تعداد صفحات: ۱۳۲ | قابل ویرایش
چکیده
نقاشی کودک یک پیام است، آنچه را که او نمیتواند به لفظ درآورد به ما انتقال میدهد. بررسی و درک زبان نقاشی اطلاعات ارزندهایی را در اختیار والدین و مربیان و روانشناسان و همه کسانی میگذارد که خواهان درک و دریافت راز و رمز جهان کودک هستند، اکتشاف نظامدار این قلمرو به آخرین دهههای قرن گذشته بازمیگردد و بر قوانینی متکی است که خطشناسی نیز از آن سود جسته است.
مقدمه
نقاشی کودک یک پیام است آنچه را که او نمیتواند به لفظ درآورد و به ما انتقال دهد. بررسی و درک زبان نقاشی، اطلاعات ارزندهایی را در اختیار والدین، مربیان، روانشناسان و همه کسانی میگذارد که خواهان درک و دریافت راز و رمز جهان کودک هستند اکتشاف نظامدار این قلمرو به آخرین دهههای قرن گذشته بازمیگردد و بر قوانینی متکی است که خطشناسی نیز از آنها سود جسته است.
همچنین دیدگاه روان تحلیلگری براساس بررسی گستره معانی نمادهائی که در خوابدیدهها و اسطورهها، افسانهها و در زندگی بازیافت میشوند به غنای آن در قرن حاضر کمک کرده است. کودک همه مسائل خود را به واسطه نقاشی به تجربه درمیآورد و خود را میآزماید و من خویشتن را بنا میکند.
خطوط ترسیمی، انعکاسی از دنیای هیجانی او هستند و نقاشی به تنهایی به منزله جهانی است که به موازات افزایش هشیاری و دگرگونیهای کودک متحول میگردد. (دادستان، پریرخ، ۱۳۷۴، ص ۱)
بیان مسئله
با توجه به گسترش پژوهشهای تجربی در زمینه روانشناسی کودک به ویژه به کمک دانش رفتاری و دادههای اساسی که روانشناسی سنجشی در مورد پرورش سیستم عصبی مرکزی ارائه دادهاند، نگرش بزرگسالان در جهات گوناگون رفتار کودکان دستخوش تغییرات مختلفی شده است. (فراری، ۱۳۷۱، ص ۷)
نقاشی کودک نیز در مراحلی که حوادث را دستهبندی و عرضه میکند و روند تجدیدی و تکامل یافتهای را از زمان خط خطی کردن، تا زمانی که خطوطی معنادار و بالاخره مبتنی بر قوانین پرسکتیو و شالوده منطقی رسم میکند میتوان چیزی شبیه خواب و رویا معنی کرد.
نقاشی نیز مثل خواب و رویا به کودک امکان میدهند تا اطلاعات و اعمالی را که از دنیای بیرون کسب میکند از هم جدا سازد و سپس آنها را دوباره تنظیم کند.
در نقاشی همانند خواب و رویا کودک خود را از ممنوعیتها رها میسازد و با ما در حالتی ناخودآگاه درباره مسائل کشفیات و دلهرههایش صحبت میکند به همین دلیل اگر آموزش نقاشی را در پایه صحیح نقاشی قرار دهیم و در آن به کودکان از سنین پایین تمرین کپی و تقلید کردن را بیاموزیم اشتباه بزرگی مرتکب شدهایم. «فراری، ۱۳۷۱، ص۳)
اهمیت پژوهش
در عصر حاضر هر روز که میگذرد هنر کودکان اهمیت بیشتری مییابد و به خاطر تأثیری که روانشناسی و علوم تربیتی از آن به عمل آورده همپایی دیگر هنرهای مختلف رو به تکامل و پیشرفت است و هنر نقاشی کودکان گواه راستینی بر حقایق اجتماعی و روانشناسی است.
نقاشی کودک به ما کمک میکند تا به درک و فهم کودک و ارزیابی او از مسائل و محیط اطرافش آگاه شویم. (سیف نراقی، ۱۳۶۸، ص ۸۳) کودکان با هنر نقاشی و داستانهای مرتبط با آن جزئی از وجود یا ویژگیهای خویش را نمایان میسازند به این دلیل است که این ابزار وسیله مناسبی برای راه یافتن به دنیای پر رمز و راز آن تلقی می‌شود. (سیف نراقی، ۱۳۶۸، ص ۲۶۱)
تفاوتهای پسران و دختران
معمولاً دو عامل را موجب پیدایش تفاوتهای فردی میدانند (توارث و محیط) در مورد تفاوتهای موجود بین دختر و پسر نیز همین دو عامل را سهیم میدانند، البته در این خصوص بین روانشناسان و جامعهشناسان اختلاف نظر وجود دارد. جامعهشناسان محیط را عامل اصلی تفاوتهای موجود بین دختر و پسر میدانند اما روانشناسان هر دو عامل را لازم و ملزوم یکدیگر میدانند.
بکارگیری رنگ در نقاشی
در انتخاب رنگ از نظر روانشناسی مفهومی وجود دارد برای تجزیه و تحلیل و نتیجهگیری از آن حتماً باید عامل سن کودک را در نظر داشت بین نقش یک رنگ و زندگی عاطفی کودک با در نظر گرفتن دوران تکاملی او یک حالت متوازی وجود دارد و فاصله سنین ۳ تا ۶ سالگی کودک بیشتر تحت تأثیر فشارهای درونی است.
علاقه او به تقدم شکل به رنگ افزونی مییابد بنا به نظر (واهنر) فقدان رنگ در تمام یا قسمتی از موضوع نقاشی کودک نشانگر خلا عاطفی یا گاهی دلیل بر گرایشهای غیراجتماعی است.
اولین وسیله آموزش
راهها و وسایل پرورش کودک فراوان است یکی از آنها که کمتر مورد توجه قرار میگیرد ولی قبل از هر وسیله بیش از هر چیز دیگر میتواند به آموزش کودک کمک نماید (نقاشی) است.
رنگ و تصویر بیش از هر چیز دیگر ذهن را متوجه خود میکند و در عین حال وسیلهای است که بچه قبل از هر چیز میتواند به خلق آن بپردازد. برای درک رنگ و تصویر کافی است چشم، ببیند و برای خلق آن کافی است که بچه دست در رنگ کند و آن را بر دیوار یا روی هر چه که دم دستش باشد حتی بر سر و صورت و لباس خود بمالد.
اگر نقاشی عمیقترین وسیله آموزش کودک نباشد میتوان گفت یکی از مهمترین و اولین وسیله آموزش و پرورش اوست و با این وجود در نظام آموزشی کشور ما به خصوص در دوره ابتدایی کمتر از هر چیز دیگر به آن توجه می‌شود و اگر بخواهیم استدلال کنیم که نقاشی در تمام مرحلههای زندگی حتی در سنهای بالا میتواند وسیله مؤثری برای اعتلای انسان باشد و به جرأت میتوان گفت که برای تربیت روانی و تکامل فکری بچه وسیله مؤثری است منتها باید مانند هر علم یا فن دیگر راه استفاده از آن را بدانیم (داداشزاده، ۱۳۷۳، ص ۱۷).
منابع
منابع فارسی
۱- دادستان، پریرخ، ارزشیابی شخصیت کودکان، انتشارات رشد، چاپ ۱۳۷۴.
۲- سیف نراقی، مریم، نادری، عزتالله، راهنمای فراهمسازی طرح تحقیق، دفتر تحقیقات و انتشارات بدر، چاپ دوم، ۱۳۷۱.
۳- سیف نراقی، مریم، مترجم سیدی، حسین، کودک و نقاشی مجموعه مقالات، انتشارات تهران، چاپ ۱۳۶۸.
۴- میرزابیگی، علی، نقش هنر در آموزش و پرورش بهداشت روانی کودکان تهران، انتشارات مدرس، سال ۱۳۷۰.
۵- داداشزاده، کاوه، نقاشی و نوشتههای کودکان، انتشارات کوتنبرگ، چاپ اول، ۱۳۷۳.
۶- بهرامی، هادی، کاربرد بالینی و تشخیصی آزمونهای فرافکنی شخصیت، انتشارات دانا، ۱۳۷۲.
۷- ویکسلر توماس جی - دی، مترجم مخبر، عباس، مقدمهای بر روانشناسی نقاشی کودکان، تهران، چاپ اول، انتشارات طرح نو، ۱۳۷۰.
۸- هنری ماسن، پاول، مترجم یاسائی، مهشید، رشد شخصیت کودک، چاپ دهم، ۱۳۶۸، اپ سعدی
۹- دادستان، منصور، کاربرد تست ترسیم خانواده در کلینیک ل-کرمن-ژوزف، ۱۳۷۱.
۹- گراث، گری، مترجم پاشا شریفی، حسن نیکجو، محمدرضا (راهنمای سنجش روانی)، انتشارات رشد، چاپ اول، ۱۳۷۴.
۱۰- گنجی، حمزه، تفاوتهای فردی، انتشارات پیام نور، ۱۳۷۵.
۱۱- دکتر لوشر، ماکس، مترجم ابیزاده، ویدا، روانشناسی رنگها متن کامل، چاپ هشتم، ۱۳۷۴.
۱۲- جیمز، دبلیو، وند رزند، مترجم گنجی حمزه، روانشناسی کودک.
۱۳- اولیور فراری، آنا، مترجم صرافان، عبدالرضا، نقاشی کودکان و مفاهیم آن، انتشارات دستان، ۱۳۷۱.
۱۴- پیاژه، ژان، بران هلور، مترجم پورباقر، ایرج، انتشارات دانشگاه سپاهیان انقلاب اسلامی، انتشارات طوس، ۱۳۵۵.
۱۵- دلاور، علی، روشهای آماری در روانشناسی و علوم تربیتی، انتشارات دانشگاه پیام نور، چاپ ششم، اردیبهشت ۱۳۷۳.
منبع انگلیسی
D:Ross and Parke – child psychology a contemorary, 1999, Fiftheaition.
