پایان نامه بررسی رابطه بین واحدهای ژئومورفولوژی و اشکال فرسایشی در حوضه آبخیز رودخانه سقز با استفاده از GIS و RS

تعداد صفحات: ۱۵۱ | قابل ویرایش

فهرست

فصل اول:کلیات تحقیق

• اهداف
• پیشینه تحقیق
• روش تحقیق
• بیان مسئله

۱-۵- فرضیات

۱-۶- مسائل و مشکلات تحقیق

۱-۷- موقعیت جغرافیایی حوضه مورد مطالعه

فصل دوم :اصول سنجش از دور و تصاویر ماهواره ای

مقدمه

۲-۱-۱ تعریف سنجش از دور

۲-۱-۲- سیستم سنجش از دور

۲-۱-۲-۱ انرژی الکترومغناطیسی

۲-۱-۲-۲- طیف الکترو مغناطیسی

۲-۱-۳- اصول تابش و منابع انرژی

۲-۱-۴- توان تفکیک زمانی

۲-۱-۵- توان تفکیک فضایی(مکانی)

۲-۱-۶- انواع ماهواره ها

۲-۱-۷- ماهواره های منابع زمینی

۲-۱-۸-  ماهواره های لندست

۲-۱-۹- مدار گردش ماهواره های لندست

۲-۱-۱۰-  سنجنده های لندست

۲-۱-۱۱- تصاویر رقومی

۲-۱-۱۲- مشخصات تصاویر ماهواره ای منطقه مورد مطالعه

۲-۲-۱۳- خصوصیات تصاویر رقومی

۲-۲- مواد و روش ها

-۲-۲- ۱- اصلاح تصویر

۲-۲-۱-۱-  خطای جا افتادگی خطی

۲-۲-۱-۲-  خطای

۲-۲-۱-۳-  خطای اتفاقی

۲-۲-۱-۴-  خطای انحراف خطوط

۲-۲-۲-۵-  خطای اثرات جوی

۲-۲-۱-۶-  خطاهای اعوجاجهای هندسی

۲-۲-۲- بررسی کیفیت تصاویر ماهوارهای

۲-۲-۳-  تصحیح اثرات پخش اتمسفری

۲-۲-۴-  تصحیح خطاهای هندسی

۲-۲-۵-  بارز سازی تصویر

۲-۲-۵-۱- بهبود کنتراست در درجات خاکستری تصویری

۲-۲-۶-  شاخص پوشش گیاهی

۲-۲-۷-  تصاویر رنگی مرکب

فصل سوم:زمین شناسی

مقدمه

۳-۱- زمین شناسی ساختمانی (تکتونیک منطقه)

۳-۱-۱- مورفولوژی

۳-۲-  چینه شناسی

۳-۳- سنگهای دگرگونه پرکامبرین

۳-۳-۱-  واحد گنیسی PC^gn

۳-۳-۲-  واحد شیست PC^sch

۳-۳-۳- واحد متا ولکانیکPC^v

۳-۳-۴-  متاریولیت PC^mr

۳-۴-  نهشته های آواری-آتشفشانی ائوسن

۳-۴-۱- واحد متامورفیسمMT^KSL

۳-۵- سنگهای آذرین درونی

۳-۵-۱-  گرانیت – دیوریت g1

۳-۵-۲-  گرانیتg

۳-۵-۳-  واحد گرانیت –گنیس g  – gn

فصل چهارم: هوا شناسی و اقلیم

مقدمه

۴-۱- عوامل کنترل کننده آب و هوای حوضه

۴-۱-۱- عوامل محلی

۴-۱-۲- عوامل بیرونی

۴-۱-۳- سیستم های سینوپتیک برون حاره ای

۴-۱-۴- بادهای محلی

۴-۲- ایستگاه های هوا شناسی منطقه مورد مطالعه

۴-۳-  بررسی ریزشهای جوی ایستگاههای حوزه مورد مطالعه

۴-۴-  بارش

۴-۴-۱- رژیم بارندگی

۴-۵- رطوبت نسبی

۴-۶- درجه حرارت

۴-۶-۱- میانگین درجه حرارت

۴-۶-۲- میانگین حداکثر و حداقل درجه حرارت

۴-۶-۳- حداکثر و حداقل مطلق درجه حرارت سالیانه

۴- ۷- یخبندان

۴-۸-  باد

۴-۹-  تعیین تیپ اقلیمی

فصل پنجم: فیزیوگرافی

مقدمه

۵-۱- شبکه آبراهه

      ۵-۲-  مساحت حوضه

      ۵-۳- محیط حوضه

      ۵-۴- طول حوضه

     ۵-۵- شکل حوضه

      ۵-۶- ارتفاع حوضه (پستی و بلندی)

     ۵-۷- شیب حوضه

     ۵-۸- جهت شیب

فصل ششم: پوشش گیاهی

مقدمه

     ۶-۱- پوشش گیاهی

    ۶-۲- جنگل

    ۶-۳- تیپ های مرتعی استان

    ۶-۴- تیپ های مرتعی حوضه مورد مطالعه

۶-۴-۱- تیپ کما – جاشیر – گون

۶-۴-۲- تیپ گون – علف

۶-۴-۳- تیپ گون – زرشک

۶-۴-۴- تیپ جاشیر- گون

۶-۴-۵- تیپ آویشن – گون

۶-۴-۶- تیپ کما-جاشیر

گیاهان خوراکی

فصل هفتم: ژئومورفولوژی

مقدمه

۷-۱- واحد های ژئومورفولوژی

۷-۲- تهیه نقشه ژئومورفولوژی و واحدهای کاری

۷-۳- بررسی علل تغییرات ژئومورفولوژیکی

۷-۴- واحد های ژئومورفولوژی منطقه مورد مطالعه

۷-۴-۱- واحد کوهستان (M)

۷-۴-۱-۱- تیپ دامنه منظم (r)

۷-۴-۱-۱-۱- رخساره توده سنگی(Mrm) با پوشش مواد منفصل تخریب یکمتر از ۲۵ درصد:

۷-۴-۱-۱-۲- رخساره برونزد سنگی (Mro) با پوشش مواد تخریبی منفصل و خاک بین ۲۵ تا ۷۵ درصد:

۷-۴-۱-۱-۳- رخساره دامنه های پوشیده از خاک و نهشته های منفصل با دامنه منظم (Mrc) :

۷-۵-۱-۲- تیپ دامنه های نا منظم (I)

۷-۴-۱-۲-۱- رخساره توده سنگی (MIm) با پوشش مواد منفصل تخریبی کمتر از ۲۵ درصد:

۷-۴-۱-۲-۲- رخساره برونزدگی (MIo)  با پوشش تخریبی ۲۵ تا ۷۵ درصد

۷-۴-۲- واحد تپه ماهور (H)

۷-۴-۲-۱- تیپ دامنه منظم (r)

۷-۵-۲-۱-۱- رخساره توده سنگی(Hrm) با پوشش تخریبی منفصل و خاک کمتر از ۲۵ درصد:

۷-۴-۲-۲- تیپ دامنه نامنظم (I)

۷-۴-۲-۲-۱- رخساره برونزد (HIo) با پوشش نهشته های منفصل و خاک کمتر از ۲۵ درصد:

۷-۴-۲-۲-۲- رخساره دامنه های پوشیده از خاک و نهشته های منفصل با دامنه نامنظم (HID) :

۷-۴-۳- تیپ رسوبات بستر رودخانه

۷-۵- اشکال ژئو مورفولوژیک شاخص در حوضه

۷-۵-۱- حرکات دامنه ای (واریزه ای)

۷-۵-۲- بدلند (تراکم الگوهای آبراهه موازی و دندریتی)

۷-۵-۳- گیلوئی (G)

فصل هشتم: فرسایش

مقدمه

۸-۱- عوامل موثر در فرسایش خاک

۸-۲- فرایندها ی فرسایشی متداول در حوضه

۸-۲-۱- فرایندهای با منشاء هوازدگی

۸-۲-۱-۱- هوازدگی فیزیکی

۸-۲-۱-۱-۱- تناوب یخ بستن و ذوب شدن آب در فضای بین شکستگی ها

     ۸-۲-۱-۱-۲-  سرد و گرم شدن تناوبی سنگها در شب و روز

     ۸-۲-۱-۱-۳-  تخریب فیزیکی در نتیجه نیروی آب

      ۸ -۲-۱-۲-  هوازدگی زیستی

     ۸-۲-۲- فرایندها و محصولات مرتبط با رخدادهای زمین ساختی

    ۸-۲-۳-  فرایندها و محصولات ناشی از واریزه های کوهپایه ای

     ۸-۲-۳-۱- حرکات دامنه ای

۸-۲-۳-۲- ریزش ها

۸-۳- فرسایش ناشی از آبهای جاری در حوضه مورد مطالعه:

۸-۳-۱- فرسایش صفحه ای:

۸-۳-۲- فرسایش شیاری:

۸-۳-۳-  فرسایش خندقی:

۸-۳-۴-  فرسایش کناره ای:

۸-۳-۵- فرسایش هزاز دره ای:

۸-۴- مطالعه نفوذ پذیری درحوضه مورد مطالعه:

     ۸-۴-۱- واحدهای با نفوذ پذیری خیلی زیاد

     ۸-۴-۲-  واحدهای با نفوذ پذیری متوسط

     ۸-۴-۳-  واحدهای با نفوذ پذیری کم تا بسیار کم

    ۸-۵- فرسایش پذیری

مقدمه

افزایش جمعیت و تغییر در الگوی مصرف مردم، بهره برداری بیشتر از منابع طبیعی خدادادی آب و خاک کشور را ایجاب می نماید. از سوی دیگر محدودیت منابع باعث می گردد تا در ازای این افزایش تقاضا، افزایش بهره وری و بالا بردن راند مان تولید به عنوان یک ضرورت اساسی مطرح گردد. اگرچه در دهه های اخیر افزایش بهره وری با اتکاء به رشد و توسعه علوم آب و خاک دچار تحولات شگرفی گردید، ولی متاسفانه تاکنون نتوانسته است جایگزین روش ساده افزایش بهره وری به ازای فزایش نیاز گردد.

حاصل این کاستی ، تشدید فرسایش و هدر رفت بخش زیادی از منابع آب و خاک وپوشش گیاهی کشور بوده که از عوارض آن می توان به نابودی عرصه های جنگلی، سیر قهقرایی مراتع، کاهش حاصلخیزی اراضی، بیابانی شدن عرصه های منابع طبیعی و کشاورزی اشاره نمود.

بنابراین توجه جدی به مسایل فرسایش یکی از موضوعات مهم در محافل علمی و مورد عنایت محققین می باشد. یکی از موضوعاتی که در مسایل فرسایش مورد توجه قرار می گیرد بررسی اشکال فرسایش می باشد. همانگونه که اشاره شد استفاده ناصحیح از منابع آب و خاک باعث تشدید فرسایش و ایجاد لند فرمهای متنوعی می شود.

این اشکال را می توان با توجه به عوامل عمده پدیدآورنده آنها به دو دسته فرسایش آبی و بادی تقسیم نمود. فرسایش آبی بیشتر اشکالی مانند فرسایش خندقی ، فرسایش کنار رودخانه ای، فرسایش هزار دره و فرسایش بادی نیز نهشته های بادی و عوارض ماسه ای را ایجاد میکند.از آنجاییکه هر کدام این اشکال نشان دهنده میزان تخریب و فرسایش در سطح زمین می باشند.

بیان مسئله

فرسایش اشکال متنوعی را بر روی زمین ایجاد می کند این اشکال متاثر از عوامل مختلفی می تواند باشد که از همه مهمتر می توان به نقش ژئومورفولوژی اشاره نمود. زیرا به نظر می رسد.

واحدهای ژئومورفولوژی، واحدهای همگنی می باشند که لزوماً با توجه به شرایط و عوامل دخیل در آنها اشکال خاص را به وجود می آورند. بنابراین پی بردن به رابطه بین ژئومورفولوژی حوضه و اشکال فرسایشی علاوه براینکه عوامل ایجاد اشکال را را در واحد های ژئومورفولوژی بیان می کند، اولویت های اجرایی جهت کنترل فرسایش را نیز پیشنهاد می نماید.

موقعیت حوضه مورد مطالعه

موقعیت حوضه مورد مطالعه با استفاده از نقشه های توپوگرافی ۱:۵۰۰۰۰ شماره ۵۲۶۲ (میرده) و۵۱۹۲ (شوی) مشخص و از طریق تصاویر ماهواره ای و بازدیدهای صحرایی کنترل گردید. بر این اساس، حوضه مورد نظر دارای طول شرقی ۰۰ ۵۰ ۴۵ تا ۴۵ ۳ ۴۶ و عرض شمالی ۰۰ ۳ ۳۶ تا ۲۰ ۱۲ ۳۶ می باشد. از لحاظ تقسیم بندی استانی جزو استان کردستان، شهرستان سقز محسوب می شود.

منطقه مورد مطالعه دارای آب و هوای کاملاً کوهستانی با زمستان های سرد و پوشیده از برف و تابستان های معتدل است آن چنان که حداقل برودت هوا در زمستان بیش از ۳۰ درجه سانتیگراد و حد اکثر درجه حرارت آن در تابستان بیش از ۴۰ درجه سانتیگراد می رسد.

پست ترین نقطه آن بیش از ۱۵۳۸ متر ارتفاع از سطح دریا و بلندترین نقطه آن با ارتفاع ۲۷۰۰ متر در کوه وزنه واقع شده. میانگین بارندگی سالیانه در منطقه از  ۳۵۰ تا ۶۵۰ میلی متر در سال متغیر است و رطوبت نسبی آن نیز از ۱۴ تا ۹۵ درصد است.

این وضعیت آب و هوایی حاکم باعث شده است پوشش گیاهی جنگلی- نیمه جنگلی در قسمتهایی از منطقه توسعه یابد که به سمت جنوب و جنوب غرب گسترده شده در حالیکه در مناطق شمال و شمال شرقی، خشک و تهی از پوشش گیاهی است و تنها در پیرامون روستاها که بطور عمده درون دره ها جای دارند و اطراف چشمه های آب   می توان گواه بر درختکاری بود.

از رودهای مهم در حوضه مطالعاتی رودخانه های “میرده”،”شیخ چوپان”و”میرگه نقشینه” را  می توان نام برد. و رود “چم سقز” که قسمت بالا دست آن حوضه مورد را در بر می گیرد از ارتفاعات مشرف به بانه (کوههای پیربداغ و وازنه) سرچشمه گرفته و با یک روند شمال شرق – جنوب غرب پس از گذشتن از شهر سقز و پیمودن مسافتی طولانی به رودخانه زرینه رود پیوند می خورد.

تعریف سنجش از دور

سنجش از دور دلالت دارد بر سنجیدن اشیاء از یک فاصله؛ یعنی، تشخیص و اندازه گیری ویژگی ای از یک جسم بدون اینکه در تماس مستقیم با آن جسم باشیم. سنجش از دور علم و هنر به دست آوردن اطلاعات درباره یک شیء، منطقه یا پدیده از طریق تجزیه و تحلیل داده های حاصله به وسیله ابزاری است که در تماس فیزیکی با شیء منطقه و یا محدوده تحت بررسی نباشد.

وسیله ای که انرژی بازتابیده یا گسیل شده از یک شیء یا پدیده را آشکار سازی می کند”سنجنده” نامیده می شود. و وسیله ناقلی که سنجنده را حمل می کند”سکو”نام دارد.که معمولا هواپیما یا ماهواره به عنوان سکو مورد استفاده قرار می گیرند.

منابع

1. احمدی، حسن،(۱۳۶۷)، ژئومورفولوژی کاربردی، چاپ اول، انتشارات دانشگاه تهران.
2. آقانباتی،سید علی، (۱۳۸۳)، زمین شناسی ایران، انتشارات سازمان زمین شناسی.
3. ثروتی، محمدرضا، (۱۳۸۱)، ژئومورفولوژی منطقه ای ایران، انتشارات سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح.
4. ثروتی، محمد رضا، (۱۳۷۰)، اولین نقشه ژئومورفولوژی ایران، انتشارات سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح.
5. ثروتی، محمد رضا، (۱۳۷۸)، توصیف و تفسی نقشه های توپوگرافی و زمین شناسی، انتشارات حرف نو، رشت.
6. جداری عیوضی، (۱۳۷۶)، ژئومورفولوژی ایران، انتشارات دانشگاه پیام نور، تهران.
7. حائز، رضا، (۱۳۷۳)، اصول سنجش از دور، انتشارت امید، تهران.
8. خالدی شهریار، (۱۳۷۴)، آب و هوا شناسی کاربردی، نشر قومس، تهران.
9. خسرو تهرانی، خسرو، (۱۳۶۸)، چینه شناسی و رخداد های دوران های زمین شناسی، انتشارات دانشگاه تهران.
10. خسرو تهرانی، خسرو، (۱۳۶۸)، دوران های زمین شناسی، انتشارات دانشگاه تهران.
11. درویش زاده، علی، (۱۳۷۰)، زمین شناسی ایران، انتشارات نشر دانش امروز.