منعکس شده است.

از زمان انعقاد نطفه، کودکی آغاز شده است اگر چه قبل از دمیدن روح باشد، چرا که نطفه از زمان انعقاد قابلیت دمیدن روح را یافته و به اصطلاح یک انسان بالقوه است.

و وضع مقررات وضعی و تکلیفی بر حمایت از وی تنها از این نظر قابل توجیه می باشد . خداوند در قرآن کریم من باب اهمیت برای انعقاد نطفه مراحل تکامل شکل گیری آن را مورد توجه قرار داده است و فرموده است :

وَ لَقَد خَلَقْنا الانسانَ مِنَ سُلالهٍ مِنْ طِین. ثم جعلناه فی قرارٍ مَکین. ثمَّ خَلَقْنَا النطفهَ علقهً . فخلقنا العلقَهَ مُضْغَهً . فخَلقنا المُضْغَهَ عظاماً فَکَسَوْنا العظامَ لحماً ثمَّ انشأناه خلقاً ءآخَر. فَتَبارک اللهُ احسنُ الخالقین.

علاوه بر دلایل فوق مؤیدات دیگری نیز می توان بر صحت اطلاق نام کودک بر نطفه منعقد شده برشمرد. من باب مثال در باب ارث و وصیت بر زمان انعقاد نطفه اثرات بسیاری مترتب شده است. چنانکه در ارث اگر بعد از زمان انعقاد نطفه مورث فوت کند حملی که در زمان فوت انعقاد نطفه‌اش منعقد شده است خود ارث است و نیز از باب وصیت آمده است که وصیت بر حمل صحیح است.

پایان کودکی در حقوق اسلام

بر خلاف زمان شروع کودکی که به طور صریح مشخص نشده است در حقوق اسلام کودک با رسیدن به سن بلوغ پایان می پذیرد. در این قسمت، ابتدا معنای بلوغ را مطرح کرده و سپس به دلایل آن می پردازیم. در تعریف بلوغ آمده است:

البلوغ هو ابداً النضج الجنسی، حین تصبح الاعضاء التناسلیه قادره علی تأدیه وظائفها.

یعنی بلوغ عبارت است از شروع نضج جنسی در زمانی که اعضای تناسلی قادر بر انجام وظائف خود شوند. در آیات و روایات رسیدن به بلوغ برای پایان کودکی مورد اشاره واقع شده است .که ذیلاً به آنها خواهیم پرداخت.

ثبت ولادت

مقدمه : پس از ولادت، عاملی که موجب تمایز طفل در خانواده  واجتماع می گردد نام وی می باشد، به عبارت دیگر والدین می بایستی برای طفل خود نامی انتخاب نموده و آن را رسماً به ثبت برسانند.

طبق مقررات قانون ثبت احوال مصوب ۱۳۵۵ هرطفل بایستی دارای یک نام و یک نام خانوادگی باشد ماده ۲۰ قانون مذکور مقرر می دارد که برای هر طفل یک نام و یک نام خانوادگی باشد. ماده ۲۰ قانون مذکور مقرر می دارد که برای هر طفل یک نام (نام کوچک) ساده یا مرکب که عرفاً یک نام محسوب می شود مانند محمد رضا و … انتخاب خواهد شد. انتخاب عناوین و القاب از قبیل خان، ارباب و … و اسامی زننده و با متناسب با جنس طفل ممنوع است. نام خانوادگی طفل به موجب تبصره ماده (۴۱) قانون ثبت احوال همان نام خانوادگی پدر خواهد بود.

پس از انتخاب نام برای طفل متولد شده، می بایستنی تولد و نام طفل جهت صدور شناسنامه به نماینده یا مأمور ثبت احوال اعلام شود و در این الزام قانونی تفاوتی نمی کند که طفل که در ایران متولد شده پدر و مادرش ایرانی باشند یا خارجی- ولادت اطفال ایرانیان مقیم خارج از کشور باید به مأمور کنسولی ایران در محل اقامت و اگر نباشد به نزدیک ترین مأمورین کنسولی و یا به سازمان ثبت احوال کشور اعلام گردد.