تعداد صفحات: ۱۰۷ | قابل ویرایش
مقدمه
گروهی از صاحب نظران رفتار سازمانی فشار روانی را بیماری شایع قرن نامگذاری کرده‌اند شاید هم براستی دوران ما عصر فشارهای روانی است. دوره‌ای که در آن انسان بشر از هر زمان دیگر در معرض عوامل فشارزا قرارگرفته و مسائل ومشکلات بیشماری از هر سو او را احاطه کرده است.
این فشارها به طور حتم با پیچیدگی روز افزون سازمان ها و گسترش تفکیک‌ها، ابزارها و دیگر ابعاد سازمان در صورت عدم برنامه ریزی صحیح و مناسب، افزایش هم می‌یابد.
فشار روانی یا استرس که واژه اصلی آن ریشه در زبان لاتین دارد در قرن هفدهم میلادی بسیار متداول بوده و به بعضی سختی، دشواری، فلاکت و محنت به کار رفته است. در اواخر قرن هجدهم معنی آن به نیرو، فشار، زور و تلاش بسیار متغیر یافته است ( تیموری، ۱۳۸۳).
فشار روانی برای افراد مختلف معانی متفاوتی دارد اختلاف نظر در مورد فشار روانی در پاسخ‌هایی که مدیران به یک سوال مشابه تحت عنوان «منظور از اصطلاح فشار روانی یا استرس چیست» این موضوع را تائید می نماید.
در این رابطه متداول‌ترین جواب‌هایی که به این پرسش داده شده است عبارت بودند از: کار بسیار زیاد و زمان کم برای انجام آن احساس اضطراب و دلهره، فشار روحی و جسمی بسیار زیاد، فشارهای عاطفی احساسی، هیجانی، احساس خستگی، حساسیت و تحریک پذیری بوده است. فشارروانی را عکس‌العمل فرد به عوامل جدید تا تهدید کننده در محیط کاری تعریف کرده‌اند ( تیموری، ۱۳۸۳).
طرح مساله و چهارچوب نظری آن
هر چند فشار روانی به شکل‌های مختلفی تعریف شده است اما زمینه مشترک همه آن تعاریف این است که علت ایجاد فشار عصبی وجود محرکی به صورت فیزیکی یا روانی است که فرد به طریق خاصی نسبت به آن عکس‌العمل نشان می دهد. فشار روانی دارای پیامدهایی نظیر می‌باشد اگر فشار روانی مثبت باشد ممکن است نتیجه آن فعالیت فعالیت‌جدیت و انگیزش بیشتر باشد. البته آنچه بیشتر مورد توجه می‌باشد پی‌آمدهای منفی فشار عصبی است.
همان طور که ملاحظه می‌شود بیشترین عوامل از درون هستند. به عنوان مثال استفاده از مشروبات الکلی یکی از پی‌آمدهای فردی فشار عصبی است در حالی که این مشکل از پی‌آمدهای سازمانی فشار عصبی نیز می‌باشد زیرا ممکن است به طور مستقیم بر عملکرد سازمان اثر بگذارد هر چند دسته‌بندی پی‌آمدها تا حدودی اختیاری به نظر می‌رسد ولی باید توجه داشت که هر پی‌آمدی بر حسب عامل ایجاد کننده اولیه خود دسته بندی شده است.
بنابرآنچه که گفته شد پی آمدهای فردی نتایجی هستندکه عمدتاً بر فرد اثر می گذارند هر چند ممکن است سازمان نیز به طور مستقیم یا غیر مستقیم از این پی آمد متاثر شود ولی این فرد است که بهای اصلی آن را می‌پردازد.
فشار روانی پی‌آمدهایی نیز دارد که اثر مستقیم تری بر سازمان دارد یکی از این پی‌آمدهای واضح فشار روانی شدید کاهش عملکرد مناسب و درست است این کاهش در مورد کارگران اجرایی به صورت کیفیت ضعیف کار، افت بهره‌وری متجلی می‌گردد کناره‌گیری نیز می‌تواند نتیجه فشار روانی باشد.
شغل چیست؟
کلمه شغل غالباً بدون تعریف دقیق مورد استفاده قرار می‌گیرد. پیش از تعریف شغل لازم است پست توضیح داده شود. پست عبارت است از مجموعه‌ای از کارها وظایف و مسئولیت‌هایی که یک فرد در یک سازمان به طور منظم انجام می‌دهد.
شغل یک یا چند پست کاملاً همسان در یک سازمان است که وظایف، مهارت‌ها، دانسته‌ها و مسئولیت‌های مشابهی در بر دارد یا ا ینکه شغل تعدادی پست یا مجموعه‌ای از وظایف است که از نظر ماهیت و شرایط کار متشابه‌اند و تعدادی از کارکنان که معمولاً می توانند از یک پست به پست های دیگر جابه جا شوند و آن را به عهده می‌گیرند.
کار یا پیشه فعالیتی دایمی است که به تولید کالا و یاخدمات منجر می‌شود و برای اجرای آن دستمزدی در نظر گرفته شده است لذا کاری دارای سه خصوصیت می‌باشد که عبارتند از:
۱ـ دائمی و همیشگی است.
۲ـ به تولید کالا و یاخدمات می‌انجامد.
۳ـ دستمزدی برای آن در نظر گرفته شده است.
کار همچنین به انجام نقش شغلی خاصی که فرد بر عهده دارد دلالت می‌نماید به عبارت دیگر پیشه یا کار عبارت است از یک سلسه فعالیت‌های شغلی قابل توصیف که در موقعیت‌های مختلف قابل پیاده شدن و اجرا می‌باشد. (شفیع آبادی، ۱۳۸۱).
تاریخچه روان شناسی کار در ایران
از بدو پیدایش سازمان امور اداری و استخدامی کشور، ۱۳۴۵ اداره کل آزمایش و انتخاب آن سازمان، عهده دار برگزاری انتخاب استخدامی برای کارکنان سازمانهای دولتی و مشمول قانون استخدامی کشور گردید و به همین منظور تعدادی کارشناس را جهت تهیه و تدوین میزان کردن آزمون‌های استخدامی اجرای امتحانات استخدامی ادواری مصاحبه استخدامی به استخدام خود در آورد. بخشی از دوره‌های آموزشی این کارشناسان به عهده مشاوران متخصص کار می بود که به انتقال تجارب خود در این زمینه ها می پرداختند.
در سال های ۱۳۴۵ تا ۱۳۵۳ استفاده از روش های عملی برای انتخاب کارکنان سازمان ها شناخته شده بود و به همین دلیل سازمانهای خصوصی نیز به کار در زمینه انتخاب عملی کارکنان تشکیل دوره‌های آموزشی مدیریت ارزیابی عملکرد شغلی کارکنان و ارائه مشاوره‌های مدیریت فعال بود.
در سال‌های اخیر نیاز به همکاری روان شناسی صنعتی و سازمانی در کشور بیشتر احساس می شود و با توجه به فعالیت محدود روان شناسی صنعتی در کشور و در عین حال باتشکیل دوره های کارشناسی ارشد روان شناسی اکنون در زمینه روان شناسی صنعتی و سازمانی و روان شناسی کار بیش ار ۷۰۰ مقاله چاپ شده و ۱۵۳ پایان نامه تحصیلی تدوین شده است. این آمار مربوط به دانشگاه‌های تهران ـ اهواز ـ اصفهان می باشد و تردیدی وجود ندارد که چنانچه تحقیق در این زمینه گسترش یابد این ارقام بیشتر خواهد بود ( ساعتچی، ۱۳۷۹).
فشار روانی یا استرس چیست؟
استرس از نظر لغوی از کلمه لاتین استرینجر به مفهوم به هم رفتن و منقبض شدن گرفته شده است. در زبان انگلیسی این اصطلاح لااقل از قرن یازدهم میلادی متداول بوده و به عنوان فشار بدنی کاربرد عام داشته است.
در اوایل قرن هفدهم میلادی استرس با مفهوم سختی کار و عذاب شغلی به کار می‌رفت و در سال‌های آخرین هجدهم با موضوع‌هایی از قبیل فشارکار، زور و اجبار کاری، فشار فکری و کوشش زیاد مترادف بوده است و در زبان فارسی استرس را «تکانه‌های عصبی» «فشار روانی» «تنیدگی» آورده‌اند.
کانن عقیده دارد که عکس‌العمل بیوشیمیایی و رفتاری است که در مواجهه با خطر به انسان دست می‌دهد. شولر استرس را مجموعه‌ای از واکنش های عمومی نسبت به عوامل ناسازگار و غیر منتظره محیط می‌داند به عبارت ساده‌تر اختلال در سیستم ناسازگاری و تطبیق بدن آدمی با محیط خارجی که او را وادار می‌سازد که با اتخاذ روش جنگ وگریز با خطر مقابله نموده و یا راه فرار را انتخاب نموده و خود را از مخمصه بیرون بکشد. ( فخیمی، ۱۳۸۱).
فهرست منابع
- ـ بذری ـ مهدی ـ سرایداریان ـ حمید (۱۳۷۶) مدیریت رفتار سازمانی ( سازمان، مدیریت و فشار روانی) نگرش کاربردی ـ اصفهان: انتشارات ارکان
- ـ ابطحی، سید حسین ـ الوانی ـ سید مهدی ( ۱۳۷۱) پژوهش پیرامون فشارهای عصبی مدیران بخش صنعت فصلنامه مطالعات مدیریت، نشریه دانشکده حسابداری مدیریت دانشگاه علامه طباطبایی ،شماره پنجم دوره دوم
- ـ الوانی ـ سید مهدی ( ۱۳۷۱) مدیریت عمومی، چاپ پنجم تهران: نشرنی
- ـ پرومودباترا ـ (۱۳۷۵) رهایی از استرس ( محمد رضا شریفی‌شیه‌‌فر، مترجم ) تهران، سیاوش
- ـ دلاور، علی ( ۱۳۸۱) روش تحقیق در روان شناسی و علوم تربیتی، انتشارات ویرایش
- ـ ساعت چی، محمود، ( ۱۳۷۹) روان شناسی کار: کاربرد روان‌شناسی کار، سازمان و مدیریت، انتشارات موسسه نشر ویرایش.
- ـ شفیع آبادی، عبدا. . . (۱۳۸۱) راهنمایی و مشاوره شغلی وحرفه‌ای و نظریه‌های انتخاب شغل، تهران: انتشارات رشد
- ـ جزئی ، نسرین (۱۳۸۱) مدیریت منابع انسانی، تهران: نشرنی
- ـ چمران، محمد هادی (۱۳۷۹) ارزیابی مشاغل تهران: دانشگاه صنعتی شریف، موسسه انتشارات علمی.
- ـ فخیمی ،فرزاد (۱۳۸۱) فشارهای عصبی و تعارض و تعارض در سازمان‌ها و راهها
- ـ علوی، سید امین ا. . . (۱۳۷۶) روان شناسی مدیریت و سازمان ، مرکز آموزش مدیریت دولتی
- ـ مقیمی، سید محمد تقی ( ۱۳۷۷) کتاب سازمان و مدیریت رویکردی پژوهش، تهران : نشر ترجمه
- ـ مورهه، گریفین وریکی (۱۳۲۳) رفتار سازمانی ( دکتر سید مهدی الوانی و دکتر غلامرضا معمارزاده، مترجم) تهران: مروارید.
