تعداد صفحات: ۱۹ | قابل ویرایش
مقدمه
آئین کنسانسوس که در ابتدای امر مصادیق اندکی داشت ، امروزه برای حل مهمترین معضلات بین المللی بخصوص معضلات عدیده ای که سبب تقسیم جهان به شرق و غرب ( موافقتنامه هلسینکی ) ویا شمال و جنوب (کنفرانس سازمان ملل متحد برای تجارت و توسعه ) شده ، رواج بسیار یافته است.
می توان گفت که درجهان نامتحد، کنسانسوس احتمالاً تنها روشی است که رسیدن به یک سری توافقها را میسر می سازد ، اگرچه این خود نیز موافقتنامه ها را از دقت و صراحت عاری می کند. اما آیا نمی توان گفت که بهتر است موافقتنامه ناقصی وجود داشته باشد تا اینکه اصلاً موافقتنامه ای درکار نباشد؟
به نظر میر سد که یکی از ویژگیهای جامعه نوین بین المللی آن است که تصمیم گیری در خصوص مسائل کلی به وسیله رأی اکثریت بیش از پیش همچون شکستی است برای اعضای این جامعه ، یا در هر حال، نوعی اقرار به ناتوانی در تحصیل راه حلی تلقی می شود . اگر چه اکثریت می تواند مدعی پیروزی سهلی گردد ولی این پیروزی در حقیقت همانند « آب در هاوان کوبیدن » است.
منشأ و علل پذیرش کنسانسوس
قبل از آنکه این علل مورد بررسی قرار گیرد، شاید بایستی کوشید منشأ کنسانسوس را به شکلی که درحال حاضر در دیپلماسی چند جانبه مورد استفاده قرار می گیرد پیدا کرد.
دراین خصوص اتفاق نظر وجود دارد که منشأ کنسانسوس به اوایل سالهای شصت باز می گردد ، یعنی زمانی که مجمع عمومی سازمان ملل متحد در پی اجرای ماده ۱۹ منشور فلج شده بود.
بعضی از دولتها، از جمله فرانسه واتحاد جماهیر شوروی ، به علت تأخیر در پرداخت سهمیه شان از بودجه سازمان خود را در مقابل ممنوعیت استفاده از حق رأی یافتند . بعد از مذاکرات غیر رسمی طولانی ، سرانجام تصمیم گرفته شد که مجمع عمومی بتواند کارهای خود را تا حد امکان با تصویب قطعنامه های فاقد نظر مخالف ادامه دهد.
این روش در عین حالی که مشارکت مستمر دولتها را ، که از نظر فنی و حقوقی مشمول اجرای ماده ۱۹ منشور می شدند ، ممکن می ساخت می توانست مسأله اقدام به رأی گیری را منتفی گرداند.
فن کنسانسوس
چگونگی تحقق کنسانسوس با توافق عمومی در مذاکرات چند جانبه این سئوال را مطرح می کند که چگونه می توان میان اعضای یک جامعه یا یک انجمن که منافع متضاد و متباین دارند ولی به هر تقدیر شاید احساس مشترکی نیز آنان را به یکدیگر پیوند داده باشد توافقی برقرار کرد با توجه به اینکه اگر معین نشود هرج ومرج بر روابط میان آنان سایه خواهد افکند؟
بنابراین ، لاجرم باید این احساس واین اعتقاد مشترک وجود داشته باشد که وجود یک توافقنامه ویک مصالحه ضروری است تا اینکه جامعه بتواند به طریق مؤثر و پویا به حیات خود ادامه دهد.
به عبارت دیگر ، باید اراده ای جهت اجتناب از برخورد وجود داشته باشد واین الزاماً به معنای آن نیست که طرفین ،پیشاپیش ، از مواضع اصولی خود صرف نظر کنند.
طبق قاعده کلی، روش کار بر اساس کنسانسوس از ابتدا توسط شرکت کنندگان دریک مذاکره چند جانبه تعیین می شود.
مسائل مربوط به انطباق کنسانسوس با اساسنامه سازمانهای بین المللی
تقریباً تمامی سازمانهای بین المللی قاعده اخذ تصمیم از طریق رأی گیری را تصویب کرده اند . همین امر درخصوص کنفرانس های بزرگ بین المللی که تحت نظر این سازمانها تشکیل می شوند نیز صادق است . اساسنامه ها ، منشورها و مقررات داخلی خودگواه براین مدعاست.
بنابراین، این سئوال مطرح می شود که در چه شرایطی یکی از ارکان یک مؤسسه بین المللی می تواند اخذ تصمیماتش را موکول به رضایت عمومی، یعنی بدون توسل جستن به رأی گیری کند؟
آیا رکن مورد نظر می تواند علی رغم نص صریح اساسنامه تصمیم بگیرد که روش رأی گیری را به کار نبرد ؟ آیا یکی از شرکت کنندگان می تواند بر اجرای اصل رأی گیری اصرار ورزد؟
الف . در یک سازمان بین المللی ، همانند سازمان ملل متحد که در منشور خود اصل اخذ تصمیم با رأی گیری را پذیرفته است، هیچ چیز مانع دولتهای عضو برای اخذ تصمیمات نیست ، بی آنکه این امر مستلزم توسل به رأی گیری باشد.
