تعداد صفحات: ۶۳ | قابل ویرایش
مقدمه
زندگی انسانها از ابتدا دو وجه داشته است. یک روی آن وفاق و هماهنگی افراد و روی دیگر آن جنگ و نزاع درگیری بین انسانها بوده است. یکی از پدیده هایی که همیشه مورد توجه انسان بوده مسئله جرم بوده است.
از جرم تعاریف و تفسیرهای متفاوتی شده است و متفکران زیادی اعم از جامعه شناسان – جرم شناسان – روان شناسان و سایر گروه های علمی و فکری از جنبه های مختلف به آن پرداخته اند.
با توجه به اینکه جرم مثل سایر پدیده های اجتماعی یک مسئله چند بعدی و چند علیّتی است و با توجه به دگرگونی و پیشرفت جامعه در ابعاد گوناگون فکری، علمی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی روزبه روز بر پیچیدگی آن افزوده می شود لازم است تا این پدیده بصورت کاملاً سیستماتیک و علمی بررسی شود.
اگر چه زیست شناسان تاکید برجنبه فیزیولوژیک جرم تأکید داشته اند وروان شناسان بیشتر به ریشه های روانی آن پرداخته اند و از سوی دیگر جامعه شناسان نیز از زوایه جامعه شناختی به آن توجه داشته اند اما علت پدیده جرم در ریشه های آن با دشواری ها و نگرانی های زیادی همراه است.
این تحقیق در کنار سایر تحقیقات انجام شده سهمی دارد تا به قدرتوان خود گوشه هایی از مسئله جرم را کالبد شکافی نماید و به بحث در عوامل اتفاقی و نقش آن در وقوع جرم بپردازد. اگر چه در این تحقیق سعی شده است تا حد امکان به ابعاد مختلف مسئله پرداخته شود ولی محققین و اندیشمندان با تلاش و کوشش خود نواقص وکاستی های موجود را مرتفع خواهند نمود.
تعریف دینی جرم
در متون دینی جرم یا جریمه و مشتقات آن مترداف با گناه و در همان معنوی لغوی به کار رفته است.
برخی فقها و مؤلفین دینی نیز جرم را گناه و ذَنْب را جرم معنا کرده اند. بنابراین از نگاه دینی جرم هر نوع کار ممنوع شرعی است که خداوند برای آن کیفری دنیوی یا اخروی مقرر کرده است اعم از انجام دادن کاری که در دین از آن نهی شده یا ترک کردن کاری که به آن امر شده است.
در حقوق جزای ایران جرائم را بر پایه نوع مجازات آنها در اسلام و مطابق با منابع فقهی طبقه بندی نموده اند. جرائم موجب قصاص یا دیه مثل: قتل و ایجاد جراحات، جرائم منجر به حد: زنا- شرب خمر و جرائم موجب تفریر مانند: جاسوسی کردن و قاچاق مواد مخدر.
ارکان اساسی جرم
در حقوق جزای ایران جرم دارای سه رکن است: ۱- عنصر قانون ۲- عنصر مادی ۳- عنصر روانی
منظور از عنصر قانونی جرم این است که جرم فقط به کاری گفته می شود که قانون آن را ذکر کرده است و برای آن کیفری تعیین شده است. منظور از عنصر دوم جرم(عنصر مادی) تحقق خارجی یک اقدام خلاف قانون است که می تواند به شکل فعل (مانند سرقت، قتل) ترک فعل(ترک انفاق واجب) سخن گفتن (مانند اهانت کردن و دشنام دادن) ترک سخن (خودداری از شهادت دادن که موجب اشتباه حق از ناحق شود) نگاهداری برخی از اشیاء (اسلحه غیر مجاز) حالت و شیوه زندگی (ولگردی) یا حالت روانی مثل اعتیاد باشد.
ضرورت عنصر مادی جرم به این معنا نیست که همیشه برای تحقیق جرم تمامی اجزای عنصر مادی حاصل شده باشد. چون ممکن است مقدار عمل انجام شده که به علت وجود موانع خارجی به نتیجه مورد نظر منتهی نشده خود عنوان مجرمانه داشته و مشمول کیفری خاص می باشد، در غیر این صورت مجرم به عنوان شروع کننده جرم مجازات می شود.
مفاهیم جرم شناسی
چهار پدیده یعنی علّت – انگیزه، شرط و عامل اصول جرم شناسی را تشکیل می دهند. با اینکه چهار پدیده مذکور هر یک درای مفهومی کاملاً مجزا از یکدیگر می باشند ولی گاهی یکی در معنایی دیگری به کار می رود و مفهموم اصلی خود را از دست می دهدو مسیر تحقیق تغییر می یابد.
۱– علّت: علت امری است که وجود یا عدم وجود معلول به آن بستگی دارد. در جرم شناسی علّت آفریینده جرم است یک علّت قبل از اثر به وجود می آید و سپس اثرات آن ظاهر می شود. به طور کلی علّت ناشی از مجموعه چندین عامل جرم زا و فقدان عوامل باز دارنده باشد.
عده ای از دانشمندان در تعریف علّت در جرم شناسی معتقدند که هر گاه تأثیر عاملی در یک فرد بیش از تأثیر آن عامل در افراد عادی باشد علّت نامیده می شود.
۲- انگیزه: عده ای معتقدند که انگیزه، ذوق و سود یا احساسی است که فرد را به ارتکاب جرم می کشاند. عده ای نیز علت را یک عامل خارجی می دانند که بین فرد و محیط ارتباط برقرار می کند. اما انگیزه ریشه روانی ذهنی دارد.
در تحقیقات مربوط به جرم شناسی تشخیص بین علّت و انگیزه ضروری است. انگیزه ربودن مالی برای ضرر رساندن به دیگری با انگیزه سرقت برای سدجوع و گرسنگی ویا رفع نیاز کاملاً متفاوت است.
طبقه بندی مجرمان : مجرمین سازمان یافته
گاهی مجرمین به طور گروهی و سازمان یافته مرتکب جرم می شوند. ارتکاب جرم ممکن است تحت تأثیر محرکی قوی و هیجان شدید در وضعیت خاص غیر مترقبه اتفاق نیفتد و یا اینکه با تشکیل باند و طرح نقشه و تهیه لوازم و ابزار مقدمات ارتکاب جرم فراهم گردد. بزهکاران تشکیل باند در یک منطقه در باندها بدو صورت شکل می گیرد. گاهی تمام اعضا باند در ارتکاب جرم شرکت دارند و گاهی نیز رؤسای باندها فقط دستورات ارتکاب جرائی را صادر می نمایند.
فهرست منابع
- ابوالقاسم گرجی، مقالات حقوقی : ج ۱ : تهران ، ۱۳۶۵
- – دانش نامه جهان اسلام : ج ۱۰
- – اسماعیل رحیمی نژاد « آشنایی با حقوق جزا و جرم شناسی ، قم ، ۱۳۷۸
- – خواجه نصیرالدین طوسی … ج ۳
- – علامه مجلسی : بحارالانوار : ج ۲۱
- – علامه طباطبایی ، تفسیرالمیزان ، ج ۱۰، طباطبایی ، فخرالدین ، مجمع البحرین ، چاپ احمدحسینی ، – تهران ۱۳۶۲
- – شاهبیاتی : حقوق جزای عمومی ، تهران ، ۱۳۸۲
- – هاشم زارع ، اعتیاد و فرهنگ فقر ، مطالعه موردی منطقه حاشیه نشین ده پیاله شیراز ، رساله کارشناسی ارشد ، تهران ، دانشکده علوم اجتماعی تهران ، ۱۳۸۰
- – ستوده ، هدایت آ … و دیگران : (۱۳۷۶) جامعه شناسی انحرافات ، چاپ چهارم ، تهران ، موسسه انتشارات آوای نور.
