پایان نامه بررسی تأثیر بدرفتاری والدین بر عزت نفس دانش آموزان

تعداد صفحات: ۶۴ | قابل ویرایش

فهرست مطالب

چکیده

هدف از پژوهش حاضر،‌ مطالعه تأثیر بدرفتاری والدین بر عزت نفس کودکان بوده است. تحقیق با شرکت ۲۰۰ نفر دانش‎آموزان پسر و دختر از هر کدام ۱۰۰ نفر از بین ۴ مدرسه راهنمایی که بطور تصادفی انتخاب شده بودند انجام گرفت.

تعداد آزمودنیها از هر مدرسه ۵۰ نفر بوده است. دانش‎آموزان پرسشنامه عزت نفس و پرسشنامه بدرفتاری والدین را همزمان تکمیل کردند. بررسی‎هایی که در ارتباط با هدف این تلاش تحقیقی بود نتایجی بدست داده است که عبارتند از:

الف) ضریب همبستگی بین بدرفتاری والدین و عزت نفس کودکان «کل نمونه» ۲۷/۰- است که در سطح ۱/۰ معنی‎دار بوده است.

ب) ضریب همبستگی بین بدرفتاری والدین و عزت نفس کودکان در بین دخترها ۲۴۵/۰- است که در سطح ۵% معنی‎دار بوده است.

ج) ضریب همبستگی بین بدرفتاری والدین و عزت نفس کودکان در بین پسرها ۵۶/۰- است که در سطح ۱% معنی‎دار بوده است.

د) تفاوت تأثیر بدرفتاری والدین بر پسرها و دخترها بوسیله آزمون ‎t بررسی شد که نشان داد میانگین تأثیر بدرفتاری والدین بر پسرها بیشتر از دخترهاست این تفاوت در سطح ۱/۰ معنی‎دار بوده است.

هـ) تفاوت میانگین‎های عزت نفس در دختران و پسران معنی‎دار نیست.

مقدمه

مطالعه پیرامون نحوه رفتار والدین و ویژگیهای فرزندان موضوع بسیاری از تحقیقات علمی در کشورهای مختلف جهان بوده است از جمله موارد مهم و اساسی در این تحقیق ویژگی عزت نفس کودکان در رابطه با بدرفتاری والدین آنها است.

بدون تردید خانواده عمده‎ترین و مؤثرترین نقش را در فرایند شکل‎گیری شخصیت برای ایجاد حس عزت نفس در کودکان دارد. در خانواده‎ای که صمیمیت، محبت، مهربانی وجود دارد کودک می‎تواند هم عزت نفس بالایی داشته باشد و هم تغییرات مطلوب در شخصیت او ایجاد گردد.

از یک سو کودک می‎تواند با اطمینان به شخصیت خود با مشکلات روبرو شود و از سوی دیگر، بدون داشتن اضطراب و تشویش رفتارهای نامناسب خود را مورد تردید قرار داده و سعی می‎کند آنها را به نحو مطلوب تغییر دهد. شکل‎گیری بنیادین عزت نفس در کودکان متأثر از فضای کلی خانواده است.

می‎دانیم که اگر گویا فضای کل خانواده هر حرکت و رفتار کودک را علی‎رغم نادرست بودن پذیرا باشند، کودک به احتمال زیاد دچار اختلال رفتار می‎گردد زیرا تفاوت بین رفتارهای درست و غلط را نمی‎داند و از دیگران نیز انتظار دارد که همچون مادر و پدر هرگونه رفتار او را به گرمی و صمیمیت بپذیرد و چون چنین چیزی مقدور نیست مشکلات و درگیری‎های اجتماعی او آغاز می‎گردد.

در نقطه مقابل خانواده‎هایی وجود دارند که رفتارهای کودک را نمی‎پذیرند و در حقیقت دائماً در حال طرد کودک خود هستند در چنین فضای خانوادگی کودک نمی‎داند چه چیزی باعث قبول و تشویق از طرف دیگران می‎گردد و کودک در هر امری دچار بلاتکلیفی است.

بیان مسأله

یکی از نیازهای اصلی و اساسی انسان احساس ارزش نسبت به خود و یا بطور کلی عزت نفس ‎(self esteem) می‎باشد در واقع برخوردار از این احساس ارزشمندی و اعتماد به نفس است که برای انسان به مانند یک سرمایه و ارزش حیاتی به حساب آمده و از جمله عوامل مهم و عمده در امر شکوفایی استعدادها و خلاقیت در انسانها محسوب می‎گردد.

این احساس ارزش بخشی از خودپنداره ‎(self concept) انسان می‎باشد که شامل تصویر خود از خود و احساسی که او نسبت به خویشتن دارد و درجه پذیرش و تأیید شخص نسبت به خویش می‎باشد. نوع نگرش انسان نسبت به خودش، براساس تجربیاتی است که از نگرش دیگران و ارزیابی آنها نسبت به شخصیت خودش دارد (میرزابیگی، ۱۳۷۳).

توجه پژوهشگران به عامل عزت نفس تا آنجا که مورد تحقیق قرار گرفته که بسیاری آن را به عنوان یک نیازمهم و اساسی در وجود افراد با ابعاد فردی و اجتماعی تلقی نموده‎اند در این زمینه می‎توان به افرادی چون: آدلر ۱۹۳۰، آلپورت ۱۹۳۷، مورفی ۱۹۴۷. مزلو ۱۹۷۰، راجرز و سالیوان ۱۹۵۹ اشاره نمود. (بیابانگرد، ۱۳۷۳، ص ۱۱)

نقش خانواده در میزان عزت نفس براساس تحقیقات انجام شده قبلی اثبات شده است حال اگر والدین به گونه‎ای رفتار کنند که کودک آزرده خاطر شود در این صورت عزت نفس کودک پایین می‎آید. زیرا یکی از راه‎های ارضای نفس، تکریم افراد و توجه به شخصیت آنهاست.

عزت نفس بالا و عزت نفس پایین

عزت نفس بالا به عنوان یک دیدگاه سالم از خود مورد بررسی قرار گرفته است. بطور واقع‎گرایانه کمبودها و نکات ضعف را دربرمی‎گیرد و نه ؟؟ که منجر به انتقاد شدید از فرد شود. شخصی که عزت نفس مثبت دارد. خودش را به طریق مثبتی ارزشیابی می‎کند و نظر مناسبی در مورد نکته نظرات مثبت خود و دیگران دارد.

در مقابل کسی که به عزت نفس پایین مبتلا است، اغلب یک نگرش مثبت مصنوعی نسبت به دنیا از خود نشان می‎دهد و در ناامیدی تلاش می‎کند تا به دیگران و خودش نشان دهد که او شخص لایقی است و یا ممکن است در درون خودش انزوا گزیند و از ارتباط با دیگرانی که از آنها می‎ترسد اجتناب نماید. شخص مبتلا به عزت نفس پایین فردی است که احساس غرور کمی در خودش ادراک نموده است.

کارل راجرز: هسته مرکزی شخصیت به نظر راجرز «خود» است که مفاهیم دیگر پیرامون آن قرار می‎گیرد. خود یا خویشتن شامل تمام افکار، ادراکات و ارزشهایی است که من را تشکیل می‎دهد. من شامل آنچه هستم و آنچه می‎توانم انجام دهم می‎شود و این خویشتن ادراک شده به نوبه خود بر ادراک فرد از جهان و هم بر رفتار او تأثیر می‎گذارد.

فردی که از یک خودپنداره قوی و مثبت برخوردار باشد در مقایسه با فردی که خودپنداره ضعیف دارد،‌ نظرگاه کاملاً متفاوتی نسبت به جهان خواهد داشت.

تحقیقات انجام شده در ایران

خادمیان (۱۳۷۲) در تحقیق خود اظهار می‎دارد که بین نگرش تربیتی والدین و عزت نفس کودکانشان رابطه معنی‎داری وجود دارد وی ابراز می‎دارد که رابطه نگرش تربیتی والدین با عزت نفس پسران بیشتر و قوی‎تر از رابطه تربیتی والدین با دختران است.

وی در بررسی فوق دریافت که در مناطقی که وضعیت اجتماعی خانواده‎ها متوسط و بالا بوده است رابطه بین نگرش تربیتی والدین و عزت نفس دخترها معنی‎دار است و در مناطقی دیگر که خانواده‎ها از وضعیت اجتماعی پایین برخوردار بوده‎اند، رابطه معنی‎داری بین عزت نفس کودکان و نگرش تربیتی والدین آنها مشاهده نشد.

تحلیل میانگین نمرات دو گروه نشان داد که میانگین نمرات عزت نفس پسران بیشتر از دختران است و میانگین و میانگین نمرات عزت نفس در مناطقی که از وضعیت اجتماعی اقتصادی بالاتری برخوردارند از مناطق سطح پایین بیشتر بوده است.

معماریان، بابایی، زنده‎طلب (۱۳۷۷) گزارش دادند که در بسیاری از موارد عدم آگاهی والدین از نحوه (صحیح) رفتار با کودک علت اصلی پایین بودن میزان عزت نفس کودکان است.

در این تحقیق، نگرش منفی و مثبت والدین در زمینه عزت نفس نوجوانان قبل و بعد از برنامه مشارکت والدین مقایسه شده،‌ نشان داد که نگرش منفی والدین بعد از شرکت در برنامه مشارکت به صفر رسید و نگرش مثبت والدین نیز چند برابر شد. در نتیجه بعد از شرکت والدین در برنامه آ‌موزش مهارتهای رفتاری عزت نفس فرزندان آنان افزایش یافت.

تحقیقات انجام شده در خارج از ایران

هیگنز و مارینا (۱۹۹۸) یک نمونه پنجاه نفری والدین کودکان بین سنین ۱۲-۵ سال را مورد بررسی قرار دادند. این والدین رفتارهایی از قبیل خشونت و بدرفتاری با کودکان مرتکب شده بودند این تحقیق نشان داد که بدرفتاری والدین تأثیر بسزایی بر ابعاد مختلف شخصیت کودکان از جمله عزت نفس آنان گذاشته و باعث کاهش عزت نفس در کودکان شده است.

لوز، ماری و دیگران (۱۹۹۷) بدرفتاری والدین از قبیل سوء استفاده جسمی آنها و سوء استفاده گفتاری، غفلت احساس و دیگر گونه‎های بدرفتاری را مورد بررسی قرار دادند و دریافتند که سوء‌ استفاده جسمی والدین و سوء استفاده گفتاری آنان، موجب خشم و غفلت احساسی موجب تنهایی و انزواطلبی اجتماعی می‎شود.

که این فراتر و ماوراء دیگر گونه‎های تأثیر بدرفتاری جلوه کرد. این محققان بیان کردند که بین بدرفتاری والدین و عزت نفس کودکان رابطه منفی وجود دارد و این رابطه در پسرها قوی‎تر است.

منابع و مآخذ فارسی

۱- اسلامی‎نسب، علی، روانشناسی اعتماد به نفس، انتشارات مهرداد، ۱۳۷۳.

۲- مظاهری، علی‎اکبر، هشدارهای تربیتی، موسسه انتشارات هجرت، ۱۳۷۷،صفحه ۸۰-۷۹ و ۸۵-۸۳.

۳- معماریان، بابایی، زنده‎طلب، ربابه، غلامرضا، بررسی تأثیر برنامه «مشارکت والدین در زمینه مهارتهای رفتاری بر عزت نفس نوجوانان»، ۱۳۷۷، فصل‎نامه علمی،‌ پژوهش دانشگاه شاهد، شماره ۲۵، سال هفتم، پاییز ۱۳۷۸، صفحه ۶۲-۵۷.

۴- ماهنامه علمی ‎- خانوادگی «مشاوره خانواده»، عزت نفس چیست؟ شماره ۲۱، شهریور ۱۳۸۱، صفحه ۴۰-۳۹.

۵- شرفی، محمدرضا، «با فرزند خود چگونه رفتار کنیم؟»، انتشارات جهاد دانشگاهی، دانشگاه تهران، چاپ اول، ۱۳۷۱.

۶- خادمیان، «ملیحه سادات، بررسی رابطه نگرشهای تربیتی والدین با عزت نفس دانش‎آموزان،‌ پایان‎نامه».

۷- نادری،‌ نراقی، ۱۳۸۰، روشهای تحقیق در علوم انسانی.