تعداد صفحات: ۸۰ | قابل ویرایش
طرح مسئله
امروزه مطالعات مناطق ویژه اکولوژیک از اساسی ترین بخش مطالعات علمی، پژوهشی در کشورهای مختلف دنیا است. مطالعه سیستماتیک مناطق ویژه اکولوژیک گرچه بر مبنای مدلی است که در آن ناهنجاری های محطی برپایه اصول سینوپتیکی مورد مطالعه قرار می گیرد ولی هدف اصلی این نوع ماطلعات در این است که ساختارهای ناهمگون و نامتجانس مناطق مختلف مورد مطالعه قرار گرفته و حساسترین مناطق ناهنجار محیطی مورد شناسایی و برنامه ریزی قرار گیرند.
بنابراین اگر ساماندهی ناهنجاری های محیطی مد نظر قرار گیرد نیازمند این است که درک درستی از ساختارهای نامتجانس بدست آید،؛ زیرا در مطالعاتی که بر اساس روش تک نگری صورت می پذیرد عموماً بر یک مسئله به مانند خشکسالی، سیل و .. تاکدی می گردد . در حالی که این نوع مطالعه نمی تواند بنیانهای نامطلوب و ناسازگار شرایط منطقه را نشان داده و میزان حساسیت واقعی منطقه را مورد برسی قرار دهد.
بنابراین اگر کلیه ناهنجاریها و ویژگی های اکولوژیک مناطق مورد بررسی جدی قرار گیرد و تک تک ساختارهای ناهمگون هر منطقه بطور سیستماتیک مورد مطالعه قرار گیرد، می توان حساسترین و ناهنجارترین منطقه آسیب پذیر را مشخص نموده و بر این اساس مدیریت درست و اصولی را به منظور سازماندهی مناطق در نظر گرفت.
بنابراین مطالعات مناطق ویژه اکولوژیک نیازمند درک سیستماتیک است که در آن کلیه ناهنجاری های محیطی به منظور شناسایی بالاترین میزان حساسیت انجام گیرد. از آنجا که استان اردبیل دارای تنوع اقلیمی وژدومورفورلوژیک و زیست محیطی گوناگونی است انجام اینگونه از مطالعات از اصول اساسی و الزامی است که بر اساس آن بتوان برنامه ریزی های بمناسبی را به منظور اجرای طراح های عمرانی با توجه به حساسیت منطقه در نظر گرفت.
موقعیت، حدود و وسعت
استان آذربایجان شرقی با وسعت ۴۵۵۸۲ کیلومتر بین عرض های َ۴۵ ْ۳۶ تا َ۲۶ ْ۳۹ شمال و طول جغرافیاییَ۵ ْ۴۵ تا َ۲۲ ْ۴۸ شرقی واقع شده است که از شرق با استان اردبیل، از غرب با استان آذربایجانغربی، از جنوب با استان زنجان و از شمال با جمهوری آذربایجان و ارمنستان هم مرز می باشد.
این استان بخشی از فلات مثلثی شکل ایران بوده که حدود ۳/۲ آن دارای بافت کوهستانی با اختلاف ارتفاع زیاد و بقیه را مناطق هموار و پست تشکیل می دهد. کوه سهند در جنوبغربی استان با ارتفاع ۳۷۰۷ متر واقع است که کی از قلل آتش فشانی منطقه می باشد.
منطقه مورد مطالعه شهرستان های شمالی استان است که شامل شهرستان های کلپر، جلفا، مرند، اهر و زرقانی می باشد. بزرگترین واحد کوهستانی منطقه که بصورت ردیفی تمام نواحی شرقی محدود را در برگرفته رشته کوه قره داغ می باشد. این واحد کوهستانی از دیوان داغی در منتهی الیه غرب استان آغاز و پس از عبور از شهرستانهای مرند، شبستر، تبریز، اهر، کلیبر و مشکین شهر به دره قره سو و دره رود ختم می شود.
شاخه ای از این رشته کوه در آن سوی دره رود به کوه های خزرسلو و شاخه ای دیگر به کوه های برزند (صلوات داغ) می پیوندد که این کوه ها پس از عبور از شهرستانهای بیله سوار و مغان در استان اردبیل به منتهی الیه شمالی طالش می پیوندند.
ویژگی های کلی و عمومی زمین شناسی
ساختار زمین زشناسی و چگونگی تکامل آن در زمانهای مختلف برای تشریح وضعیت ناهمواریها همواره مورد بررسی قرار می گیرد. منشاء پیدایش بسیاری از منابع کانسارهای موجود در استان دارای اهمیت فراوانی است. مطالعه و بررسی زمین شناسی برای بهره برداری اصولی از محیط و برقراری یک رابطه معقول میان انسان ومحیط را بوجود می آورد.
بطور کلی زمین تحت تاثیر کنش های متفاوتی قرار گرفته و درنتیجه چهره کنونی آن نقش بسته است. بدین ترتیب ابتدا زمین تحت تاثیر فرایندهای تکتونیکی از قبیل حرکات صفحه ای و فعالیت گسل ها در دوره های مختلف زمین شناسی بصورت مجموعه ای از پستی و بلندی ها که نتیجه فازهای مختلف کوهزایی و آتشفشانی بوده درآمده است. همه اینها تحت عنوان نیروهای درونی تغییر دهنده سیمای زمین یا ژئودینامیک درونی یاد می شود.
منطقه مورد نظر از نظر زمین شناسی در زون ساختاری البرز – آذربایجان قرار دارد. ویژگی مهم این زون شباهت زیاد رخساره سنگ های کامبرین، پرکامبرین و واردوویسین با ایران مرکزی قرار گرفته اند. بنابراین از لحاظ نبود دگرشیبی با ایران مرکزی تفاوت زیادی دارد.
وضعیت گسل ها و زلزله خیزی منطقه
ضخامت سازنده پوسته زمین از زمان پیدایش همواره در حرکت بوده و تحت تاثیر انواع نیروهای کششی وفشاری قرار داشته است. درنتیجه ساختار زمین شناسی ان بطور مداوم در حال تغییر است. این تغییرات یا در اعماق زیاد درون زمین یا در بخشهای سطحی تر رخ می دهد. در اینجا تغییرات در بخشهای سطحی تر یعنی گسل های موجود سطح استان مورد بررسی قرار می گیرد.
منطقه آذربایجان با توجه به شرایط و ویژگی های کوهستانی آن و وجود گسل های متعدد یکی از فضاهای مورد تهدید پدیده لرزه خیزی می باشد که نگاهی به تاریخ زلزله های ایران نشان از وجود زلزله های متعدد در این منطقه دارد. با توجه به رابطه زمین لرزه با گسل های زمین در این قسمت بطور اجتمالی به گسل های موجود در منطقه اشاره می شود.
گسل شمال میشو: این گسله به درازای ۴۲ کیلومتر ادامه گسله شمال تبریز از صوفیان به سوی شمال باختری کشیده شده و در پای شمالی کوههای میشو قرار دارد. زمین لرزه های چند دهه اخیر با بزرگی ۸/۳ تا ۷/۴ ریشتر گویای جنبندگی احتمالی این گسله هستند از گلسه های دیگر منطقه می توان به گسله فشاری تسوج، راندگی جنوب میشو، گسله فشاری شمالی تبریز، گسله بزقوش، گسله شرفخانه، گسله ساری قمیش، گسله شمالی خاوری میانه، گسله فشاری صادقیان، گسله صوفیان، گسله علی باشی، کمار بالا، کوزه کنان و راندگی هریش اشاره کرد.
لرزه خیز منطقه هم با بررسی زمین لرزه های تاریخی و هم با مراجعه به زمین لرزه های ثبت شده دستگاهی، از منابع مکتوب، نقشه و گزارش های علمی ارزیابی شده است.
