تحقیق بررسی مسئولیت کیفری ناشی از اختلالات روانی (غیرجنون) در حقوق جزای ایران

تعداد صفحات: ۱۳۱ | قابل ویرایش

فهرست مطالب

چکیده

انواع گوناگون اختلالات روانی غیر از جنون از جمله مباحث مطرح در جرم شناسی است که می تواند تأثیر شایان توجهی بر مسئولیت کیفری مجرمان و مبتلایان به این اختلالات و به تبع آن بر حقوق کیفری داشته باشد.

مجموعه اختلالات روانی که طیف گسترده ای از انواع بیماری های عصبی – روانی خفیف، متوسط و شدید را در بر می گیرد، معمولاً نتیجه تأثیر عوامل زیستی – روانی – اجتماعی هستند که محیط فردی و اجتماعی شخص را می سازند. ابتلا به این اختلالات از چشم اندازهای گوناگون قابل بررسی و مطالعه است؛ از جمله چشم انداز حقوقی و به ویژه حقوق کیفری. قانون گذار با علم به این مسئله و درک آن همواره در صدد وضع قواعدی متناسب با این پدیده نامیمون برآمده و تدابیری در این رهگذر اندیشیده است.

در این راستا قانون گذار نخستین قام را در قانون مجازات عمومی مصوب ۱۳۰۴ برداشت برداشت و در آن با اشاره به دیگر اختلالات دماغی علاوه برجنون و با پذیرش اصل نسبی بودن مسئولیت کیفری این قبیل بیماران، احکامناظر بر عدم مسئولیت کیفری و بعضاً مسئولیت کیفری تقلیل یافته ی این دسته از بزهکاران را تبیین نمود.

مقدمه

انسان همواره نگران تأمین و حفظ سلامت جسمی، روابط اجتماعی و جایگاه خود در این جهان بوده است. این نگرانی در طول تاریخ منجر به طرح پرسش های بسیار و ابراز نظریه های گوناگون در پاسخ به این پرسش ها گردیده است.

در جوامع اولیه و بنابر نظریه های کهن – که امروزه نیز جسته و گریخته دیده می شود – برای جرم و جنون بدون تفکیک، تبیین های ماورای طبیعی و جادویی نظیر ارواح شرور و شیاطین، ارائه می گردید که منجر به ایجاد شیوه های درمانی غیر قابل باوری نظیر جن گیری شده بود.

با این وجود، حدود ۶۰۰ سال پیش از میلاد مسیح در یونان باستان، نوعی مکتب فکری عینی و طبیعت باور پزشکی به وجود آمد. این اندیشه پزشکی مبتنی بود بر دانش فیثاغورث (۵۸۰ – ۵۱۰ پیش از میلاد)، آلکمائون (۵۵۰ -۵۰۰ پ.م)، امپیددوکلزِ آگریجنتم (۴۹۰ – ۴۳۰ پ.م) و بقراط (۴۶۰ – ۳۷۷ پ.م) پدر علم پزشکی.

پیشینه و سابقه تحقیق

پژوهشی با این عنوان وجود ندارد. اغلب پایان نامه های موجود اختصاص به جنون و تأثیر آن بر مسئولیت کیفری داشته و بعضاً به صورت موردی، اشاره ای به دیگر اختلالات روانی داشته اند ولی در بیشتر موارد، اقدامی جهت تدقیق در دیگر اختلالات روانی که ممکن است مسئولیت کیفری فرد را تحت تأثیر قرار داده؛ زائل نموده و یا تقلیل دهد، صورت نگرفته است.

تعریف مسأله

اختلالات روانی، طیف وسیعی از بیماری ها ما بین هوشیاری کامل و سلامت عقل تا جنون کامل را در بر می گیرد که هر یک از آن ها به نوعی می تواند مسئولیت کیفری بزهکار مبتلا را تحت تأثیر قرارداده و با ایجاد اختلال در قوای تمییز و تشخیص فرد سبب از بین رفتن و یا کاهش این مسئولیت شود یا آن که بدون ورود آسیب به قوای دماغی و تشخیصی فرد – اگر چه مسئولیت کیفری تام و کامل را باقی گذارد. به علاوه بر خلاف دیدگاه رایج که تنها به اختلالات روانی بزهکاران توجه می کند، اختلالات روانی بزهدیدگان نیز می تواند در ایجاد مسئولیت کیفری بزهگاران مؤثر باشد.

مفهوم اختلال روانی

اختلال روانی که از بیماری های شایع و گسترده عصر حاضر و بیش از هر چیز دستاورد انقلاب صنعتی و نتیجه ماشینی شدن زندگی انسان هاست؛ دارای مفهوم وسیعی است که ارائه تعریفی مشترک و قابل قبول از آن بسیار دشوار است.

«اختلال» در فرهنگ فارسی به معنای «خلل پذیرفتن، در هم و بر هم شدن و تباه شدن کار، به هم خوردگی و آشفتگی، نابسامانی و بی سر و سامانی» آمده است.

از اختلالات روانی تعاریف متنوعی توسط روان شناسان و صاحب نظران عرصه بهداشت روانی ارائه شده؛ برخی معتقدند چون اختلال به معنی نقص در کار کرد است پس اختلال روانی به معنی نقص در کار کرد روانی می باشد.

ماهیت روان گسیختگی

روان گسیختگی در بر گیرنده آن دسته از اختلالاتی است که حاکی از عدم سنجش واقعیت توسط فرد و ابتلای او به هذیان ها، توهمات، گیجی و اختلال حافظه می باشد. این اختلال سبب می گردد فرد در ارزیابی صحیح ادراکات و تفکرات خود دچار اشتباه شود. این بیماری اختلالی است که در بین مردم با عنوان جنون شناخته می شود و اگر چه عوام الناس تفکیکی برای انواع جنون قائل نیستند؛ به گونه های زیر تقسیم می گردد:

الف) اسکیزوفرنی (شیزوفرنی): اسکیزوفرنی یا شیزوفرنی در واقع گروه بزرگی از اختلالات روانی را در بر می گیرد که ویژگی عمده و مشترک آن ها عدم توانایی و قدرت واقعیت سنجی، پریشانی تفکر وآشفتگی در رفتار، ادراک وعواطف است.این اختلال غالباً با توهمات وهذیان ها همراه می باشد و در حقیقت به جنون های پیشرفته گفته می شود که بیمار وقوفی بر رفتار و گفتار خود ندارد.

فهرست منابع

۱- آشوری، محمد. تقریرات درس آیین دادرسی کیفری، دوره کارشناسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، (سال تحصیلی ۸۴ -۱۳۸۳).

۲- ——-، عدالت کیفری (مجموعه مقالات). تهران، گنج دانش، چاپ اول (۱۳۷۶).

۳- آزمایش، علی، تقریرات درس حقوق جزای عمومی (مبحث عنصر معنوی و مسئولیت کیفری)، دوره کارشناسی ارشد، دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، (سال تحصیلی ۷۷ – ۱۳۷۶).

۴- اداره کنترل مواد مخدر و پیشگیری از جرم سازمان ملل متحد. عدالت برای بزهدیدگان، ترجمه علی شایان، جلد اول، تهران، نشر سلسبیل، (۱۳۸۴).

۵- استفانی، گاستون؛ ژرژ لواسور و برناربولوک. حقوق جزای عمومی. ترجمه حسن دادبان، جلد اول، تهران، انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی، چاپ اول، (۱۳۷۷).

۶- الیوت، کاترین؛ فرانسیس کویین، حقوق جزا، ترجمه امیر سماواتی پیروز، تهران، انتشارات خرسندی، چاپ اول، (۱۳۸۵).

۷- انجمن روان پزشکی آمریکا، متن تجدید نظر شده ی راهنمای تشخیصی و آماری اختلال های روانی (TR – IV – DSM)، ترجمه محمد رضا نیکخو و هامایاک آوادیس یانس، تهران، نشر سخن، چاپ دوم،(۱۳۸۴).

۸- انصاری، مسعود، روان شناسی جرایم و انحرافات جنسی، تهران، انتشارات اشراقی، چاپ پنجم، (۱۳۷۹).

۹- ایبراهمسن، دیوید، روان شناسی کیفری، ترجمه پرویز صانعی، تهران، گنج دانش، چاپ دوم، (۱۳۷۱).

۱۰- برندن، استیو، مروری بر حقوق جزای انگلستان، ترجمه حسین میرمحمد صادقی، تهران، نشر حقوقدان، چاپ اول، (۷۶ – ۱۳۷۵).

۱۱- بوشهری، جعفر، حقوق جزا (اصول و مسائل)، تهران، شرکت سهامی انتشار، چاپ اول، (۱۳۷۹).