تعداد صفحات: ۱۰۹ | قابل ویرایش
فهرست مطالب
عنوان صفحه
فصل اول:
– عنوان تحقیق: ………………………. ۱
– موضوع تحقیق ……………………….. ۱
– بیان مسئله ………………………… ۲
– تعاریف نظری ……………………….. ۵
– ضرورت و اهمیت پژوهش تحقیق …………… ۶
– اهداف تحقیق ……………………….. ۸
مقدمه ………………………… ۹
فصل دوم
– جشن ماهیانه ……………………….. ۱۲
– آتش بطور عموم ……………………… ۲۰
– آتش در اوستا ………………………. ۲۱
– داوری یا بازشناسی آتش ………………. ۲۳
– انتقال آتش ………………………… ۲۴
– نور و فروغ و روشنایی و اخگر فروزان …… ۲۵
– انگیزه رو آوردن به سوی روشنایی و فروغ به هنگام نیایش ……………………………………. ۳۱
– دَرِ مهر ……………………………. ۳۲
– روشنایی و تاریکی …………………… ۳۵
– آتش نزد اقوام مختلف ………………… ۳۷
– اهمیت اجاق خانواده و روشن نگه داشتن آن .. ۳۸
– آتش در زمان مادها ………………….. ۴۳
– آتش در زمان هخامنشیان ………………. ۴۳
– آتش در دوره ساسانیان ……………….. ۴۴
– آتشکده ……………………………. ۴۵
– انواع آتشکده ………………………. ۴۷
فصل سوم:
– چهارشنبه سوری ……………………… ۴۷
– آجیل مشکل گشا ……………………… ۵۳
– فال کوزه ………………………….. ۵۵
– آش نذری …………………………… ۵۶
– کجاوه اندازی ………………………. ۵۷
– شال اندازی ………………………… ۵۸
– فالگوش ……………………………. ۵۹
– قاشق زنی ………………………….. ۶۰
– تطهیر و خانه تکانی ………………… ۶۱
– بخت گشایی …………………………. ۶۲
فصل چهارم:
– جشن سده …………………………… ۶۵
– سبب نامیدن این جشن به سده ………….. ۶۶
– مراسم جشن سده ……………………… ۶۷
– نام سده …………………………… ۷۲
– انگیزه های داستانی جشن سده ………….. ۷۳
– نوسده، برسده ………………………. ۷۴
– جشن سده د ردوران اسلامی ……………… ۷۷
– برگزاری جشن سده در دوران اسلامی ………. ۷۸
مراسم جشن سده میان زردتشتیان ………….. ۷۹
– جشن سده پس از ساسانیان ……………… ۸۳
فصل پنجم:
– جشن های آتش آذرگان، شهریورگان ……….. ۸۷
– آذرگان یا آذرخش ……………………. ۹۰
– اردیبهشت گان، گلستان جشن ……………. ۹۱
– منابع و مآخذ ………………… ۹۳
بیان مسئله
آتش و جشن های مربوط به آن دارای چه جایگاهی در ایران باستان بوده است؟ در نگاهی اجمالی و مختصر آتش از کلمه آتر گرفته شده که در گذشته آتربان یا آذربان به کسی گفته می شده که پاسبان آتش یا آتر بوده است و در بیانی ساده تر آتش از برخورد و سایش دو شیء و ایجاد جرقه بوجود می آید.
واژه جشن از کلمه اوستایی سینه Yasna آمده و این کلمه از ریشه Yaz اوستایی مشتق شده که معنی ستایش کردن می دهد. از این رو واژه جشن به معنی ستایش و پرستش می باشد. کلمه دیگری که از همین ریشه آمده و در بین زرتشتیان متداول می باشد واژه جشن Jashen است که معنی بخصوصی به خودگرفته زرتشتیان واژه جشن را بطور کلی به مراسم عید و ایام خوشی و سرور اطلاق می کنند در حالیکه مراسم مذهبی و سرودن اوستا در آن ایام را جشن می خوانند.
به نظر می رسد که یک سری علل و عواملی از قبیل فرهنگ، دین، تقدس آتش، قومیت، آداب و رسوم، جامعه آن زمان، نوع حکومت، نحوه برخوردها، و … در بوجود آمدن این امر دخیل می باشند.
امید است با انجام این تحقیق و بررسی علل و عوامل یاد شده گامی در جهت شناخت این سنت دیرینه برداشته شود.
مقدمه
ایرانیان باستان بگوهی نویسندگان، دانشمندان خویش و بیگانه مردمی بودند آزاده، نیرومند، راستگو و نیکوکار. در بین آنها تنبلی و بیکاری، ریاضت و گوشه نشینی، درویشی و دریوزگی و تجرد و رهبانیت مفهوم خارجی نداشت. دنیای آنها دنیای کار و کوشش، دنیای علم و هنر بود.
پدران با فرهنگ ما در ایران باستان برابر تعلیمات عالیه ای که از پیامبر بزرگ فرا گرفته بودند. دنیا را میدان مبارزه سپنتامینو برانگره مینوه یعنی دو قوه نیک و بدی می دانستند و از آنجایی که به پیروزی نهایی سپنتامینو برانگره مینو ایمان داشتند همواره مانند یک سرباز فداکار و جدی بنفع نیکوکاران با بدکاران و بداندیشان می جنگیدند تا بدیها و آلودگی ها و نادانی‌ها و بی عدالتی‌ها از جهان رخت بربندد و در اثر کار و کوشش و سعس و عمل و راستی و درستی آنها سرانجام انگیره مینو با تمام دستیارانش از پهنه گیتی رانده شده و دنیا یک پارچه صلح و آرامش و صفا شده. لایق زیستن و نشو و نمای راستان و نیاکان گردد.
ایرانیان باستان برای اینکه در این کار مذهبی یعنی کمک به پیشرفت و غلبه نهایی سپتامینو و نیکوکاران و برانگره مینو و بدکاران کامیاب شوند به دو چیز احتیاج مبرم داشتند که یکی بدنی سالم و نیرومند و دیگری روحی قوی و با ایمان بود. بدن سالم را در اثر تمرین بکار و ورزشهای مدام بدست می آوردند. ولی برای دست یافتن به قسمت دوم یعنی روحیه قوی وسایل چندی داشتند که یکی از آنها ترتیب دادن جشنهای متعدد در ایران قدیم بود.
جشن ماهیانه
پدران نامدار ما در روزگاران بسیار دور در علم ستاره شناسی پیشرفت بسزائی نموده و از گردش زمین بدور خورشید اطلاعاتی کامل بدست آورده بودند. آنها از نخستین مردمانی بودند که مبنای تقویم خود را بر حرکت انتقالی زمین بنا نهادند و چون دریافته بودند که مدت یک دور گردش زمین به دور خورشید ۳۶۵ روز، ۵ ساعت و ۴۸ دقیقه و ۴۹ ثانیه است. بنابراین گاهنمای خود را از هزاران سال پیش با احتساب این مدت بطوری تنظیم نموده بودند که سال آنها همیشه در روز اول بهار آغاز و کلیه جشنها نیز همیشه در فصل خود واقع می شدند.
سال آنها ۱۲ ماه داشت و هر ماه ۳۰ روز بعلاوه ۵ روز بنام پنجه بزرگ بپایان ماه دوازدهم می افزودند که ۳۶۵ روز درست شود. ولی برای بشمار آوردن ساعت اضافی که در حدود ۶ ساعت در سال می شود بدو طریق عمل می نمودند به این معنی که زمانی هر چهار سال یکروز بپایان سال می افزودند و آن سال را ۳۶۶ روز بشمار می آوردند و گاهی هم مانند دوره ساسانیان همه سالها را ۳۶۵ روز می گرفتند ولی در پایان هر ۱۲۰ سال یک کاه بسال اضافه می نمودند به این معنی که در ۱۲۰ سال اول فروردین ماه را دو بار بشمار می آوردند و در ۱۲۰ سال دوم اردیبهشت ماه را.
داوری یا بازشناسی آتش
این باور که آتش مردمان پاک را نمی سوزاند و نیز داوری بآتش برای سنجش راست از دروغ، به گذشت های بسیار دور غیر تاریخی و اساطیری هند و ایرانیان بر می گردد. برای رسیدن به حقیقت متهم یا طرف دعوی می بایست از آتش می گذشت. یا فلز گداخته و مذاب بر کف دست یا سینه او می ریختند و چنانچه آتش او را نمی سوزاند بی گناهی و صداقت او آشکار می شد.
کی از نمونه های زیبای این نوع داوری عبور سیاوش از آتش است. سوگند به آتش نزد هند و ایرانی ها سابقه ای درازا دارد. متیرا را با ایزد خورشید در پیوند می دیدند. از سوی دیگر این اعتقاد وجود داشت که میان میترا ایزد پیمان و آتش ارتباطی وجود دارد و آتش نماینده میترا است.
بنابراین رسم چنین بود که برای تحکیم پیمان ها در حضور آتش خواه آتش اجاق در آتشدان و خواه مجمر آتش خورشید در آسمان به میترا سوگند می خوردند. ما امروز نیز با اشاره چراغ سوگند یاد می کنیم و به هنگام خرید و فروش، «سِر چراغ» برایمان از احترام ویژه ای برخوردار است و در «سِر چراغ» به راستگویی اهمیت بیشتری می دهیم.
منابع و مآخذ
- آذران. حسین/ جشن نوروز، چهارشنبه سوری، خواجه پیروز (حاجی فیروز)، تحویل سال، سیزده بدر/تهران/انتشارات هیرمند
- اورنگ. م سرگرد/ اسفند ماه ۱۳۳۵ / جشنهای ایران باستان/ تهران/ چاپ راستی
- اوشیدی. موبد دکتر جهانگیر/ ۱۳۷۹/ نور، آتش، آتشکده در آیین زردتشت/ تهران/ چاپ سعدی/ چاپ اول
- برزگراد. حبیب الله/ جشن ها واعیاد ملی و مذهبی ایران قبل از اسلام/ تهران
- رجبی. دکتر پرویز/ هزاره های گمشده (اهورامزدا، زرتش و اوستا)/ تهران/ انتشارات توس/ جلد اول
- رضی هاشم/ گاه شماری و جشن های ایران باستان/ تهران/ سازمان انتشارات فروهر
- عزتی پرور. احمد/ چهارشنبه سوری، جشن خورشیدی هند و ایرانی/ تهران/ چاپ خیزران بخش فرهنگ و هنر
- فره وشی. بهرام/ جهان فروری، بخشی از فرهنگ ایران کهن/ تهران/ موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران
- معین. دکتر محمد/مزدیسنا و ادب پارسی/ تهران/انتشارات دانشگاه تهران/ چاپ سوم/ جلد اول
