تعداد صفحات: ۶۰ | قابل ویرایش
فهرست
عنوان صفحه
مقدمه ………………………. ۱
مادها………………………….. ۸
آغاز فرمانروایی مرد بر زن………… ۸
حق زنان در سلطنت………………… ۹
پوشش و ظاهر زنان عهد مادها……….. ۱۰
هخامنشیان ……………………… ۱۱
حقوق و اختیارات زنان ……………. ۱۱
ازدواج و زناشویی………………… ۱۲
وضع زنان در دربار……………….. ۱۳
زن و حکومت …………………….. ۱۵
زن و جنگ ………………………. ۱۶
نوع پوشش زنان در سلسله هخامنشیان …. ۱۸
اشکانیان ( پارتیان ) ……………. ۲۰
حقوق زنان ……………………… ۲۱
ازدواج ………………………… ۲۲
زن و جنگ ………………………. ۲۳
پوشش و ظاهر زنان عهد اشکانی ……… ۲۴
ساسانیان ………………………. ۲۶
مقام زن ……………………….. ۲۶
ازدواج ………………………… ۲۷
ازدواج های سیاسی ……………….. ۲۸
سلطنت مستقل زنان ……………….. ۲۹
زن و آموزش و پرورش ……………… ۳۱
پوشاک زنان …………………….. ۳۲
حجاب زنان در دوره ساسانیان……….. ۳۴
زن در ادیان بزرگ ………………. ۳۶
شریعت حضرت ابراهیم (علیه السلام) ….. ۳۶
زنان درآیین یهود ……………….. ۳۷
زن درآیین مسحیت ……………….. ۳۷
آئین کنفوسیوس ………………….. ۳۸
آئین برهمایی …………………… ۳۹
اهمیت زنان در آیین زرتشت ………… ۴۰
حجاب در زمان دین زرتشت…………… ۴۱
خلاصه ………………………….. ۴۳
منابع و مآخذ …………………… ۴۵
مقدمه
در جهان باستان همه جا نسبت به زن چون کنیز و برده رفتار می شد؛ حتی رومیان و یونانیان زن را جز دارایی مرد می دانستند ومرد بطور قانونی می توانست زن خود را به عنوان برده بفروشد؛ ولی در ایران و در هزاران سال پیش زنان مقام والایی داشته و تمامی حقوق مدنی و زندگانی آنان با مرد برابر و یکسان بوده است.
مهمترین نشانه تمدن و دلیل لیاقت هر ملتی حالت و مقام زن در بین آنان است؛ در جامعه ای که مردان آن زنان خود را پست و خوار و محروم از حقوق مدنی می دانند ، دلیل پستی و زبونی آنان است. جامعه ای که افراد آن به مقام حقیقی زن پی نبرده باشند ،روح نجابت و نیکی اخلاق درآن نهفته است. احترام زن و شرکت او در حقوق اجتماعی دلیل تربیت و علامت تمدن یک ملت محسوب می شود.
بنابر گواهی متون تاریخی، دراکثر قریب به اتفاق ملت ها وآیین های جهان، حجاب دربین زنان معمول بوده است؛ هرچند درطول تاریخ، فراز ونشیب های زیادی راطی کرده وگاهی با اعمال سلیقه حاکمان، تشدید یا تخفیف یافته است، ولی هیچگاه بطور کامل ازبین نرفته است. مورخان به ندرت ازاقوام بدوی که زنانشان دارای پوشش مناسب نبوده ویا به صورت برهنه دراجتماع ظاهر می شدند، یاد می کنند.
دانشمندان، تاریخ حجاب وپوشش زن رابه دوران ما قبل از تاریخ و عصر حجر نسبت می دهند، کتاب «زن درآینه تاریخ» پس از طرح مفصل علل وعوامل تاریخی حجاب، می نویسد: باتوجه به علل ذکر شده و بررسی آثار و نقوش به دست آمده، پیدایش حجاب به دوران پیش از مذاهب مربوط می شود، و به این دلایل، عقیده عده ای که می گویند «مذهب» موجد حجاب می باشد، صحت ندارد، ولی باید پذیرفت که در دگرگونی و تکمیل آن بسیار موثر بوده است.
ایران از آغاز تا اسلام
« در این جامعه بدوی وظیفه مخصوصی به عهده زن گذاشته بود وی گذشته از آنکه نگهبان آتش و شاید اختراع کننده و سازنده ظروف سفالین بود، می بایست چوبدستی به دست گرفته در کوه ها به جستجوی ریشه های خوردنی یا جمع آوری میوه های وحشی بپردازد. شناسایی گیاهان و فصل روییدن آن ها و دانه هایی که می آورد مولود مشاهدات طولانی و مداومی بود که او را به آزمایش کشت و زرع هدایت کرد.»۱
اختلاف مقاوت جسمی که اکنون میان زن و مرد وجود دارد، در آن روزها چندان قابل ملاحظه نبود. زن در این دوره از حیث بلندی قامت و بردباری و چاره اندیشی نه تنها دست کمی از مرد نداشته بلکه موجودی بوده کاملا ًً نیرومند که می توانسته ساعات طولانی به کارهای دشوار بپردازد و به هنگام حمله دشمن، به خاطر فرزندان و عشیره خود تا سر حد مرگ جنگ کند.
اشتغال و کارائی بالای زن در این دوران منجر به عدم تعادلی بین وظایف زن و مرد شده است که در نتیجه همین امر اساس بعضی جوامع اولیه که زن در آن ها بر مرد تفوق یافته، بوده است.
«مرگان » دانشمند آمریکائی، پس از تحقیقات بسیار به این نتیجه رسیده که در روزگاران قدیم روابط جنسی بشر در داخل قبیله مقید به هیچ قاعده ای نبوده، بطوریکه هر زن به هر مرد و هر مرد به هر زن تعلق داشته است؛ مقصود از این که « روابط جنسی بشرمقید نبوده » این است که حدودی که امروز یا در دوره ای قبل از دوره ما برای روابط جنسی بشر دیده می شود، وجود نداشته است… فکر زنای با محارم هم وجود نداشت زیرا که نه فقط در ادوار اولیه برادر و خواهر با هم زن و شوهر بودند بلکه حتی امروزهم روابط جنسی میان والدین و فرزندان در میان عده ای ازقبایل آلاسکا درمرکز آمریکای شمالی، شیلی و هندوستان مجاز است… در هیچ یک از شکل های خانواده گروهی نمی توان به تحقیق دانست که پدر فلان فرزند کیست، اما مادرش معلوم است.»
آغاز فرمانروایی مرد بر زن
تا روزگاری که اصول مادر شاهی برقرار بود و نسب فقط از سمت زنان تعیین می شد، میراث عموما به نزدیکترین اقوام یعنی به همخون های شاخه مادر می رسید، ولی پس ازآن که در اثر گله داری و پیشرفت زراعت، ثروت فزونی یافت و موقعیت اجتماعی و اقتصادی مردان بالا رفت به این فکر افتادند که رسم موجود میراث را به نفع فرزندان خود دگرگون سازند؛ به این ترتیب،تعیین نسب از جانب مادر و حقوق ارثی مادر ملغی گردید.
واژگون شدن حقوق مادری، شکست بزرگ تاریخی جنس زن بود. به این طریق مرد در خانه فرمانروا نیز گردید. مقام زن پایین آمد و اسیر و بندۂ شهوت مرد و افزار ساده توالد و تناسل شد. از این پس زن بدون قید و شرط در اختیار مرد قرار گرفت.
پدر خانواده به خود حق می داد که با زن و فرزندان هرچه می خواهد بکند و حتی در فروش و کرایه دادن آن ها نیز آزاد بود.
حق زنان در سلطنت
مطرح شدن تعدد زوجات و حق ارث درامرسلطنت مبین همان مرحله بینابین مادرسالاری و پدر سالاری است که بنحوی حاکی از تساوی حقوق زن و مرد است. جستجوی قانونی این مسئله شاید چیزی نیست جز اهمیت زن در امتداد و یادبود دوره مادرشاهی و تساوی کامل حقوق فرزند پسر و دختر و آغاز اهمیت فرزند پسر ( پسر دختر) و یا اهمیت مرد (شوهر دختر). به این سبب پادشاهان غالبا با خواهران خود مزاوجت می کردند و این رسم خارج از خاندان سلطنتی در ایران باستان و آسیای میانه جاری و ظاهراً گرایشی به حفظ سهم مال و منال زن در داخل خانواده پدر شاهی و جلوگیری از خروج آن بوده است.
اگر این گرایش برای حفظ سهم مال بوده باشد، نمایانگر اسقلال مالی و قدرت اقتصادی دختر و داشتن حق ارث و سهم پدری و حفظ و جمع مال و حق بردن جهزیه است.
پوشش و ظاهر زنان عهد مادها
چنانچه از نقش برجسته آشوری نینوا هویدا است، زنان مادی موهای بلند داشته اند و اگر تنوع آرایش مو هم وجود داشته از دید نقش نگار و مردم آن زمان هیئت کلی زنان مادی به این صورت بوده است. موها بدون چین و شکن و بدون چتری بوده که به طور یکدست به عقب و پشت گوش شانه می شده است. زنان مادی هیچگونه پوششی برای سر نداشته اند.
لباس ها از تنوع مدل برخوردار نبوده وجامه معمول آنان دو تکه بوده که تکه رویی در دو طرف بغل پا « دالبر» داشته، بطوری که لباس زیرین هویدا می شده است. زنان در مقایسه با مردان فاقد پای افزار و کفش بوده اند که شاید به علت عدم نیاز به کفش به جهت نوع کار و محل اشتغال به کار بوده است.
درکتاب « پوشاک باستانی ایرانیان » آمده : « اصلی که باید درنظر داشت ، این است که طبق نقوش برجسته و مجسمه های ماقبل میلاد، پوشاک زنان آن دوره ( مادها ) ازلحاظ شکل ( باکمی تفاوت ) با پوشاک مردان یکسان است.
وی درادامه برای توضیح نقوش برجای مانده می نویسد : « مرد وزن به واسطه اختلافی که میان پوشش سرشان وجود دارد، ازهم تمیز داده می شوند . به نظر می رسد که زنان پوششی نیز روی سرخود گذارده اند واز زیر آن گیسوهای بلندشان نمایان است.»
منابع و مآخذ
- آزادی زنان ؛ ایولین رید ، ترجمه افشنگ مقصودی ، انتشارات گل آذین ، تهران . ۱۳۸۰.
- ایران در شرق باستان ؛ ارنست هرتسفلد ، ترجمه همایون صنعتی زاده ، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و دانشگاه شهید باهنر کرمان ، تهران. ۱۳۸۱.
- ایران در زمان ساسانیان ، آرتورکریستن سن ، ترجمه رشید یاسمی ، چاپ تهران (افست) . ۱۳۱۳.
- پارتیان ؛ مالکوم کالج ، ترجمه مسعو رجب نیا ، انتشارات اداره کل نگارش وزارت فرهنگ و هنر، تهران . ۱۳۵۵.
- تاریخ ایران از آغاز تا انقراض ساسانیان ، حسن پیر نیا ، انتشارات بهزاد ، تهران . ۱۳۸۳.
- تاریخ فرهنگ و تمدن ایران ( دوره ساسانیان )؛ عباس قدیانی ، انتشارات فرهنگ مکتوب ، تهران ۱۳۸۴.
- تاریخ فرهنگ و تمدن ایران ( دوره هخامنشیان)؛ عباس قدیانی ، انتشارات فرهنگ مکتوب ، تهران .۱۳۸۴.
