پایان نامه بررسی مجموعه اشیا برنزی دوره ساسانی (ظروف، پیکره ها، مسکوکات)

تعداد صفحات: ۲۳۰ | قابل ویرایش

فهرست مطالب

عنوان                                                                              صفحه

مقدمه ……………………………. ۱

فصل اول:کلیات…………………….. ۳

۱-۱ بیان مسئله…………………………… ۴

۱-۲ اهداف تحقیق………………………….. ۴

۱-۳ سوالات تحقیق………………………….. ۵

۱-۴ فرضیات تحقیق…………………………. ۵

۱-۵ روش تحقیق……………………………. ۵

۱-۶ محدودیتهای تحقیق……………………… ۶

فصل دوم:تاریخ سیاسی ساسانیان……….. ۷

فصل سوم:ظروف……………………… ۱۱

۳-۱ مشخصات کلی ظروف دوره ساسانی ………….. ۱۲

۳-۱-۱ شکل ظروف………………………….. ۱۲

۳-۱-۲ تکنیک ساخت ظروف……………………. ۱۵

۳-۱-۳ تکنیک تزیینات ظروف…………………. ۱۶

۳-۱-۴ تزیینات ظروف و گاهنگاری آنها………… ۱۷

۳-۲ ظروف مفرغی………………………….. ۲۳

۳-۲-۱ بشقابها…………………………… ۲۷

۳-۲-۲ سینی ها…………………………… ۳۷

۳-۲-۳ کاسه ها…………………………… ۴۹

۳-۲-۴ ابریق ها………………………….. ۶۷

۳-۲-۵ گلدانها…………………………… ۷۱

۳-۳ نتیجه گیری فصل………………………. ۸۱

فصل چهارم:پیکره ها………………… ۸۵

۴-۱ مشخصات کلی پیکره سازی دوره ساسانی……… ۸۶

۴-۲ پیکره های مفرغی……………………… ۹۵

۴-۳ نتیجه گیری فصل………………………. ۱۴۲

فصل پنجم:مسکوکات…………………. ۱۴۵

۵-۱ مشخصات کلی سکه های دوره ساسانی………… ۱۴۶

۵-۲ سکه های مفرغی……………………….. ۱۵۸

۵-۳ نتیجه گیری فصل………………………. ۱۹۷

فصل ششم:نتیجه گیری کلی و پیشنهادات…. ۱۹۹

۶-۱ نتیجه گیری کلی………………………. ۲۰۰

۶-۲ پیشنهادات ………………………….. ۲۰۱

پیوست ………………………………… ۲۰۳

منابع و مآخذ  ……………………….. ۲۰۴

چکیده انگلیسی ……………………….. ۲۱۵

مقدمه

یکی از درخشانترین دوره های تاریخ فرهنگ و تمدن ایران از نظر ترویج هنرهای گوناگون، دوره ساسانی است. دوره طولانی جهانداری ساسانیان (۶۵۲-۲۲۴م) که خود را وارث شیوه و منشی جهانداری هخامنشیان می دانستند، از پادشاهی اردشیر اول آغاز گردیده و با ظهور اسلام و شکست یزدگرد سوم پایان گرفته است.

هنر این دوره دارای ویژگیهای درباری، رسمی و مذهبی می باشد. تاثیرات مذهب در فرهنگ و هنر از آغاز تا پایان دوره کاملاً نمایان است.

دوره ساسانی نه تنها تضمین کننده ی تداوم خلاقیتهای گذشته بوده بلکه با نوآوریهای هنری خود سهم مهمی در عرصه جهانی ایفا کرده است. جامعه و تمدن ساسانی ضمن نگاه به گذشته و بی تفاوت نبودن بر جریانهای فرهنگی روز به دلیل وسعت شاهنشاهی ساسانی که از سرحدات گرجستان و ارمنستان تا سواحل خلیج فارس و دریای عمان و از سواحل سند تا روز فرات گسترده بود، ضمن پذیرش جریانهای متفاوت فرهنگی، عناصر فرهنگی آنها را منطبق با نیازها و سنتهای ملی خود تغییر شکل و محتوا می دهد و تبدیل به محصول فرهنگی نوینی می کند.

با انقراض این شاهنشاهی، سنت هنری آن دوره پایان نمی پذیرد، بلکه خلافت بنی امیه وبنی عباس را تحت تاثیر شدید افکار و عقاید هنری خود قرار می دهد و تا نواحی دوردست اقیانوس اطلس و اقیانوس آرام و امپراتوری عظیم روم شرق نیز نفوذ می کند.

در دوره ساسانی بدلیل وسعت شاهنشاهی که برگستره وسیعی از جهان قدیم فرمانروایی می کرد، شاهد تنوع فرهنگی و اقلیمی و هنرهای رایج هستیم، هنرهای همچون معماری، فلزکاری، مهرسازی، گچ بری، پارچه بافی، سکه زنی و غیره، هر یک از این هنرها به اوج شکوفایی خود رسیده بوده اند که امروزه بر آثار باقی مانده قابل مشاهده است.

بیان مسئله

از آنجا که کشور ایران در صنعت فلز کاری از پیشینه ای بسیار غنی برخوردار است از کهن ترین زمان تا زمان حاضر جایگاه خاص خود را در زندگی بشر حفظ کرده است لازم است این هنر و صنعت از زوایای مختلف مورد بررسی و مطالعه قرار گیرد ، بخصوص دوره ساسانی که حلقه اتصال دوران باستان با دوره اسلامی می باشد و معمولا این دوره تاثیر فراوانی بر هنر دوره اسلامی به خصوص فلز کاری گذاشته است.

در این پایان‌نامه به بررسی مجموعه ای از اشیاء مفرغی که شامل ظروف، پیکره ها و مسکوکات می باشد می پردازد.

از این مجموعه تعداد ۲۴ عدد مربوط به ظروف و ۱۷ عدد مربوط به پیکره هاو ۴۴ عدد مربوط به مسکوکات می باشد.تا کنون بررسی و مطالعه چندانی بر روی این اشیاء صورت نگرفته است و حتی برخی از این اشیاء که در موزه های ایران نگهداری می شود برای نخستین بار توسط نگارنده این پایا‌ن‌نامه مورد بررسی و مطالعه قرار می گیرد.

 بررسی تکنیک ساخت، تزئینات و گاهنگاری این اشیاء، قدمی کوچک در راه شناخت هنر و صنعت فلزکاری بخصوص مفرغ کاری اواخر دوره ساسانی و اوایل اسلامی است. امید است این تحقیق سرآغازی باشد برای تحقیقات بعدی و کمکی باشد به مطالعات صورت گرفته.

تاریخ سیاسی ساسانیان

سلسله ساسانی با پیروزی اردشیر اول پسر بابک، براردوان پنجم، شاه اشکانی در قرن سوم میلادی بنیان گذاشته شد. اردشیر در سال ۲۴۴ میلادی در جنگی که در هرمزگان درگرفت، اردوان پنجم را شکست داد و او را به قتل رسانید و این مقدمه آغاز دوره حکمرانی بلند مدت بر غرب و آسیای مرکزی توسط شاهنشاهی ساسانیان بود.

جنگ‌های ایران و روم که از دوره اردشیر آغاز شده بود در دوران شاپور اول (۲۷۲-۲۴۱م) ادامه می یابد. در سال ۲۴۲.م رومیان لشکرکشی عظیمی به سوریه کردند که امپراتور گردیان سوم فرماندهی لشکر را بر عهده داشت. ساسانیان در سال ۲۴۴م بر آنها پیروز شدند.

بعد از آن شاپور در طی چندین لشکرکشی توانست رومیان را که تحت فرماندهی شخصی والرین بود، در حال ۲۶۰ م شکست دهد و او را به اسارت بگیرد. واقعه به اسارت گرفتن یک امپراتوری رومی که برای تاریخ آن زمان بی نظیر بود، روی نقش برجسته های ساسانی بر ثبت رسیده است و شاپور خود را بعنوان پادشاه ایرانیان و غیر ایرانیان معرفی نموده است. نکته مهم دیگر در زندگی شاپور اول، برخورد او با مانی بنیانگذار مانویت است.

در دوران بهرام دوم (۲۹۳-۲۷۶م) پسر بهرام اول (۲۷۶-۲۷۳م)، درگیریهای با روم دوباره آغاز می گردد. رومیان در دوره حکومت امپراتور کاروس توانستند تیسفون را بگیرند و صلحی بین ایران و روم منعقد گردید. در سال ۲۹۳ م بعد از مرگ بهرام دوم، پسرش بهرام سوم فقط چهارده ماه حکومت کرد و سپس بوسیله نرسی از سلطنت برکنار شد. نرسی در جنگی که بین ایران و روم در سال ۲۹۷م رخ داد شکست نابود کننده ای خورد. شاهنشاه ساسانی مجبور به صلح شد و پنج ایالت ارمنستان را تسلیم رومیان کردند.

تکنیک ساخت ظروف

اربلی (J.Orbeli) و ترور (K.V.Trever) با بررسیهایی که انجام داده اند معتقدند که ساخت ظروف نقره ای ساسانی بر اساس سه روش زیر می باشد:

• چکش کاری (Hammering): ظروف بوسیله وارد کردن ضربه های مکرر چکش به ورقه ریخته گری فلزی بریده شده، با استفاده از قالب های محدب، شکل داده می شد و سپس بوسیله روشهای مختلف تزئین می شده است.
• ریخته گری (Casting): ابتدا، مدل یا قالب ظرف را از موم می ساختند و سپس قالب را در محفظه ای مملو از خاک رس بسیار نرم یا ماسه قرار می دادند و فلز مذاب را در آن می ریختند، حرارت فلز مذاب، موم را ذوب می کرد و شی بعد از انجماد پرداخت می شد.
• تکنیک دو پوسته (Double Shell): این تکنیک شامل ظروفی هستند که سطح خارجی بدون تزئین چکش کاری شده و سطح داخلی چکش کاری و سپس تزئین شده است. این دو سطح به وسیله لحیم کردن یا به وسیله خم کردن لبه‌های سطح خارجی به طرف داخل و چکش کاری آنها روی سطح داخلی با یکدیگر محکم می شوند.»

فهرست منابع

1. -Amiet, P. 1970. “Ofrevrerie Sassanide au Musee du Louvre,” Syria 47, Paris, P. 51-52.
2. -Azarnaush, M. 1994. The Sassanian Manor House at Hajiabad, Iran, Monagraphy Di Mesepotamia III, Florence, Case Editrece latter.
3. -Bivar, A. D. H. 1969. Catalogue of the Western Asiatic Seals in the Biritish museum Stamp Seals, The Sassanian Dynasty, London: Biritish Museum.
4. -Curtis, V. 2001.”Coins”, The Splandour of Iran, Vol: I, London: Booth.Clibbron, P:737.
5. -Curtis, V. & J., Rogers. The Art Areachealogy of Ancient Persian, New light on the Parthian and Sassanian Empire, London – Newyork:I.B. Taurls Publishers, in association With the British institure.
6. -Erdmann, K. 1936. “Die Sassanidisehen, Jagdschalen : Untersuchungen Zur Entwicklungsges Chichte der iranischen Edelmetallkunst unter den Sassanin”, Jahrbuch der Preusischen Kunstsammlungen, 57, P:193-232.
7. -Erdmann, K. 1937. Sassanidesche Kunst, Staatlich Museum Zu Berlin, Bilderhefte der Islamischen Abteilung4, Berlin: Lank wite.
8. -Göbl, R. 1971. Sassanian Numismatics, Kilnkhardt, Biermann, BraunXchweig.
9. -Graber, O. 1967. Sassanian Silver, Late Antique and Early mediaeval Arts of Luxury from Ann, Arbor, university of Michgan Museum of Art.
10. -Gyslen, R. 1993. “LesMonnaies”, In Splendeur des Sassanides, Bruxells: Musees royauy d, Art et d, historie, P:127-130.