تعداد صفحات: ۹۰ | قابل ویرایش
فهرست مطالب
عنوان صفحه
الف)فصل اول : طرح تحقیق (کلیات) ۱
ب)فصل دوم : مروری بر ادبیات موضوع (Literature Review) ۲۸
ج)فصل سوم : آشنائی با قلمرو مکانی تحقیق (جامعه آماری) ۴۳
د)فصل چهارم : روش تحقیق ۴۵
هـ)فصل پنجم : یافته های تحقیق و تجزیه و تحلیل آنها ۴۹
و)فصل ششم : خلاصه تحقیق و پیشنهادها ۶۵
پیوستها ۶۹
عنوان صفحه
فصل اول : ۱-مقدمه ۲
(کلیات) ۲-بیان مسئله ۴
۳-تاریخچه و سابقه موضوع ۵
۴-اهمیت و ضرورت موضوع تحقیق ۱۶
۵-اهداف تحقیق ۱۸
۶-چهارچوب نظری تحقیق ۲۰
۷-مدل تحلیلی تحقیق ۲۳
۸-فرضیه های تحقیق ۲۴
۹-روش تحقیق ۲۷
۱۰-قلمرو مکانی تحقیق ۲۷
۱۱-قلمرو زمانی تحقیق ۲۷
۱۲-روش نمونه گیری ۲۷
۱۳-ابزارهای گردآوری داده ها ۲۷
۱۴-روش تجزیه و تحلیل ۲۷
فصل دوم : اطلاعاتی در خصوص پیشینه موضوع و تحقیقات انجام شده ۲۸
(مروری بر ادبیات موضوع)
فصل سوم : آشنایی با قلمرو مکانی تحقیق ۴۳
(قلمروی مکانی تحقیق)
فصل چهارم : آشنایی با روش تحقیق در این پایان نامه ۴۵
(روش تحقیق)
فصل پنجم : تجزیه و تحلیل یافته های تحقیق ۴۹
(تجزیه و تحلیل)
فصل ششم : خلاصه تحقیق ، پیشنهادها و پیوستها ۶۵
چکیده
در بین تست های متداول شخصیت که معمولاً در مراکز روانشناختی، روانپزشکی به کار بسته می‌شوند تست ترسیم خانواده از جایگاه خاصی برخوردار است.
۳ دلیل برای این اهمیت وجود دارد : نخست آنکه اجرای آن سریع و آسان است، دوم آنکه ، به منزله شیوه بیان خیالپردازی و خلاقیت کودک ، بهتر از هر تست دیگر می توان محتوای عمیق شخصیت را، که بر اساس وارسی مستقیم دست یافتنی نیست ، منعکس کند و سوم بدلیل اینکه اغلب اختلالات روانشناختی سازشی تابع تعارض های روانی کودکانه اند (تعارض های ناشی از رقابت برادرانه و تعارض های ادیپی)، شیوه ای که یک کودک بر اساس آن خود را در قلب خانواده منتخب قرار می دهد ، ما را به عمق مسائل و مشکلات وی هدایت می کند. (کرمن-۱۳۸۱)
تحقیقات قبلی تا حد زیادی مؤید فرافکنی کودک در تست ترسیم خانواده است که البته با بررسی محتوا می توان به کشف و تحلیل آنچه در ذهن کودک است نائل آمد.
در این تحقیق سعی شده است که بار دیگر به بررسی ارزش تشخیصی این آزمون پرداخته شود و آن را در یک نمونه ای از یک جامعه اجرا و با مصاحبه ای که با کودک و خانواده اش صورت پذیرفته مقایسه نمود.
یافته های این پژوهش در اکثر فرضیات مؤید این است که تا حد زیادی می توان بر این تستها اعتبار کرد علی الخصوص به ارزنده سازی و نا ارزنده سازی افراد در این تست باید توجه نمود. ولی در خصوص ترغیب ترسیم و اهمیت این ترتیب باید گفت عوامل مختلف می تواند این حالات را تغییر دهد که باید در ضمن درک دلایل آن به قضاوت پرداخت.
مقدمه
کودکی در عمق وجود همه ماست، و با چشمان اوست که همگی روزی به این عالم نگاه کرده ایم. با وجود این آنچنان از آن دور افتاده ایم که برای فهم نقاشی کودکان، نگاه کردن آن برایمان کافی نیست و باید آنها را مورد مطالعه و بررسی دقیق قرار دهیم.
نقاشی بیان کننده احساسات و شخصیت کودکان است و باعث پرورش خلاقیت آنها می شود و تعادل فکری و روحی به آنها می دهد. از طرف دیگر تجزیه و تحلیل این نقاشی ها به والدین و مربیان امکان شناخت کودک و کمبودهای احتمالی او را فراهم می کند.(فراری ۱۳۸۲)
نقاشی کودکان نوعی گیرایی آنی دارند، آنها ساده و جذاب و سرشار از زندگی و هویت اند اما با نگاهی دقیق تر غالباً می توان در آنها جنبه هایی عجیب و حتی آشفته را مشاهده کرد.
تحقیق در قلمرو نقاشی کودکان برای سالهای متمادی پیشرفت چندانی نکرد، اما در سالهای اخیر، دو دگرگونی عمده باعث آغاز مجدد پژوهش در این عرصه شده است اول دیدگاه طبیعی گرایانه جای خود را به بررسی های تجربی داده است، دوم اهمیت فرایند کشیدن تصویر که در سالهای اخیر موفق به درک آن شده ایم.(گلین، آنجل۱۳۸۰)
در بین فعالیتهای کودک، نقاشی فعالیتی است که از تحول شناختی، عاطفی و اجتماعی تأثیر می پذیرد و به همین دلیل به مقیاسی وسیع در تشخیص روانی و روان درمانگری به کار گرفته می شود.
بیان مسئله
تحقیقات اخیر مؤید این است که می توان از آزمون ترسیم خانواده بعنوان یک ابزار تشخیصی، جهت شناسایی مشکلات کودک و خانواده او بکار برد. در این رابطه اسپیگلمن، اسپیگلمن (۱۹۹۲) و کامونیان (۱۹۸۰) نشان دادند که نقاشی کودک می‌تواند نشانگر ویژگیهای ارتباطی وی، با اعضای خانواده خود باشد.
این محققین، تعدادی از علائم موجود در نقاشی خانواده را مورد تأیید قرار دادند که از آن جمله، می توان به ارزنده سازی، ناارزنده سازی، روابط با فاصله و نزدیک و همانندسازی اشاره کرد.
در اینجا با توجه به یافتهای این پژوهشگران و یافته های ل. کرمن Louis, corman) ) و کتاب نقاشی کودکان و سایر تحقیقات این سوال ایجاد می شود که آیا در جامعه مورد پژوهش، مشاهده چنین علائمی در ترسیم کودکان از خانواده خود می تواند نشانگر چگونگی ارتباط وی با خانواده اش باشد. در این صورت هر یک از علائم مذکور چه مفهومی خواهد داشت و تا چه حد می توان در این امر اطمینان داشت.
تحقیق حاضر مقایسه ای بین تست ترسیم خانواده با ارتباط کودک از دیدگاه خودش با خانواده است، بعبارتی مقایسه ترسیم خانواده با ذهنیت کودک از طریق مصاحبه با وی.
استفاده تشخیص آزمون ترسیم خانواده
در پرتو نقاشی یا ترسیم یک خانواده، کودکان آثاری پدید می آورند که با بررسی آنها، پدر و مادر، مربیان، معلمان و پزشکان می توانند به سرعت به اندیشه ای درباره تحول روانشناختی و ماهیت مشکلات احتمالی آنان دست یابند.
روانشناسان بالینی در تحلیل و تفسیر این نقاشی ها از این نیز فراتر می روند؛ برای آنها تست نقاشی در مجموعه تست هائی که برای کمک به تشخیص به کار می بندند، می تواند تکیه گاه گرانبهائی قلمداد شود(کرمن، ۱۳۸۱)
در زمینه بررسی اختلالات روانی در کدوکان و نوجوانان و رفع دشواری های آنان، روانشناسی و پزشک با مشکلاتی مواجه هشتند که مربوط به سازش با محیط خانوادگی است.
کودک قسمت اول زندگی خود را که همه می دانند مهمترین قسمت از دوران زندگی است در خانواده خود می گذارند، نخستین تجربه های شازشی وی با پدر و مادر و خواهران و برادرانش تحقق می یابند: وقتی صحبت از تعارض است، با آنها در تعارض است. به قسمی که اختلالات روانزاد که در زمینه عاطفی یا عقلی بروز می کند همواره یا با تعارض های و یا با تعارض های رقابت با برادر و خواهر در ارتباطند.(کرمن ۱۳۸۱)
تأکید بر ترسیم نقاشی از خانواده (نه خانواده خودش)
بنا به نظر کورمن برای آنکه نتیجه بهتری گرفته شود می توان از کودک خواست که تصویر خانواده یی جز خانواده خودش را نقاشی کند. بدین ترتیب توجه کودک از خانواده خودش دور می شود و با راحتی بیشتری گرایشات درونی و شخصی خود را بروز می دهد، ولی در هر حال تصویری که او می کشد مربوط به خانواده خودش خواهد بود.
زیرا به نظر او، خانواده اش تنها خانواده یی است که می شناسد و در آن زندگی کرده است. بعضی دیگر از پژوهشگران پیشنهاد کرده اند که از کودک خواسته شود اشخاصی را در حال انجام کاری ترسیم کند.
در هر حال وقتی نقاشی تمام شد، می توان شروع به حرف زدن کرد و از کودک خواست تا در مورد اشخاص توضیح بدهد و احساسات خود را نسبت به آنها بیان کند و دلیل حذف بعضی از اشخاص را بگوید.(فراری، ۸۳) فاصله بین اعضای خانواده در ترسیم معنی دار است(کرولن، ۱۹۷۵)
اعضای یک خانواده هماهنگ، در نقاشی کودکان، همیشه با هم دست در دست هم نشان داده می شود. نزدیک شدن دو یا چندین شخصیت نشانگر انس و الفت واقعی آنها و یا تمایل کودک به آنها است.
کودک خودش را نزدیک شخصی نقاشی می کند که حس کند در کنارش راحت است و یا اورا بیشتر از همه دوست دارد و وقتی که کودکی حس کند کاملاً از دیگر اعضای خانواده جداست و یا در صورتی که نسبت بدانها احساس خاص نداشته باشد، در نقاشیهایش خود و دیگران را به طرق مختلف از هم جدا می سازد.(فراری ۱۳۸۲ و بهرامی ۱۳۷۲)
نقاشی به منزله تست هوش
می دانیم که وقتی یک ورق کاغذ و یک مداد در اختیار کودکی در سنین پائین قرار دهیم به کشیدن چیزهای مختلفی دست می زند بخصوص پیش از آنکه به نقاشی اشیاء بپردازد دوست دارد آدمک هائی بکشد. اما او این آدمک ها را آنطور که می بیند نمی کشد، چه بهیچوجه قادر بر چنین کاری نیست.
بلکه به گونه ای که آنها را درک می کند یا دقیق تر بگوئیم به گونه ای که خود را درک می کند به نقاشی آنها می پردازد و این امر بستگی به درجه رشد و رسیدگی» روانی –حرکتی او دارد. پس بدین ترتیب مفهومی که کودک از آغاز از «طرح بدنی» خود دارد تعیین کننده شکل بندی آدمک در هر سن خواهد بود.
از اینجاست که توانسته اند وسیله ای برای ارزشیابی هوش استنتاج کنند، تست های مانند گودیناف، فه و یا ارزشیابی نحوه ادراک خاص افراد که توسط مینکفسکا (کودک حسی، کودک عقلی) از این جمله می‌باشند.(کرمن ۱۳۸۱)
نقاشی به منزله تست شخصیت
نقاشی فقط دارای عناصر شکلی یا صوری نیست. در کنار شکل، محتوا قرار دارد و در این محتوا چیزی از تمامی شخصیت منعکس می گردد. پس نقاشی ارتجالی یک کودک سوای طراز عقلی و نحوه ادراک او از واقعیت، نکات گوناگون دیگری را برای ما آشکار می سازد و مخصوصاً پرده از روی عواطف وی بر می دارد.
مک هوور در ۱۹۴۹ به اهمیت (جنبه عاطفی) پی برد و در تغییر دادن تست آدمک از راه دستورالعمل نقاشی متوالی دو جنس مخالف، مسئله محتوا را نیز با احاطه فراوان مطرح ساخت به همین دلیل است که نخستین کتاب وی درباره «فرافکنی شخصیت در نقاشی یک شکل انسانی است» باک (Buch, IN) نیز با پیشنهاد تست خود بنام «تست خانه» درخت، شخص House- Tree- person(H.T.P) بخوبی درک کرده است که نقاشی آزاد وسیله ای عالی برای دست یافتن به شخصیت است.(کرمن ۱۳۸۱)
فهرست منابع
الف) فهرست منابع فارسی
- براشاو، جان، ترجمه قراچه داغی، مهدی(۱۳۷۲). خانواده، تحلیل سیستمی خانواده، تهران، نشر البرز.
- بهرامی، هادی(۱۳۷۲). ازمونهای فرافکنی شخصیت، تهران، نشر دانا
- خاکی، غلامرضا(۱۳۷۸)، روش تحقیق با رویکردی به پایان نامه نویسی، نشر دراین
- داداش زاده، کاوه(۱۳۷۳)، نقاشی و نوشته های کودکان، تهران، نشر گوتنبرگ
- دادستان، پریرخ(۱۳۷۴)، ارزشیابی شخصیت کودکان بر اساس آزمونهای ترسیمی، تهران، نشر رشد
- ساروخانی، باقر(۱۳۷۰)، مقدمه ای بر جامعه شناسی خانواده، تهران، نشر سروش
- ستیر، ویروجینیا، ترجمه بیدشک، احمد(۱۳۷۳). آدم سازی در روانشناسی خانواده، چاپ دوم، تهران نشر رشد
- سیف نراقی، مریم، نادری، عزت الله،(۱۳۷۳) اختلالات رفتاری کودکان و روشهای اصلاح و ترمیم آن، نشر بدر
- فراری، آنا اولیوریو،(۱۳۸۲) نقاشی کودکان و مفاهیم آن، تهران، نشر دستان
- قاسم زاده، فاطمه(۱۳۷۱) تصویر خانواده در نقاشیهای کودکان ۵ تا ۶ ساله. ماهنامه جامعه سالم، شماره ۶
- کرمن، ل، ترجمه دادستان، پریرخ و منصور، محمود (۱۳۸۱) نقاشی کودکان و کاربرد تست ترسیم خانواده در کلینیک تهران، نشر رشد.
- گلین، وی. توماس. آنجل. ام. جی. میلک، ترجمه عباس مخبر(۱۳۸۰) مقدمه ای بر روانشناختی نقاشی کودکان، تهران، نشر طرح نو.
- مینو چین، سالوادور (۱۹۷۴)، ترجمه ثنائی، باقر(۱۳۷۳)- خانواده و خانواده درمانی، تهران نشر امیر کبیر
ب) فهرست منابع خارجی
- -krevelen, v; Ann, D(1975)- in the use of family drawing test. Psychological Abstracts 1975, n 5816
- -Gomunian, Anna.L(1984).cluuster analysis of the answer given ti corman pott noire and drawing family tests. Psychological, 1986, n 17912
- spigelman, G:spigelman, A.& Englessin, c.L(1992).Analysis of family drawing. Psychological Abstracts, 1993. N 25258
