تعداد صفحات : ۷۱ | قابل ویرایش
چکیده
هدف پژوهش حاضر بررسی میزان شادکامی دانش آموزان دختر و شناسایی و رتبه‌بندی عوامل موثر برآن است. روش تحقیق، توصیفی از نوع پیمایشی و جامعه آماری شامل ۵۰ نفر دانش آموزان دختر که درنیمسال اول سال تحصیلی۹۰ـ۹۱، در مدارس مختلف مشغول تحصیل بودند. نمونه آماری ۵۰ نفر می‌باشد که بر اساس روش تصادفی طبقه‌ای و ساده انتخاب شدند.
برای جمع‌آوری اطلاعات، از پرسش‌نامه ۴۸ سؤالی سنجش شادی آکسفورد با پایایی ۸۹/۰ بر مبنای آلفای کرانباخ استفاده شده است. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات، علاوه بر روش‌های توصیفی، از آمار استنباطی درحد آزمون تحلیل واریانس فریدمن و آزمون T برای مقایسه میانگین‌ها در قالب نرم‌افزار SPSS استفاده شد. تجزیه وتحلیل اطلاعات نشان می‌دهد، که میزان شادی دانش آموزان دختر دبیرستانی درسطح مطلوب می‌باشد.
همچنین شش عامل به عنوان عوامل مؤثر بر شادی دانش آموزان شناسایی شد که به ترتیب زیر اولویت‌بندی شدند:
۱. تعامل بین دانش آموزان و استاد؛
۲. امکانات رفاهی مدارس؛
۳. جوّ سازمانی حاکم بر مدارس؛
۴. مشارکت دانش آموزان در فعالیت‌های کلاسی؛
۵. شیوه‌های تدریس و ارزشیابی معلمان؛
۶. عضویت در گروه‌های خاص(ورزشی، فرهنگی، مذهبی و…).
مقدمه
«شادکامی» از مهم‌ترین نیازهای روانی بشر است که تأثیر عمده‌ای بر شکل‌گیری شخصیت و سلامت روان دارد و همه انسان‌ها شادکامی را خود و برای افراد مورد علاقه‌شان می‌خواهند. از عهد باستان تا کنون به احساسات مثبت انسان از جمله شادکامی توجه شده است. افلاطون در کتاب جمهوری به سه عنصر در وجود انسان اشاره می‌کند که عبارتند از: قوه عقل یا استدلال، احساسات و امیال. وی شادکامی را حالتی از انسان می‌داند که بین این سه عنصر، تعادل و هماهنگی وجود داشته باشد.
ارسطو معتقد است دست‌کم سه نوع شادمانی وجود دارد؛ در پایین‌ترین سطح، شادی را همان لذّت می‌داند؛ در سطح بالاتر شادی همان موفقیت و کامیابی است و نوع سوم شادی از نظر ارسطو، شادی ناشی از معنویت است. وی معتقد است شادکامی حقیقی از ارضای امیال حاصل نمی‌شود، بلکه از انجام چیزی که از لحاظ اخلاقی ارزش انجام دادن دارد، یعنی از تجلّی فضیلت حاصل می‌شود.
به اعتقاد جرمی بنتام شادکامی غیر قابل تشخیص از لذّت‌های جسمانی بوده، عبارت است از فعالیت‌هایی که افزایش آنها موجب لذّت و کاهش درد و ناراحتی‌ها می‌شود. فارابی معتقد است سعادت دنیوی و اخروی انسان با تحقق چهار نوع فضیلت به دست می‌آید که عبارتند از: فضیلت‌های نظری، فضیلت‌های فکری، فضیلت‌های اخلاقی و صناعات عملی. وی راه رسیدن به سعادت را داشتن ملکات اخلاقی دانسته، و خلق نیکو را اعتدال یا حد وسط افراط و تفریط می‌داند.
برخی از پژوهشگران، شادکامی را حالت روانی مثبتی می‌دانند که با سطح بالای رضامندی کلی از زندگی، عاطفه مثبت و سطح پایین عاطفه منفی مشخص می‌شود. سلیگمن، رشید و پارک، مفهوم شادکامی را در سه مؤلفه جای داده است:
الف) هیجان‌های مثبت (زندگی بانشاط)؛
ب) تعهد (زندگی درگیرانه یا زندگی خوب؛
ج) معناداری (زندگی با معنا).
سلیگمن معتقد است بر اساس پژوهش‌های چند سال اخیر، ثابت شده است شادکامی عامل پدیدآورنده منافعی به مراتب بیشتر از صِرف احساس خوبی داشتن است؛ افراد شادکام، سالم‌تر و بسیار موفق‌ترند و درگیری و تعهد اجتماعی بیشتری دارند.
بیان مساله
نشاط و شادمانی، به عنوان یکی از مهم‌ترین نیازهای روانی بشر، به دلیل تأثیرات عمده‌ای که بر شکل‌گیری شخصیت آدمی مجموعه زندگی انسان دارد، همواره ذهن انسان رابه خود مشغول کرده است. با مطرح‌شدن روزافزون اهمیت شادی در امر سلامتی روان وخوشبختی و همچنین تأثیر آن در تقویت قوای روانی انسان، برای مقابله با پیچیدگی‌ها و مشکلات دنیای امروز، توجه و نظر محققان، اندیشمندان وحتی عوام مردم نسبت به آن تغییر نموده است.
تحقیقات نشان می‌دهد که شادی، صرف نظر از چگونگی به دست آوردن آن، می‌تواند سلامتی جسمانی را بهبود بخشد؛ افرادی که شاد هستند،احساس امنیت بیشتری می‌کنند، آسان‌تر تصمیم می‌گیرند، دارای روحیه مشارکتی بیشتری هستند و نسبت به کسانی که با آنان زندگی می‌کنند، بیشتر احساس رضایت می‌کنند. در اواخر قرن بیستم، موضوع نشاط شادمانی بشر، به عنوان یکی از موضوعات مهم مورد بررسی قرار گرفت.
یکی از مشکلات هر جامعه، غفلت از شادی و نشاط و در نتیجه، افزایش بیماری‌های روانی از قبیل اضطراب و افسردگی است. با شادی و نشاط زندگی معنی پیدا می‌کند و در پرتو آن، نوجوانان و جوانان می‌توانند خود را ساخته و قله‌های سلوک و پله‌های ترقی را بپیمایند. جامعه زنده و پویا، جامعه‌ای است که عناصر شادی آفرین در آن فراوان باشد. نشاط و شادابی در مدارس، موجب رشد و شکوفایی در همه ابعاد وجودی یک دانش آموزان می‌شود.
در محیط شاد، ذهن انسان پویا، زبان او گویا و استعداد وی شکوفا می‌گردد. در واقع توجه به تمام عوامل موثر بر شادی، توجه به تمامی ارزش‌ها، خوبی‌ها و شایستگی‌ها است. کسانی که چنین عواملی را بشناسند، خواهند توانست شادتر زندگی نمایند.
دانش آموزان نیز، که از مهم‌ترین اقشار جامعه محسوب می‌شوند، درصورت برخورداری از شادی، حقیقی در ذات و شخصیت خود، احتمال موفقیت خود را در تمامی شئون تحصیلی و معنوی در زمان دانش آموزی وحتی پس از طی دوران تحصیلی و در زمان اشتغال به کار افزایش خواهند داد. با توجه به اهمیت شادی و نشاط در میان دانش آموزان ، مسئله اصلی در این تحقیق سنجش میزان شادکامی دانش آموزان و شناسایی عوامل مؤثر بر نشاط دانش آموزان واولویت‌بندی آنها می‌باشد.
منابع
- ـ آرگیل، مایکل، روانشناسی شادی، ترجمه مسعود گوهری انارکی و دیگران، اصفهان، جهاد دانشگاهی واحد اصفهان، چ دوم، ۱۳۸۳.
- ـ جان‌بزرگی، مسعود، «جهت‌گیری مذهبی و سلامت روان»، پژوهش در پزشکی، ش ۴، دوره۳۱، ۱۳۸۶، ص ۳۴۵-۳۵۰.
- ـ داودی‌کهکی، محمدرضا، شادابی و نشاط از دیدگاه آیات و روایات تفسیری، پایاننامه کارشناسی ارشد، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی قم، ۱۳۸۲.
- ـ دلاور، علی، روش تحقیق در روانشناسی و علوم تربیتی، تهران، ویرایش، ۱۳۸۱.
- ـ ظهور، علیرضا و فکری، علیرضا، «وضعیت شادابی دانشجویان دانشکده مدیریت و اطلاع رسانی پزشکی دانشگاه علوم پزشکی ایران»، ارمغان دانش، ش ۳، سال ۸، ۱۳۸۲.
- ـ علی‌پور، احمد، و دیگران، «شادکامی و کارکرد ایمنی بدن»، روانشناسی، ش ۱۵، ۱۳۷۹، ص۲۱۹-۲۳۳.
- ـ علی‌محمدی، کاظم و جان‌بزرگی، مسعود، «بررسی رابطه بین شادکامی با جهت‌گیری مذهبی و شادکامی روان‌شناختی و افسردگی»، روانشناسی در تعامل با دین، ش ۲، سال اول، ۱۳۸۷، ص ۱۳۱ـ۱۴۴.
- ـ علی‌محمدی، کاظم، شادکامی و ساخت آزمون آن از دیدگاه اسلام، با راهنمایی دکتر مسعود آذربایجانی، پایاننامه کارشناسی ارشد روانشناسی بالینی، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) قم، ۱۳۸۸.
- ـ فتحعلی، محمود، «سعادت در فلسفه اخلاق»، معرفت، ش ۱۵، شماره ۱۵، ۱۳۷۴، ص۴۰-۴۶.
- ـ فرزادفر، منیر و دیگران، «تاثیر آموزش شادمانی به شیوه فوردایس بر کاهش افسردگی زنان بی‌سرپرست شهر اصفهان»، دانش و پژوهش در روانشناسی، ش۳۰، ص ۳۹-۵۰.
- ـ قادری بافی، محمد، مفهوم و جایگاه شادمانی در بیان قرآن و حدیث، پایاننامه کارشناسی ارشد رشته علوم قرآنی و حدیث، با راهنمایی محمدعلی مهدوی‌راد، دانشگاه تربیت مدرس.
- ـ کار، آلان، روانشناسی مثبت، ترجمه حسن پاشا شریفی و جعفر نجفی‌زند، تهران: نشر سخن، ۱۳۸۵.
- ـ لیاقتدار، محمدجواد و دیگران، «هنجاریابی سیاهه شادکامی فوردایس ـ اصفهان در دانشجویان»، روانشناسی، ش ۴۶، سال۱۲، ۱۳۸۷، ص۱۸۳-۱۹۶.
- ـ مراد، سعید، نظریه السعاده عند فلاسفه الاسلام، تصدیر محمدعاطف العراقی، القاهره، مکتبه الأنجلو المصریه، ۱۹۹۲م.
- ـ مرادی، مریم و دیگران، «شادمانی و شخصیت»، تازه‌های علوم شناختی، ش ۲، سال۷، ۱۳۸۴،ص ۶۰-۷۱.
- ـ مصباح، مجتبی، فلسفه اخلاق، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، چ سوم، ۱۳۷۸.
- ـ نصوحی دهنوی، و دیگران، «رابطه بین میزان شادمانی و عوامل آموزشگاهی دانش آموزان دبیرستانی»، دانش و پژوهش در روانشناسی، ش ۱۹و۲۰، ۱۳۸۳، ص ۳۳-۵۰.
- ـ هادیان‌فرد، حبیب، «احساس بهزیستی و فعالیت‌های مذهبی در گروهی از مسلمانان»، اندیشه و رفتار، ش۲۰، ص ۲۲۴-۲۳۲.
- ـ یزدانی، فضل‌الله، «بررسی رابطه بین نگرش دینی، سبک‌های مقابله‌ای و شادکامی در دانش آموزان دختر و پسر اصفهان»، مصباح ـ تعلیم و تربیت اسلامی، ش ۴۹، سال ۱۲، ۱۳۸۱، ص ۶۶-۸۴.
- امیدیان، مرتضی، «بررسی وضعیت سلامت عمومی و شادکامی در دانشجویان دانشگاه یزد»، فصلنامه مطالعات تربیتی و روانشناسی دانشگاه فردوسی، ش ۱(۱۰)، ۱۳۸۸، ص ۱۱۶- ۱۰۱
- جعفری، علی، «رابطه ابعاد شخصیت وخلاقیت با شادکامی دربین دانشجویان مقطع کارشناسی دانشگاه تبریز»، پایان ن‍ام‍ه‌کارشناسی ارشد دانشگاه پیام نور مرکز تهران، ۱۳۸۷.
- حیاتی، حمیدرضا، «تأثیر محیط فیزیکی مدرسه بر نشاط دانش‌آموزان دوره متوسطه شهرستان ساری»، پایاننامه کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی رودهن، ۱۳۸۷.
- زارعی متین، حسن و همکاران، «نقش دانشگاه در ایجاد عوامل مؤثر برشادی»، فصلنامه فرهنگ در دانشگاه اسلامی، ش۲، ص ۲۷-۴، ۱۳۸۸.
- ظهوری، علیرضا، فکوری، عیلرضا، «وضعیت شادابی دانشجویان دانشکده مدیریت و اطلاع رسانی پزشکی دانشگاه علوم پزشکی ایران»، فصلنامه ارمغان دانش، ش۳۰، ص۷۲ – ۶۳، ۱۳۸۲.
- عباسی، ناهید، «بررسی عوامل موثر بر نشاط و شادابی دانش آموزان از دیدگاه دبیران و دانش آموزان دبیرستانهای دخترانه شهر اصفهان درسال تحصیلی ۱۳۸۲-۱۳۸۳»، پایان نامه کارشناسی ارشد دانشکده علوم تربیتی دانشگاه آزاد خوراسگان، ۱۳۸۳.
- علوی، پروانه، «بررسی رابطه شادی ب‍اش‍خ‍ص‍ی‍ت در دانشجویان دختر ورزش‍ک‍ار و غ‍ی‍رورزش‍ک‍ار دانشگاه تبریز»، پایان نامه کارشناسی ارشد دانشکده تربیت ب‍دن‍ی و علوم ورزشی دانشگاه آزاد اس‍لام‍ی‌واح‍د تهران م‍رک‍زی، ۱۳۷۹.
- کاظمیان مفدم، کبری و مهرابی زاده هنرمند، مهناز، «بررسی رابطه نگرش مذهبی با شادکامی و سلامت روانی دانشجویان دختر و پسر دانشگاه آزاد اسلامی واحد بهبهان»، فصلنامه روانشناسی ودین، سال دوم، ش۴، زمستان، ص ۱۷۴- ۱۵۷، ۱۳۸۸.
- مردای، مریم و همکاران، «شادمانی و شخصیت بررسی موردی»، تازه‌های علوم شناختی، ش۲، ص ۶۳-۶۱، ۱۳۸۴.
- نصوحی دهنوی، محمود. «بررسی رابطه بین میزان شادمانی و عوامل آموزشگاهی دانش‌آموزان دبیرستانی شهرستان مبارکه سال تحصیلی ۸۲ – ۸۱»، پ‍ای‍ان‌ن‍ام‍ه‌کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان، ۱۳۸۲.
