تعداد صفحات : ۱۹ قابل ویرایش
دیه چند چیز مانند دیه کشتن است که مقدار آن بیان شد. اول: دو چشم کسى را کور کند، یا چهار پلک چشم او را از بین ببرد. و اگر یک چشم او را کور کند، باید نصف دیه کشتن را بدهد. دوم: دوگوش کسى را ببرد، یا کارى کند که هردو گوش او کر شود. و اگر یک گوش او را ببرد یا کر کند، باید نصف دیه کشتن را بدهد و اگر نرمه گوش او را ببرد، باید ثلث دیه کشتن را بدهد. سوم: تمام بینى یا نرمه بینى کسى را ببرد. چهارم: زبان کسى را از بیخ ببرد. و اگر مقدارى از آن را ببرد باید به نسبت آن، دیه بدهد، مثلاً اگر نصف زبان را ببرد باید نصف دیه کشتن را بدهد. پنجم: تمام دندانهاى کسى را از بین ببرد. و دیه هرکدام از دوازده دندان جلوى دهان که شش عدد بالا و شش عدد پایین مىباشد، پنجاه مثقال شرعى طلاست. و هر مثقال شرعى هیجده نخود است.
احکام دیه
مسأله ۳۳۸۰: اگر کسى عمدا و به ناحق دیگرى را بکشد، ولىّ کشته مىتواند قاتل را عفو کند، یا بکشد و یا مقدارى که در مسأله بعد گفته مىشود از او دیه بگیرد، اما در قتل شبیه عمد و در قتلى که خطا مىباشد، مثلاً بر حیوانى تیر بیندازد و اشتباها کسى را بکشد، ولىّ کشته، حق ندارد قاتل را بکشد، بلکه میتواند دیه بگیرد.
مسأله ۳۳۸۱: دیهاى که قاتل در قتل عمد مىپردازد، یکى از شش چیز است، اول: صد شتر. دوم: دویست گاو. سوم: دویست حلّه و هر حله دو پارچهاى است که در یمن مىبافند. چهارم: هزار گوسفند، پنجم: هزار دینار که هزار مثقال شرعى طلا و هر مثقال هیجده نخود است. ششم: ده هزار درهم نقره و هر درهمى ۶/۱۲ نخود نقره سکه دار مىباشد. و باید دیه را در یک سال بدهد. و چنانچه قبلاً گفته شد، در صورتى قاتل مىتواند دیه بدهد که با ولىّ مقتول به توافق رسیده باشد وگرنه ولىّ مقتول در چنین قتلى مىتواند قاتل را بکشد، چنانچه اگر ولىّ مقتول دیه را اختیار کند قاتل مجبور نیست قبول کند.
مسأله ۳۳۸۲: دیه قتل شبیه عمد، همان شش چیز است، با این فرق که شترها باید چنین باشد: سى و سه (بنت لبون) یعنى شتر مادهاى که دو سال به بالا داشته باشد و سى و سه (حقه) یعنى شترى که سه سال به بالا باشد و سى و چهار (ثنیّه) یعنى شترى که پنج سال به بالا داشته باشد. و بعید نیست آنچه شتر نام دارد کافى باشد. و این دیه را در مدت دو سال باید بپردازد.
مسأله ۳۳۸۳: دیه قتل خطاى محض، همان شش چیز است، با این تفاوت که شترها باید چنین باشد: بیست (بت مخاض) یعنى شترى که داخل سال دوم شده و بیست (ابن لبون) یعنى شتر نرى که دو سال به بالا داشته باشد و سى (بنت لبون) یعنى شتر مادهاى که دو سال به بالا باشد و سى (حقه) یعنى شترى که سه سال به بالا داشته باشد. و بعید نیست آنچه شتر نامیده مىشود کافى باشد. و این دیه را درمدت سه سال باید بپردازد.
مسأله ۳۳۸۴: دیه قتل عمد و دیه شبیه عمد را باید از مال قاتل بدهند، ولى دیه خطاى محض را باید (عاقله) یعنى کسانى که از طرف پدر و مادر یا فقط پدر به قاتل مىرسند، مانند پدران، فرزندان و مانند آنها بدهند.
مسأله ۳۳۸۵: در قتل عمد و شبیه به آن، اختیار با قاتل است و هرکدام از شش چیزى که خود او بدهد، باید قبول کنند و در قتل خطاى محض، اختیار با (عاقله) است.
مسأله ۳۳۸۶: دیه زن نصف دیه مرد است، یعنى پنجاه شتر، یا صد گاو، تا آخر.
مسأله ۳۳۸۷: دیه خنثى، سه چهارم دیه مرد است یعنى هفتاد و پنج شتر، یا یکصد و پنجاه گاو، تا آخر.
مسأله ۳۳۸۸: دیه برده، قیمت اوست و در صورتى که قیمت او بیشتر از دیه آزاد باشد، قاتل باید همان دیه آزاد را بدهد. و دیه کنیز قیمت اوست، مگر بیشتر از دیه زن آزاد باشد که در این صورت، قاتل فقط دیه زن آزاد را باید بدهد. و در دیه کافر ذمّى خلاف است و باید طبق نظر حاکم شرع عمل شود و همچنین دیه دیگر کفّارى که محارب نیستند.
مسأله ۳۳۸۹: اگر کسى در یکى از ماههاى حرام یعنى: ذىالقعده، ذىالحجه، محرّم و رجب، کسى را بکشد، باید به مقدار ثلث دیه براى هتک حرمت این ماهها، اضافه بدهد.
مسأله ۳۳۹۰: دیه چند چیز مانند دیه کشتن است که مقدار آن بیان شد. اول: دو چشم کسى را کور کند، یا چهار پلک چشم او را از بین ببرد. و اگر یک چشم او را کور کند، باید نصف دیه کشتن را بدهد. دوم: دوگوش کسى را ببرد، یا کارى کند که هردو گوش او کر شود. و اگر یک گوش او را ببرد یا کر کند، باید نصف دیه کشتن را بدهد و اگر نرمه گوش او را ببرد، باید ثلث دیه کشتن را بدهد. سوم: تمام بینى یا نرمه بینى کسى را ببرد. چهارم: زبان کسى را از بیخ ببرد. و اگر مقدارى از آن را ببرد باید به نسبت آن، دیه بدهد، مثلاً اگر نصف زبان را ببرد باید نصف دیه کشتن را بدهد. پنجم: تمام دندانهاى کسى را از بین ببرد. و دیه هرکدام از دوازده دندان جلوى دهان که شش عدد بالا و شش عدد پایین مىباشد، پنجاه مثقال شرعى طلاست. و هر مثقال شرعى هیجده نخود است. و اگر یکى از شانزده دندان عقب را که هشت عدد آن بالا و هشت عدد پایین است از بین ببرد، باید بیست و پنج مثقال شرعى طلا بدهد. ششم: هر دو دست کسى را از بند جدا کند. و اگر یک دست را از بند جدا کند، باید نصف دیه کشتن را بدهد. هفتم: ده انگشت کسى را ببرد. و دیه هر انگشت، یک دهم دیه کشتن است. هشتم: پشت کسى را طورى بشکند که دیگر خوب نشود. نهم: هردو پستان زنى را ببرد. و اگر یکى از آنها را ببرد، باید نصف دیه کشتن را بدهد. دوازدهم: طورى به کسى آسیب برساند که عقل او از بین برود. سیزدهم: به کسى صدمهاى بزند که دیگر بوى خوب و بد را نفهمد، یا منى از او خارج نشود. و غیر از این مواردى که گفته شد، موارد دیگرى نیز هست که در (الفقه) بیان نموده ایم.
منابع و پىنوشتها:
۱ . الحسینى العاملى، محمدجواد، مفتاح الکرامه. مؤسسه آلالبیت (بى تا)، ج ۱۰، ص۳۵۶.
۲ . همان، ص۳۵۷.
۳ . محقق حلى، جعفربنحسن، شرایع الاسلام، ۱۳۲۰ ق، ص ۳۸۱.
۴ .علامه حلى، حسنبنیوسف. قواعد الاحکام، منشورات رضى، قم، ج ۲، ص ۳۲۲.
۵ . نجفى، محمدحسن، جواهر الکلام، دارالکتب اسلامیه، ج ۴۲، ص ۱۵.
۶ . همان
۷ . قاضى طرابلسى، عبدالعزیزبن براج، مهذب، مؤسسه نشر اسلامى، ج ۲، ص۴۵۷.
۸ . نجفى، محمدحسن، جواهر الکلام، ج ۴۲، ص ۱۲.
۹ . قمى، میرزاابوالقاسم، جامع الشتات، منشورات شرکت رضوان، تهران، ج ۲، ص ۷۲۵.
۱۰ . خمینى، روح الله، تحریرالوسیله. ج ۲، موسسه نشر اسلامى، ص ۵۵۵.
۱۱ . خویى، ابوالقاسم، توضیح المسائل، مسئله۲۸۰۶.
۱۲ . خویى، ابوالقاسم، مبانى تکلمه منهاج، لطفى، ج ۲، ص ۱۹۰.
۱۳ . بروجردى، حسین، توضیح المسائل، مساله ۲۸۰۸.
۱۴ . گلپایگانى، محمدرضا، توضیح المسائل، دارالقران الکریم، مساله ۲۸۰۸.
۱۵ . خویى، ابوالقاسم، مبانى تکمله منهاج، لطفى، ج ۲، ص ۱۹۰.
۱۶ . نجفى، محمدحسن، جواهر الکلام، دارالکتب اسلامیه، ج ۴۲، ص ۱۵.
۱۷ . در وافى «ماتى بقره» نوشته شده و آن اصح است.
۱۸ . حرعاملى، محمدبنحسن، وسایل الشیعه، دارالکتب الاسلامیه، ج۱۹، ص ۱۴۲.
۱۹ . همان، ص۱۴۳. ۳
۲۰ . همان، ص۱۴۳.
۲۱ . همان، ص ۱۴۴.
۲۲ . همان، ص۱۴۳.
۲۳ . همان، ص۱۴۳.
۲۴ . مفتاح الکرامه، ج ۱۰، ص۳۵۶.
۲۵ . نساء (۴)، ۹۲.
۲۶ . حرعاملى، محمدبنحسن، وسایل الشیعه. ج۱۹. ص۱۴۶.
۲۷ . همان، ص ۱۴۲.
۲۸ . همان، ص۱۴۳.
۲۹ . مجلسى، محمدباقر، مرآهالعقول، دارالکتب اسلامیه، ج ۲۴، ص ۲۵.
