پایان نامه بررسی اثربخشی آموزش مهارت‌های ارتباطی بر سلامت روان دانش آموزان

تعداد صفحات: ۲۰۹ | قابل ویرایش

‌

مقدمه

دورۀ نوجوانی دوره ای است که در مصادف با تغییر و انتقال در برگ، ۱۹۹۰). استقلال نسبی از والدین و وابستگی به گروه همسالان  و دوستان ، رشد و تحول مفهوم خود و هویت یابی اجتماعی و جنسی، اتتخاب رشته تحصیلی ، برنامه ریزی برای دانشگاه و انتخاب شغل از جمله عواملی هستند که برای نوجوانان تنیدگی هایی را ایجاد می کنند (فورنت و همکاران ،۱۹۹۸).

این عوامل تنیدگی زا توأم با خواست ها و تقاضا های آموزشی در محیط مدرسه و انتظارات والدین از نوجوانان ، سلامت و بهداشت روانی آنها را به مخاطره می اندازد و بر عملکرد کلی و تحصیلی آنها تأثیر منفی می گذارد (نایمی و واینیوماکی ،۱۹۹۹ ) پژوهش ها حاکی است افرادی که در رویارویی با چنین مسائلی فاقد توانایی های لازم و اساسی هستند ، آسب پذیر بوده و مشکلاتی نظیر افسردگی ، اضطراب ، تنهایی و احساس طرد شدگی ، کمرویی ، خشم ، تعارض بین فردی و….را تجربه  می کنند.

در عین  حال پژوهش های بیشماری حاکی است که بسیاری از مشکلات بهداشتی و اختلالات روانی – عاطفی ریشه های روانی – اجتماعی دارند و ارتقای مهارتهای مقابله ای و توانایی های روانی – اجتماعی در بهبود و سلامت روانشناختی افراد بسیار مؤثر است.

‌

بیان مسأله

انسان امروزی به لحاظ پیچیدگی های زندگی ، وسعت و سرعت تغییرات، با چالشهای فراوانی روبه روست که این چالش ها در قرن آینده بارزتر خواهد شد (دلور ؛ترجمه فقیهی و رئوف ، ۱۳۷۵).

چالش ها و بحران هایی مانند چالش بین جهانی شدن و بومی ماندن ، بحران جمعیت ، بحران سلامتی و تغذیه ، دگرگونی های فناوری و شرایط حرفه ای ، آثار فناوری نوین ارتباطی برمهارتهای اجتماعی اجتماعی و خلق وخوی ، مشکلات خانوادگی و اشتغال والین در بیرون از منزل ، افزایش فشارهای روحی و روانی و…. ، که هر یک از این عوامل، مشکلاتی را بر چگونگی زندگی افراد و رفتارهای اجتماعی و فردی آنان تحمیل می کند.

مطالعات اخیر حاکی است که این مسائل میتوانند تأثیرات زیانبخشی بر سلامت جسمانی و  روانشناختی افراد داشته باشند . در واقع ، بین تعداد مسائل روزمره ای که افراد تجربه می کنند و علائم مشکلات سلامت و تنش های روانشناختی و فیزیولوژیکی  همبستگی وجود دارد (دلانگیس و همکاران، ۱۹۸۲ ).

کمپبل و سونسون (۱۹۹۲) ، معتقدند زمانی که تنیدگی  ناشی از مسائل روزمره شدید  باشد و یا فرد به دلایل مختلفی هر تنیدگی را به صورت منفی درک کند ،سلامت و عملکرد وی (بویژه عملکرد تحصیلی) تحت تأثیر قرار می گیرد. (کمپیل و سونسون؛ نقل از راس ،۱۹۹۹؛ میسرا ،۲۰۰۰)

‌

ضرورت و اهمیت پژوهش

طبق آمار سازمان جهانی بهداشت انواع آسیب های روانی – اجتماعی در اغلب جوامع بطور نگران کننده ای رو به افزایش می باشد، اختلالات روانی و عصبی، وابستگی دارویی ، رفتارهای ضد اجتماعی و بزه کاری و …. به ویژه در نوجوانان روند صعود ی پیدا کرده است.

تاکنون  یکی از مهمترین برنامه ها یی که جهت پیشگیری و کنترل آسیب های  روانی- اجتماعی نوجوانان و جوانان  طراحی و اجرا شده است ، برنامه پیشگیری موسوم به «آموزش مهارتهای زندگی » می باشد که در سال ۱۹۹۳ به منظور ارتقای سطح بهداشت روان و پیشگیری از آسیب های روانی – اجتماعی از سوی سازمان بهداشت جهانی طراحی و در سطح وسیعی در کشورهای  جهان مورد استفاده قرار گرفته است (رامشت و فرشاد ، ۱۳۸۳ ).

مهارت های زندگی عبارتند از مجموعه ای از توانایی ها که زمینۀ سازگاری و رفتار مثبت و مفید را فراهم می آورند ، این توانایی ها ، فرد را قادر می سازد مسئولیت های نقش اجتماعی خود را  بپذیرد  و بدون لطمه زدن به خود و دیگران ، با خواست ها ، انتظارات و مشکلات روزانه ، به ویژه در روابط بین فردی ، به شکل مؤثری روبرو  شود.

پژوهشگران ، تأثیر مثبت مهارتهای زندگی را در کاهش  سوء مصرف مواد ، استفاده از ظرفیت ها و کنش های هوش ، پیشگیری از رفتارها ی خشنونت آمیز ، تقویت اتکاء به نفس ، تقویت خود پنداری و …. مورد تأیید قرار داده اند . پژوهش های بسیاری نیز در مورد سایر آسیب های فردی و اجتماعی و بهبود آن ها از طریق آموزش مهارت های زندگی انجام یافته است که مؤید گسترش آن است.

‌

مفهوم سلامت

سازمان بهداشت جهانی (۱۹۴۷ ) سلامت را چنین تعریف می کند:

« سلامت عبارت است از حالت بهزیستی کامل جسمانی ، روانی و اجتماعی و نه فقط فقدان بیماری یا ناتوانی » . دان (۱۹۶۷، نقل از ادلین و همکاران ، ۱۹۹۹ ) سلامت را یک روش کنش وری وحدت یافتهای می داند که هدفش به حداکثر رساندن توان فرد است . به نظر وی سلامت مستلزم این است که فرد طیف تعادل و جهت یا مسیر هدفمند را با محیط ، یعنی جایی که در آن کنش وری خود را آشکار می سازد، نگه دارد (بزنز ،اشتاین هاردت ،۱۹۹۷ ).

همچنین لارسون (۱۹۹۶ ، نقل از کی یس ،۱۹۹۸) عقیده دارد، سلامت عبارت است از فقدان وضعیت و احساسات منفی که نتیجه آن سازگاری و تطابق با دنیای خطرناک است (بابا پور خیر الدین ، ۱۳۸۱).

‌

ابعاد سلامت

دانشمندان معتقدند که سلامت دارای ابعادی به شرح زیر می باشد:

– سلامت جسمانی : عبارت است از سلامت بدن ، که این سلامت از طریق تغذیه صحیح ، ورزش منظم ،اجتناب از عادات مضر ، آگاهی یافتن و احساس مسئولیت در قبال سلامت و تندرستی ، بدنبال مراقبت های پزشکی بودن در صورت نیاز و شرکت کردن در فعالیت هایی که به پیشگیری از بیماری کمک می کند ،محقق میشود.

– سلامت اجتماعی : یعنی توانایی انجام مؤثر و کارآمد نقشهای اجتماعی بدون آسیب رساندن به دیگران . سلامت اجتماعی در واقع همان ارزیابی شرایط و کارفرد در جامعه است. (ادلین و همکاران ، ۱۹۹۹)

– سلامت هیجانی :این بعد از سلامت به فهم هیجان ها و شیوه صحیح مقابله با مشکلات روزمره زندگی و چگونگی تحمل کردن تنیدگی ، اشاره می کند (همان منبع ). سلامت هیجانی به صورت دارا بودن « هویت از خود ایمن » و حس «توجه به خود مثبت » تعریف شده است .این دو خصیصه ، جنبه هایی از « حرمت خود » می باشند . حرمت خود مؤلفه اصلی سلامت هیجانی است ( دیه نر ۱۹۸۴ ، نقل از بزنر و اشتاین هاردت ، ۱۹۹۷).

‌

ارتباطات ارتباطی

ارتباطات انسانی و روابط بین فردی مؤثر ، اساس و شالوده هویت و کمال انسان است و مبنای اولیه پیوند وی با دیگران را تشکیل می دهد و موجب شکوفایی افراد و بهبود کیفیت روابط می شوند (وود ، ترجمه فیروز بخت ، ۱۳۷۹ ) ، بسیاری از اختلالات روانشناختی با نداشتن مهارت های اجتماعی و ارتباطی همراهند و کسانی که بدلیل انواع بیماری های روانی بستری شده اند کاستی های عمده ای در مهارت های ارتباطی نشان می دهند. (هارجی و همکاران ، ترجمه بیگی و فیروز بخت ، ۱۳۷۹)

براساس نتایج تحقیقات انجام یافته ، بهزیستی افراد به توانایی  آنها در همسویی با دیکران بستگی دارد ، ویلسون (۱۹۸۷) اظهار می دارد که مهمترین عامل مؤثر بر شاد کامی ، همانا ارتباط موفقیت آمیز بادیگران است.

در بررسیهای لونتال (۱۹۶۸) ، والد (۱۹۷۰)، روبنستاین و شیور ( ۱۹۸۲ ) معلوم شده است که روابط خوب با سلامت روانی همبستگی دارد . بررسی های ویلنت (۱۹۷۷) ، شیور و روبنستاین (۱۹۷۹) ، کوهن و ویلیس (۱۹۸۵ ) حاکی است که حتی روابط خوب با سلامت جسمانی نیز رابطه دارد.

‌

منابع

1. –  ادیب.یوسف؛ فردانش.هاشم (۱۳۸۲) مهارتهای زندگی مورد نیاز دانش آموزان مقطع راهنمایی ، مجله دانشور رفتار ،دانشگاه شاهد ، سال دهم ،دوره جدید ، شماره ۳،اسفند ۱۳۸۲.
2. –  احمدی زاده . محمدجواد(۱۳۷۳) بررسی اثر بخشی آموزش مهارت حل مسأله بر برخی از ویژگی های شخصیتی نوجوانان تحت پوشش مراکز شبانه روزی بهزیستی ، پایان نامه کارشناسی ارشد روانشناسی تربیتی ، دانشکده علوم تربیتی ، دانشگاه علامه طباطبایی.
3. –  اسماعیلی . علی (۱۳۸۳) هنجاریابی آزمون SCL-90-R  و مقایسه سلامت روانی دانشجویان دانشگاه های تهران به منظورارائه خدمات مشاورهای مناسب , بانک اطلاعات بهداشت روانی دانشجویان.
4. –  باباپور خیرالدین .جلیل ؛ رسول زاده کاظم ؛ اژه ای . جواد؛ فتحی آشتیانی . علی (۱۳۸۲)     بررسی رابطه بین شیوه های حل مساله و سلامت روانشناختی  دانشجویان ، مجله روانشناسی علمی _ پژوهشی ۲۵ ، سال هفتم ، شمارۀ ۱، بهار ۱۳۸۲.
5. –  باباپور خیرالدین .جلیل(۱۳۸۱) بررسی شیوۀ حل مسأله و حل تعارض و سلامت روانشناختی در میان دانشجویان ، پایان نامه دکتری روانشناسی ،دانشگاه تربیت مدرس تهران .
6. –  باباپور خیرالدین .جلیل(زیر چاپ) بررسی تأثیر مدیریت تعارض بر سلامت روان شناختی ،مجله روانشناسی دانشگاه تبریز .
7. –  باباپور خیرالدین .جلیل؛ صبحی قراملکی. ناصر (۱۳۸۰).اختلالات یادگیری ، چاپ اول، انتشارات سروش ، تهران .
8. –  بولتون .رابرت (۱۳۸۱) روانشناسی روابط انسانی ،  ترجمه حمید رضا سهرابی ،  تهران ،  انتشارات رشد.
9. –  پوپ . الیس ؛مک هال سوزان ؛ کرای هد ادوارد (۱۳۷۳) افزایش احترام به خود در کودکان و نوجوانان ، ترجمه پریسا تجلی ، تهران انتشارات رشد.