تعداد صفحات: ۳۷ | قابل ویرایش
فهرست
چکیده ………………………………………………………………………………………………………………………… ۳
کلید واژه ……………………………………………………………………………………………………………………….۳
طرح مسئله …………………………………………………………………………………………………………………….۳
روش تحقیق ……………………………………………………………………………………………………………………۴
اهداف تحقیق …………………………………………………………………………………………………………………..۴
اهمیت و ضرورت تحقیق …………………………………………………………………………………………………….۴
فرضیات تحقیق ……………………………………………………………………………………………………………… ۵
ادبیات تحقیق ………………………………………………………………………………………………………………. …۵
مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………………..۶
تعریف حاشیه پیرامون شهر ها ……………………………………………………………………………………………….۶
تعریف حاشیه های درون شهری …………………………………………………………………………………………… .۶
تعریف اسکان غیر قانونی (عدوانی ) ………………………………………………………………………………………..۷
دلایل ظهور پدیده حاشیه نشینی ………………………………………………………………………………………………۷
مهاجرت ……………………………………………………………………………………………………………………….۸
تاریخچه حاشیه نشینی در برخی از کشورهای جهان ……………………………………………………………………….۸
تاریخچه حاشیه نشینی در ایران ……………………………………………………………………………………………..۹
نتایج و اثرات حاشیه نشینی ………………………………………………………………………………………………..۱۰
پیامدهای زیستی حاشیه نشینی در ایران ……………………………………………………………………………………۱۰
چالش های عمده حاشیه نشینی ………………………………………………………………………………………………۱۰
روش های مقابله با پدیده حاشیه نشینی در جهان ………………………………………………………………………….۱۱
روش های مقابله با پدیده حاشیه نشینی در ایران ………………………………………………………………………….۱۲
مطالعات حاشیه نشینی در منطقه غرب مشهد( قلعه وکیل آباد) …………………………………………………………..۱۲
علل حاشیه نشینی در قلعه وکیل آباد ………………………………………………………………………………………..۱۳
ویژگی های جمعیتی …………………………………………………………………………………………………………۱۳
بررسی کاربری اراضی …………………………………………………………………………………………………….۱۳
وضعیت اقتصادی ……………………………………………………………………………………………………………۱۳
ویژگی های اجتماعی و فرهنگی ساکنین قلعه وکیل آباد …………………………………………………………………..۱۳
بررسی ابعاد و مساحت قطعات – نحوه جرم گذاری و سطح اشغال ……………………………………………………..۱۴
بررسی و تعیین حجم عبور و مرور در خیابانها و تقاطع های مهم ………………………………………………………۱۴
بررسی موقعیت و حجم پارکینگ ها ……………………………………………………………………………………….۱۴
نتیجه گیری …………………………………………………………………………………………………………………..۱۴
پیشنهاد ……………………………………………………………………………………………………………………….۱۵
منابع و مآخذ …………………………………………………………………………………………………………………۱۶
چکیده
اصطلاح حاشیه نشینی یا زاغه نشینی و .. در کشورهای در حال توسعه به محلات فقیر نشینی اطلاق میشود که در اطراف شهرهای بزرگ به وجود آمده و ساکنین این مناطق به علل گوناگون نتوانسته‌اند جذب نظام اقتصادی- اجتماعی شهر شده تا از امکانات و خدمات شهری استفاده نمایند. حاشیه ، فرهنگ مخصوص به خود دارد .
فرهنگ حاشیه نشینی بازتاب شیوه زندگی طبقات پایین اجتماع است که معمولاً فرهنگ فقر شناخته میشود. تقریبا اکثر کشورهای جهان اعم از پیشرفته یا عقب نگه داشته شده دوره هایی از حاشیه نشینی را در شهرهای خود تجربه کرده‌اند ، اما مشکل اصلی در کشورهای جهان سوم نهفته است. مثلاَ در هند جمعیت زاغه نشین شهرهای این کشور چیزی بین ۳۰ تا ۵۰ درصد کل ساکنین آنهاست.
سکونتگاه غیر قانونی(عدوانی) را می توان به عنوان یک منطقه مسکونی تعریف کرد که بدون مطالبه قانونی برای دریافت زمین و یا اجاره از سوی مقامات مربوطه برای ساختن خانه توسعه یافته است. زاغه های غیرقانونی معمولا در حاشیه شهرها ظاهر می شوند.
شکل گیری و توسعه سکونتگاه های غیر قانونی تابعی از عوامل داخلی و خارجی است. از عوامل داخلی می توان به مواردی مانند فقدان ممر عایدی تضمین شده و دیگر مسائل مالی ، شغل های روزمزد با دستمزد کم که در بسیاری موارد موقت و نیمه دائم است، اشاره نمود.
دلایل خارجی نیزمواردی مانند: مهاجرت ، قیمت بالای زمین و مسکن ، بی توجهی دولت نسبت به رسیدگی به وضعیت این مناطق ، استاندارد های بالای مسکن قابل قبول ، ضوابط و مقررات ، طرح های پیچیده وموانع نهادی و سازمانی را شامل می شوند.
طرح مسئله
حاشیه نشینی به عنوان یکی از مهمترین مسائل و معضلاتی است که کشورهای در حال توسعه و حتی توسعه یافته درگیر آن شده اند. افزایش مهاجرت به شهر ها رشد سریع و گسترده ی جمعیت و عوامل اقتصادی و … موجب بروز عوارض متعدد شهری شده است که از آن میان میتوان به پدیده حاشیه نشینی و یا همان اسکان های غیر رسمی اشاره کرد.
از آن جا که کارخانجات و موائد زاید آن ها و فرودگاه ها با آلودگی صوتی زیادی که دارند ، همه در اطراف شهر ها سکنی گرفته اند لذا ارزش زمین در این نواحی کمتر از دیگر قسمت های شهر شده و در نتیجه سر ریز جمعیتی که بدان اشاره شد به صورت حومه نشین و آلونک نشین در این نواحی شکل میگیرد.
سکونتگاه های بی ضابطه و حاشیه ای عمدتا به دلیل ارتباط مستقیم با یکی از نیاز های پایه ای انسان ( مسکن) اهمیت مییایند و با لواقع حاشیه نشینی معضلی است که بر اثر نابرابری های اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی بوجود آمده است.
اهمیت و ضرورت تحقیق
افزایش جمعیت شهری و گسترش شهر ها و پیدایش حاشیه نشینی و عوارض مختلف دیگر آن در حال حاضر یکی از دشواریها مشکلاتی است که در سطح ملی و منطقه ای اذهان عمومی و مسئولین کشور را به خود مشغول داشته است.
برنامه های توسعه اجتماعی و اقتصادی – سیاسی و امنیتی در کشور ایران مسئله حاشیه نشینی ، پیرامون شهر های بزرگ را در بعضی مناطق تشدید نموده بطوری که مهاجر پذیری شهر ها رابطه مستقیم با گسترش شهر ها و این دو نیز رابطه مستقیم با پدیده حاشیه نشینی و همچنین رابطه مستقیم با سیاست های دولت دارد.
انتخاب یک شهر به عنوان قطب توسعه اجتماعی و سیاسی – اقتصادی و صنعتی مسئله توسعه شهر ها را تسریع نموده و از طرف دیگر موجب خالی شدن منطقه ای از کشور می شود. بنابراین قبل از اعمال سیاست گزاری در رابطه با مناطق مختلف مطالعه تاثیرات این سیاست بر روی جابجایی مکانی جمعیت و تاثیرات مثبت و منفی آن بر مناطق مبدا و مقصد ضروری به نظر میرسد.
مقدمه
یکی از بزرگترین دستاوردهای بشر ساختن شهر است. شکل شهر همواره شاخص بیرحم درجه تمدن بشری بوده و خواهد بود. در واقع این مجموع تصمیمات مردم ساکن شهر است که شکل شهر را تعیین میکند( جورج ،۱۳:۱۳۷۶).
پیدایش انقلاب صنعتی در نیمه دوم قرن نوزدهم و عوامل نشات گرفته از آن همچون تمرکز صنعت و تجارت، نابرابری در تقسیم کار و توزیع ناعادلانه درآمد از سویی و مهاجرت روستاییان به شهر ها به علت کمبود خدمات و امکانات رفاهی ، بیکاری و از این قبیل از سوی دیگر منجر به افزایش جمعیت شهر ها و بویژه شهر های بزرگ و ایجاد کلان شهر ها شده است.
در چنین شرایطی ساکنان محدوده اقتصادی شهر که دچا رفقر ، بیکاری و بیسوادی میباشند، جذب نظام اجتماعی – اقتصادی شهر شده و در حاشیه شهر به صورت غیر رسمی اسکان می یابند و منجر به بروز پدیده حاشیه نشینی می شوند. البته حاشیه نشینان الزاما درحاشیه شهر زندگی نمیکنند گاه این اسکان غیر رسمی در درون بافت شهری ایجاد میشود.
این مراکز مسکونی مرکز بروز انواع مشکلات اجتماعی ، اقتصادی ، سیاسی و امنیتی همچون فقر ، بیکاری ، سطح پایین آموزش ، فقدان آسایش و امنیت ، نارسایی خدمات ، تراکم بالای جمعیت در واحد مسکونی و نامشخص بودن مالکیت زمین هستند.
تعریف حاشیه پیرامون شهرها
این سکونتگاه ها ازآن حیث به عنوان حاشیه نشین شناخته شدند که اغلب در پیرامون نقاط شهری و یا در اراضی نامناسب که در معرض انواع تهدیدهای طبیعی می توانست قرار گیرد یا از حیث مالکیت وضعیت مبهمی داشتند و یا در اراضی که سوداگران شهری توجه چندانی به آن نداشتند ، شروع به توسعه کردند. (همان منبع ،۱۳۸۱: ۶۳).
تعریف حاشیه های درون شهری
حاشیه های درون شهری که عموما در بخشهای قدیمی تر شهر دیده می شوند ، به مناطق مسکونی گفته می شود که وضعیت نابسامانی دارد. حاشیه درون شهری در واقع آن قسمت از شهر است که در گذشته وضعیت مطلوب و سامان یافته ای داشته ولی به تدریج شرایط آن نامناسب شده و ساکنان آن به نقاط بهتر و جدیدی از شهر رفته و درآن جا سکنی گزیده اند(هادیزاده، ۱۳۸۲: ۱۵).
منابع و مآخذ
- احمدی پور ، زهرا، ۱۳۷۴ : حاشیه نشینی در بخش مرکزی کرج ، مجله رشد آموزش جغرافیا ، شماره ۳۸
- برآبادی ، محمود ، ۱۳۸۱ : حاشیه نشینی پدیده ای به قدمت شهرنشینی ، ماهنامه شهرداری ها ، سال چهارم ، شماره ،۴۵
- پاپلی یزدی ، محمد حسین، ۱۳۸۰: اولویت حل مشکلات شهری در ایران ، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی ، شماره ۶۱ ، مشهد
- حاتمی نژاد ، حسین و زمردیان ، محمد جعفر، ۱۳۷۲ : بررسی شرایط جغرافیایی ، اقتصادی و اجتماعی حاشیه نشینان شهر مشهد ، استانداری خراسان
- زاهد زاهدانی ، سعید ، ۱۳۶۹: حاشیه نشینی ، انتشارات دانشگاه شیراز ، شماره ۱۶۲
- سازمان عمران و بهسازی شهری ،۱۳۸۳: تاریخچه شهر و شهرسازی ، شرکت عمران شهر جدید بینالود
- سعیدنیا ، احمد ، ۱۳۷۹: نظام مراکز شهری- فضاهای مسکونی ، کتاب سبز راهنمای شهرداری ها ، جلد ۴ ، مرکز مطالعات برنامه ریزی شهری وزارت کشور
- شکوئی ، حسین،۱۳۷۳ : دیدگاه های نو در جغرافیای شهری ،جلد۱ ، انتشارات سمت ، تهران
- شیرانلو ، فیروز، ۱۳۵۰ : نقش بسیج کودکان و جوانان در برنامه ریزی توسعه و سازندگی ملی ، مدیریت بهداشت و رفاه اجتماعی
- مشهدی زاده دهاقانی، ناصر، ۱۳۷۳ : تحلیلی از ویژگی های برنامه ریزی شهری در ایران ، انتشارات دانشگاهی علم و صنعت ، چاپ اول
- مشهدی زاده دهاقانی، ناصر، ۱۳۷۸ : حاشیه نشینی یک مساله صد مشکل ، روزنامه همشهری
- منصوری ، محمد کریم و آیت اللهی ، علیرضا ، ۱۳۵۷: حاشیه نشینان شیراز
- میر فندرسکی ، مهدی،۱۳۸۲ : طرح راهبردی ساماندهی حاشیه شهر مشهد ، مهندسین مشاور
- ناجی ، علیرضا ، ۱۳۸۳: ساماندهی اسکان غیر رسمی در قائن ( راهبرد – سیاست های کلی ) ، مدیریت برنامه ریزی خراسان رضوی
- نمازی ، محمد باقر، ۱۳۵۰ : مشارکت و تجهیز مردم در اقتصادی و اجتماع ، مدیریت بهداشت و رفاه اجتماعی
- ویلیام ، جورج، ۱۳۷۶ ، شهرسازی در عقب ماندگی ، مترجم : کاظمی بیدهندی – مهدی، انتشارات دانشگاه ملی.
