تعداد صفحات: ۲۰۲ | قابل ویرایش
مقدمه
از آنجا که آب یکی از منابع اصلی و پایه تولید در کشور است، ضرورت و اهمیت مطالعه دقیق و شناخت منابع کشور روشن می گردد. با توجه به جایگاه و اهمیت منابع آب زیر زمینی و سطحی، در کشور ما باید از نظر کمی و کیفی به دقت مطالعه شود و با روشهای صحیح مورد بهره برداری قرار گیرند و نهایتا به درستی و با بالاترین کارائی به مصرف رسند با توجه به بحث کم آبی و در نهایت بحران آب یک واقعیت عینی در کشور محسوب می شود که این پدیده طبیعی همچون دیگر پدیده های طبیعی به مدد دانش آگاهی، برنامه ریزی و مدیریت صحیح قابل کنترل می باشد.
در حال حاضر حجم متوسط بارندگی سالانه در سطح کشور حدود ۴۲۰ میلیارد متر مکعب برآورد گردیده که بخش اعظم آن تبخیر و بخش دیگر به صورت رواناب از دسترس خارج می شود و تنها بخش اندکی از ان در بخش اندکی از ان در بخشهای کشاورزی، شرب و صنعت و آنهم به روش غیر علمی مورد استفاده قرار می گیرد. که با مهار سیلابها، تغییر سیستم آبیاری و انتخاب الگوی کشت مناسب می توان به صورت بهینه از این منابع استفاده نمود. چگونگی وضعیت منابع آبهای سطحی و زیر زمینی گویای آن است که به منظور بهره وری مناسب از منابع آبی به برنامه ریزی و تلاشی وسیع نیازمند می باشیم.
شناخت خصوصیات زمین شناسی (لیتولوژی) که ارتباط مستقیم با کمیت و کیفیت منابع آب، خصوصیات شکل زائی، ایجاد اشکال مختلف فرسایش و شبکه هیدروگرافی دارد می تواند در ارزیابی قابلیتهای حوضه و برنامه ریزی اقتصادی، فنی و همچنین ژئوتکنیکی نظیر سد سازی، طرحهای آبخیزداری و غیره واقع شود.
بیان مسئله
از جمله پیش نیاز طرحهای آمایش سرزمین، برنامه ریزی منطقه ای و سایر برنامه های توسعه، نیازهای اطلاعاتی و تجزیه و تحلیل اطلاعات بصورت ارقام، جداول و نمودارها، نقشه ها و فایلهای کامپیوتر است که در دهه های اخیر رشد فزاینده ای یافته است.
در این راستا یکی از پیش نیازهای هر نوع برنامه ریزی، بررسی ساختار تشکیلات زمین شناسی ولند فرمهای ناشی از تاثیر عوامل طبیعی و غیر طبیعی از قبیل اقلیم، هیدرولوژی، فیزوگرافی، توپوگرافی و فعالیتهای انسان است که بصورت مستقیم و غیر مستقیم موجب ظهور انواع فرمهای زمین (لندفرمها) می گردد هرلندفرم دارای ویژگیهای خاص زمین شناسی پوشش گیاه خاک ، شیب و ارتفاع و… است.
با توجه به ویژگی های خاص حوضه رودخانه کهمان که در تامین آبهای سطحی و زیر زمینی دشت الشتر نقش بسزایی دارد. لذا بررسی ژئومورفولوژی ابن حوضه و تاثیر آن روی منابع آب دشت انتخاب گردید.
پیشینه تحقیق
باید اذعان داشت تا کنون هیچ تحقیق ژئومورفولوژی و یا هیدرولوژی مشخصی که جامع و کامل باشد در مورد این منطقه به عمل نیامده است و منابع و ماخذی که حاوی مسائل طبیعی و منطقه مورد مطالعه باشد انگشت شمارند و بیشتر حالت توصیفی و به صورت مطالعات نیمه تفضیلی می باشد. و آمارهای آب و هوایی و یا هیدرومتری منطقه نیز اندک و متناسب با موضوع ژئوموفولوژی نیست این مسائل کار تحقیق را با مشکل روبرو ساختند.
هر چند در سالهای اخیر سازمان جهاد کشاورزی طرحهایی را در رابطه با آبخیزداری در منطقه و همچنین طرح یک سد انحرافی انجام داده است اما این مطالعات جامع و کامل نبوده است در منطقه مورد مطالعه با توجه به بررسیهای به عمل آمده گزارشهای زیر توسط سازمانها و ارگانهای مختلف تهیه شده است:
- نشریات سالانه آماری منتشر شده توسط اداره کل آبهای سطحی دفتر بررسیهای منابع آب، شرکت خدمات مهندسی آب ، سازمان تحقیقات منابع آب و بالاخره دفتر مطالعات پایه منابع آب وزارت نیرو طی سالهای ۸۰-۱۳۲۹
- بررسی نهشته های دشت الشتر که توسط وزارت نیرو، به صورت مطالعه طرح تامین آب و شبکه آبیاری دشت الشتر، استان لرستان که با همکاری مهندسین مشاور رستاب در جلد دوم منابع زمین شناسی در سال ۱۳۶۸ صورت گرفته است که در نتیجه آن تشکیلات دشت از پر شدن ناحیه فرو رفته دشت حاصل شده است و از لایه های متناوب سلیت و رس و شن تشکیل یافته و تشکیلات کف آن از آهکهای کرتاسه تشکیلات کشکان و کنگومرای بختیاری می باشد.
هیدرولوژی: (آب شناسی)
هیدرولوژی علمی است که ضمن مطالعه و بررسی صور مختلف آب در سطح زمین درون خاک و جو چگونگی توزیع، گردش و عملکرد آن را همراه با خصوصیات فیزیکی و شیمیایی و واکنش عوامل محیط از قبیل موجودات زنده بر روی آب مورد بررسی قرار می دهد.
امروزه علم هیدرولوژی در قلمرو علم جغرافیایی طبیعی قرار دارد با توجه به ارتباط این علم با علوم جغرافیایی و همچنین رابطه عمیق و پیوسته هیدورولوژی با جغرافیا می باشد (آقای دکتر اصغری مقدم ، محمدرضا ۱۳۸۲)
هیدورولوژی علمی است که درباره آبهای موجود در روی زمین،زیر زمین و در هوا به حالات گوناگون و گردش آب در طبیعت مانند پیدایش و توزیع بارندگی، جریان آب ناشی از بارندگی (رواناب) جریان رودخانه ای، پدیده تراوش و جریان آب زیر زمینی و تبخیر و بارش دوباره بحث می کند . دانش آبشناسی به واکنشهای شیمیایی، فیزیکی و زیستی آب در درون خاک و نیز رابطه آن با بارندگی در روی زمین بستگی دارد.
فهرست منابع و مآخذ
- احمدی، حسن، ژئومورفولوژی کاربردی، انتشارات دانشگاه تهران، ۱۳۷۸
- اصغری مقدم، محمدرضا، جغرافیای طبیعی شهر، انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی، ۱۳۸۲
- اصغری مقدم، محمدرضا زمین‌شناسی برای جغرافیا، انتشارات تهران سرا، ۱۳۸۳
- اصغری مقدم، محمدرضا، جزوهیدرولوژی،۱۳۸۲
- جابری، زهرا، بررسی ژئومورفولوژی حوضه آبخیز گلستان شیراز، تأثیر آب بر منابع آب زیرزمینی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاداسلامی تهران مرکزی، ۱۳۸۲
- جواری‌عیوضی، جمشید، ژئومورفولوژی ایران، دانشگاه پیام نور، ۱۳۷۴
- جواری‌عیوضی، جمشیدی ، جغرافیای آبها، دانشگاه تهران، چاپ پنجم، ۱۳۷۴
- خیام، مقصود، مبانی ژئومورفولوژی، چاپ چهارم، انتشارات نیما، ۱۳۷۴
- داوودی، علی، بررسی ژئومورفولوژی، و هیدرولوژی، حوضه دوآب الشتر ۱۳۸۲
- دامشت، محمدحسین، سیف، عبدا…، جغرافیای خاکها، انتشارات دانشگاه اصفهان، ۱۳۷۹-۱۳۸۲.
