تعداد صفحات: ۲۴ | قابل ویرایش
چکیده
رودخانه باهوکلات پرآبترین رود بلوچستان بوده و در شرق بخش دشتیاری واقع است که پس از جریان یافتن در دشتهای باهوکلات به خلیج گواتر می ریزد . بعلت کمبود ریزش های جوی ، تحت کنترل درآوردن منابع آب به کمک تکنیک های سریع و ارزان ضروری است .
از منابع آب این حوضه جهت آشامیدن ، آبیاری و تغذیه مصنوعی و بالا بردن سطح آب زیرزمینی می توان استفاده نمود ، جریان سالانه رودخانه های این حوضه معمولاٌ توسط چند طغیان که اغلب بصورت ناگهان ظرف چند ساعت پس از رگبار به اوج می رسد تأمین می گردد . رودخانه باهوکلات دائمی است ، این رودخانه را در عرض یک دوره ده ساله می توان یکسال خشک و یکسال بیش از ۲۵۰ میلیون متر مکعب آبدهی ملاحظه نمود.
آبهای سطحی رسوبات قابل ملاحظه ی را به همراه دارد و میزان رسوب حمل شده ۲/۲ میلیون تن معادل ۲۷۵ تن در هر کیلومتر مربع در سال تخمین زده اند . غیر نمکی بودن تشکیلات زمین شناسی باعث مناسب شدن کیفیت شیمیایی آب رودخانه شده و اسیدیته آن برابر ۸ هدایت الکتریکی است ، حوضه ها در جلگه ، شکل دایره داشته و طول نهرها کوتاهتر و تراکم شبکه و شیب در آنها بیشتر است .
وجود رسوبات رسی و سیلتی۱ غیر قابل نفوذ ، امکان جاری گشتن آبهای سطحی را فراهم می آورد . حاصلخیزی خاک بعلت رسوب گل و لای در مواقع سیلابی و شرایط آب و هوایی مناسب برای برداشت محصول ، بازدهی زمینی را تا حدی افزایش داده است .
حجم بارش به روش تیسن ۶۹/۱۰۹ میلیمتر و ضریب گراویلیوس حوضه ۶۲/۱ می باشد که حالت کشیدگی داشته و به سوی طغیانی و سیل خیزی می رود . طبق معادله کرپیچ زمان تمرکز آب حوضه ً۸۷/ َ۴۵/۷ محاسبه گردید.
مقدمه
جنوبی ترین حوضه آبریز اصلی استان سیستان و بلوچستان را دره های سرباز ، کاجو ، کهیر ، نواحی دشتیاری ، راسک شهرستان چابهار با وسعتی حدود ۳۷ هزار کیلومترمربع در بر می گیرد ، که علیرغم وسعت حوضه ، منابع ابهای زیرزمینی آن بسیار محدود است.
جریان آبها در این منطقه بصورت ناپیوسته بوده و از مشخصات مهم آن طغیانهای شدید که به سرعت هم فروکش می کنند می باشد . این طغیانها ناشی از وجود شبکه هیدروگرافی مناسب برای تمرکز آبهای سطحی بوده و ارتباط مستقیم با رژیم بارندگی بهاره و تابستانه دارد ، طغیان رودخانه های منطقه مورد مطالعه بطور سیستماتیک از یکسال به سال دیگر تکرار نمی شود و در هر طغیان حداقل ۷ ماه در کوهستان و ۱۱ ماه در دشت احتمال وقوع طغیان بعدی وجود دارد .
در شرق منطقه دشتیاری که رودخانه باهوکلات جریان دارد ، حوضه آبریز این رودخانه در کوههایی که ارتفاع آنها ۵۱۰ متر است گسترش دارند ، این کوهها از تشکیلات غیر قابل نفوذ با سطح فاقد پوشش گیاهی ترکیب یافته اند ، این آبهای سطحی از شمال به جنوب با شیب طولی متغیر و عمود بر خط الراس رشته کوهها جریان داشته و بصورت گذرگاههای تنگ از آنها عبور می کند .
در این ناحیه ( حوضه باهوکلات ) بعلت تسلط شرایط بیابانی و ناچیز بودن میزان ریزش های جوی سالیانه ، میزان کمبود آب تا بدان حد است که در بعضی از مواقع اکثر روستاها قادر به تأمین آب آشامیدنی خود نمی باشند در نتیجه تعیین و تحت کنترل در اوردن منابع آب به کمک تکنیک های سریع و ارزان در این ناحیه ضروری است.
رژیم رودخانه های دشتیاری چابهار
بطور کلی جریان سالانه این رودخانه ها معمولاً توسط چند طغیان که اغلب بصورت ناگهان ظرف چند ساعت پس از رگبار به اوج می رسد تامین میگردد ، لذا جریان اصلی و همیشگی معمولاً در رودخانه های این منطقه به جز باهوکلات و کاجو وجود ندارد و بعد از اتمام هر طغیان جریان رود خانه ها رو به خشکی می گذارد .
عامل مذکور و عدم بارش برف ونبود آبرفتهای ضخیم باعث شده که رود خانه های منطقه بصورت فصلی در آید . فصل سیلاب در زمستان و یا در ماههای تیر و مرداد است . دبی رودخانه های سرباز و کاجو فقط تا چند روز بعد از بارندگی کاملاً قابل ملاحظه است و در بقیه روزهای سال کمتر از یک متر مکعب می باشد . رود خانه با هو کلات را در عرض یک دوره ده ساله می توان یکسال خشک و یکسال با بیش از ۲۵۰ میلیون متر مکعب آبدهی ملاحظه نمود.
وضعیت رسوب و کیفیت شیمیایی آب رود خانه های دشتاری چابهار
آبهای سطحی در قسمت جنوبی بعلت سیلابی بودن رودخانه و حساسیت خاک با توجه به شرایط اقلیمی و کمبود پوشش گیاهی اغلب رسوبات قابل ملاحظه را به همراه دارد .
مهندسین مشاوره پارس کنسولت در گزارش سد پیشین برای حوضه آبریز رودخانه با هو کلات میزان رسوبی که هر ساله توسط این رودخانه حمل میشود ۲/۲ میلیون تن ، معادل ۲۷۵ تن د رهر کیلو متر مربع در سال تخمین زده اند . غیر نمکی بودن تشکیلات زمین شناسی در منطقه ، کیفیت شیمیایی آّب رودخانه را بطور کلی مناسب کرده است .
همچنین نمونه های آبی برداشت شده از رودخانه های منطقه ،اسیدتیه آنرا بطور متوسط برابر ۸ هدایت الکتریکی نشان می دهد . با توجه به زمان پر آبی یا کم آبی رودخانه از ۲۷۵ تا ۱۰۵۵ میکروموس بر سانتی متر درجه مرغوبیت ّآب را از نظر کشاورزی طبق استانداردهای جهانی خوب تا متوسط نشان می دهد .
از نظر کیفیت ، آبهای بلوچستان مخصوصاً با هوکلات ، با د رنظر گرفتن دبی آن ، می توان آبهای منطقه را قابل استفاده کشاورزی ، صنعت و شرب دانست . آّبهای سطحی منطقه بیشتر به منظور آبیاری زمینهای مزروعی است .
منطقه دشتیاری شامل دو قسمت متمایز است ، یکی به مساحت ۱۰۰ هزار هکتار آبی در رودخانه باهوکلات است و دیگری به مساحت ۴۰ هزار هکتار در مرکز دشت به سمت چابهار می باشد . دشتیاری دارای اقلیم و خاک خوبی است ، و کشاورزان از آّب رودخانه با هوکلات برای کشاورزی استفاده می نمایند.
منابع وماخذ
- برهانی بی تا حوضه رود خانه با هوکلات انتشارات سازمان محیط زیست
- سیما فر شجاع الدین هیدرولوژی مهندسی دانشگاه صنعتی سهند تبریز ۱۳۷۳
- سازمان جغرافیای نیروی مسلح نقشه های توپوگرافیعملیات مشترک سری K55۱
- سازمان هواشناسی داده های آب و هوایی از سال ۹۵-۶۱
- علیزاده امین ۱۳۷۷ اصول هیدرولوژی کاربردی انتشارات آستان قدس رضوی
- علیجانی بهلول جزوه درسی آب وهوای ایران گروه جغرافیای دانشگاه تربیت معلم یزد ۱۳۶۶
- فریفته جمشید تحولات ژئومورفولوژی در جلگه دشتیاری چابهار مرکز تحقیقات کویری و بیابانی ایران شماره ۲۳
- لشکری حسن ۱۳۷۸ هیدرولوژی آبهای سطحی جزوه کارشناسی ارشد دانشکده علوم زمین دانشگاه شهید بهشتی
