تعداد صفحات: ۲۰۳ | قابل ویرایش
فهرست مطالب
عنوان صفحه
مقدمه ……………………………………………………………………………………………. ۱
فصل اول: بیان مسأله
مقدمه ……………………………………………………………………………………………. ۷
بیان مسأله ………………………………………………………………………………………. ۷
ضرورت و اهمیت پژوهش ………………………………………………………………… ۱۱
اهداف پژوهش ………………………………………………………………………………. ۱۲
سؤالهای پژوهش …………………………………………………………………………….. ۱۳
مفاهیم و متغیرهای عملیاتی ……………………………………………………………….. ۱۴
خلاصه فصل …………………………………………………………………………………. ۱۷
فصل دوم:گستره نظری موضوع و پیشینه تحقیقاتی
مقدمه ………………………………………………………………………………………….. ۱۹
مبانی نظری …………………………………………………………………………………… ۱۹
مفهوم سلامت ………………………………………………………………………. ۱۹
نگاهی تاریخی به سلامت و بیماری …………………………………………….. ۲۱
الگوهای سلامت ……………………………………………………………………. ۲۳
مقایسه الگوهای سلامت ………………………………………………………….. ۴۲
عنوان صفحه
ابعاد سلامت ………………………………………………………………………… ۴۳
سلامت روانی ……………………………………………………………………….. ۴۷
مفهوم سلامت روانی در نظریه های مختلف …………………………………… ۵۲
تعریف تنیدگی ……………………………………………………………………… ۷۲
تاریخچه تنیدگی ……………………………………………………………………. ۷۵
انواع تنیدگی ………………………………………………………………………… ۷۶
محرکهای تنیدگی زا ……………………………………………………………….. ۷۷
چه کسی در برابر تنیدگی آسیب پذیر تر است؟ ………………………………. ۷۹
هزینه تنیدگی ……………………………………………………………………….. ۸۰
منابع تنیدگی و زندگی حرفه ای …………………………………………………. ۸۱
عوامل تنیدگی شغلی ………………………………………………………………. ۸۴
مکانیزمهای تأثیر تنیدگی ………………………………………………………….. ۹۱
واکنشهای جسمانی در مقابل تنیدگی ……………………………………………. ۹۳
نشانگان سازگاری عمومی سلیه ………………………………………………….. ۹۴
ارتباط تنیدگی با بهداشت و سلامت روانی ……………………………………. ۹۷
آثار روانشناختی تنیدگی …………………………………………………………… ۹۹
تنیدگی و بیماریها ………………………………………………………………… ۱۰۰
عنوان صفحه
تنیدگی و رویدادهای زندگی ……………………………………………………. ۱۰۹
پیشگیری و درمان ………………………………………………………………… ۱۱۱
کاهش تنیدگی در محیط کار ……………………………………………………. ۱۲۲
یافته های پژوهشی ………………………………………………………………………… ۱۲۴
پژوهشهای داخلی ………………………………………………………………… ۱۲۴
پژوهشهای خارجی ………………………………………………………………. ۱۲۶
خلاصه فصل ……………………………………………………………………………….. ۱۲۹
فصل سوم:روش تحقیق
مقدمه ………………………………………………………………………………………… ۱۳۱
نوع پژوهش ………………………………………………………………………………… ۱۳۱
جامعه آماری ……………………………………………………………………………….. ۱۳۲
گروه نمونه …………………………………………………………………………………. ۱۳۲
روش نمونه گیری …………………………………………………………………………. ۱۳۲
ابزار اندازه گیری …………………………………………………………………………… ۱۳۳
روشهای آماری …………………………………………………………………………….. ۱۴۳
خلاصه فصل ……………………………………………………………………………….. ۱۴۴
عنوان صفحه
فصل چهارم:تجزیه و تحلیل داده ها
مقدمه ………………………………………………………………………………………… ۱۴۶
یافته های توصیفی …………………………………………………………………………. ۱۴۶
یافته های استنباطی ………………………………………………………………………… ۱۶۱
یافته های جانبی ……………………………………………………………………………. ۱۸۰
خلاصه فصل ……………………………………………………………………………….. ۱۸۷
فصل پنجم:تفسیر نتایج
مقدمه ………………………………………………………………………………………… ۱۹۱
تفسیر خلاصه ای از پژوهش …………………………………………………………….. ۱۹۱
بحث و بررسی درباره یافته های پژوهشی …………………………………………….. ۱۹۴
محدودیتهای پژوهش ……………………………………………………………………… ۲۰۳
پیشنهادات …………………………………………………………………………………… ۲۰۳
فهرست منابع فارسی ………………………………………………………………………. ۲۰۵
فهرست منابع انگلیسی ……………………………………………………………………. ۲۰۸
چکیده
هدف پژوهش حاضر، بررسی سطح سلامت روانی در خانواده های خلبانان نظامی و همچنین بررسی سطح سلامت روانی همسران خلبانان نظامی در مقایسه با همسران افراد عادی، می باشد.
در این پژوهش، عامل حرفه پر تنش خلبانی به عنوان متغیر پیش بین و سلامت روانی به عنوان متغیر ملاک در نظر گرفته شده اند. جامعه پژوهش متشکل از ۱۲۰ نفر از خانواده های خلبانان نظامی است که از این ۱۲۰ نفر، ۳۲ نفر را همسران و ۸۶ نفر را فرزندان تشکیل می دهند و همچنین ۳۰ نفر از همسران افراد عادی نیز جهت مقایسه با ۳۰ نفر از همسران خلبانان نظامی از نظر سطح سلامت روانی، از جامعه در دسترس به گروه نمونه پژوهش اضافه گردید. اما در نهایت ۱۴۸ پرسشنامه بازگردانده شده مورد تجزیه و تحلیل آماری انجام گرفت.
پژوهش حاضر، یک پژوهش از نوع توصیفی- همبستگی است. ابزار پژوهش شامل پرسشنامه SCL-90-R و پرسشنامه مشخصات فردی -خانوادگی می باشد.
این پژوهش در نهایت به شش سؤال اصلی پاسخ می دهد که این شش سؤال عبارتند از:
۱-سلامت روانی همسران خلبانان نظامی در چه سطحی است؟
۲-سلامت روانی همسران افراد عادی در چه سطحی است؟
۳-سلامت روانی همسران خلبانان نظامی در مقایسه با سلامت روانی همسران افراد عادی در چه سطحی است؟
۴-سلامت روانی فرزندان خلبانان نظامی در چه سطحی است؟
۵-سلامت روانی همسران خلبانان نظامی در مقایسه با سلامت روانی فرزندان خلبانان نظامی در چه سطحی است؟
۶-سلامت روانی فرزندان دختر خلبانان نظامی در مقایسه با سلامت روانی فرزندان پسر خلبانان نظامی در چه سطحی است؟
مقدمه
همان طور که می دانیم سلامت روانی افراد جامعه به دلایل زیستی، روانی و اجتماعی در معرض آسیب دیدگی قرار دارد. عوامل شخصیتی، عدم سلامت جسمانی، و تنشهای محیطی همه و همه تأثیر بسزایی بر روی سلامت روح و روان افراد دارد. یکی از این تنشهای محیطی و عوامل اجتماعی، روابط خانوادگی (روابط میان اعضای خانواده) است.
از آن جا سلامت روانی هریک از اعضای خانواده خود تحت تأثیر زیستی، روانی و اجتماعی است، بنابراین این تأثیرات در روابط اعضا نیز به چشم می خورد.
شغل هریک از اعضای خانواده، به خصوص افرادی که نقش اساسی در استحکام بنیان خانواده دارند (پدر و مادر) تقریباً بر روی روابط بین اعضاء و سلامت روانی هریک از آنها بی تأثیر نیست. هدف این پژوهش نیز، بررسی تأثیر شغل یا حرفه خلبانی (شغل پدر) در سلامت روانی اعضای خانواده (مادر و فرزندان) می باشد. نخست در بیان مسأله، به بررسی موضوع مورد نظر پرداخته و پس از بیان ضرورت، اهمیت و اهداف، سؤالات و فرضیه های پژوهش، به معرفی متغیرها و تعاریف عملیاتی آنها خواهیم پرداخت.
بیان مسئله
یکی از بزرگترین منابع تنیدگی مزمن در زندگی مدرن، تنیدگی است که از محل کار پدید می آید. پژوهشگران تنیدگی شغلی را به طور گسترده ای مورد مطالعه قرار داده و خصوصاً به اهمیت آن اذعان کرده اند؛ زیرا افراد، قسمت اعظم زندگی خود را در محل کار می گذرانند. (کویک ، به نقل از دیماتئو: ۱۳۷۸)
افرادی که فشار کاری زیادی احساس می کنند- مانند کسانی که از آنها انتظار می رود، طولانی تر و سخت تر از مقداری که مایلند- کار کنند- احتمال می رود بیش از افرادی که چنین احساسی ندارند، بیمار شوند. از این دسته از افراد، می توان خلبانان را نام برد.(به نقل از همان منبع)
با توجه به حساسیت و پر تنش بودن حرفه خلبانی- که این مسأله توسط پژوهشهایی که بعد از این در مورد آنها صحبت خواهیم کرد، به اثبات رسیده است- افراد خلبان از نظر فیزیولوژیکی و همچنین روحی و روانی تحت فشار و تنیدگی خاصی قرار دارند که این فشار و تنش، سلامت جسمی و روانی این افراد را در معرض آسیب و خطر قرار می دهد.
همان طور که در مقدمه این پژوهش بیان گردید سوانح و حوادث متعدد هوایی که در سطح جهان و همچنین در کشور ما به وقوع پیوسته، به دو دلیل «اعمال و رفتار ناایمن» و «شرایط کاری نامطمئن» بوده است که همین دو مورد از عمده دلایل تنش زای حرفه خلبانی است.
نگاهی تاریخی به سلامت و بیماری
از قرن هفدهم تا اوایل قرن بیستم، بیشتر مردم جامعه غربی می پنداشتند که بیمار شدن، چیزی است که ناگهان برای شخص اتفاق می افتد و نمی توان برای ایمن ماندن از آن کاری انجام داد. با این تغییر، زمانی که مردم بیمار می شدند، فقط درصدد مراقبتهای پزشکی بودند تا بهبود یابند.
در حقیقت بیشتر این بیماریها، بیماریهای عفونی حاد (یعنی حمله ناگهانی) مانند آنفولانزا، ذات الریه و غیره بود. در صورت بروز این بیماریها دوره آن تقریباً کوتاه بود، یا شخص مبتلا می مرد یا در طی چند هفته بهبود می یافت، زیرا او همیشه قادر نبود که به آنها کمک کند . مردم در قبال مبتلا شدن به چنین بیماریهایی کمتر احساس مسؤولیت می کردند، زیرا طبق باور آنها، دوری از این بیماریها غیر ممکن بود. گروهی اعتقاد داشتند که بیماری آنها کار نیروهای شیطانی یا بر اثر دخالت خدایان است.
امروزه، علل اصلی ناخوشی و بیماری بسیار متفاوت است. بیماری هایی که مزمن (یعنی شروع تدریجی وطولانی مدت) هستند، مثل بیماری های قلبی، سرطان و دیابت که ناخوشی های زندگی نامیده می شوند، سهم عمده ای در ناتوانی و مرگ دارند و معمولاً بهبود نمی یابند (بر خلاف بیماری های عفونی سنتی)، اما باید توسط بیماران و پزشکان معالجشان، کنترل شوند.
الگوی زیستی – پزشکی
الگوی زیستی پزشکی (الگوی پزشکی) حاوی این دیدگاه است که برای تمام اختلالات، عوامل جسمی شناخته شده یا قابل شناخت وجود دارد و به ویژه ممکن است میکروبها، ژنها و مواد شیمیایی، از راه های مختلف در ایجاد اختلالات سهیم باشند. درمانهای بعدی نیز معمولاً بر اساس مداخلات جسمی (مانند دارو، جراحی و…) انجام می پذیرد. ریشه های تاریخی این شیوه به قرن هفدهم و دوگانه نگری مکتب دکارت بر می گردد.
زمانی که علم غرب، بین ذهن و بدن، تمایز آشکاری را قایل می شد. فیلسوف معروف فرانسوی رنه دکارت، این مطلب را طرح کرد که ذهن و بدن دو ماهیت متفاوت هستند . به بیان دقیق تر به روح و ماشین زیستی شبیه اند.
از زمانی که دکارت در صدد توضیح ارتباط بین ذهن و بدن برآمد، تفسیرهای متفاوتی از دوگانه نگری صورت گرفت، گروهی یکی از این دو را تأثیر گذار بر دیگری می‌دیدند و گروهی دیگر بر عکس. طبق نظریه دکارت جایگاه روح در غده صنوبری واقع در مغز بود. او همچنین اعتقاد داشت که حیوانات فاقد چنین روحی هستند. با این وجود، پزشکی جدید غرب، دوگانه نگر نیست، در عوض کاملاً ریشه در فلسفه وحدت‌گرا (مادی گرا) دارد(فتحی و آشتیانی:۱۳۸۲)
ارزیابی الگوی زیستی- پزشکی
از این رویکرد به خاطر تقلیل دادن علت بیماری به عوامل زیستی، انتقاد شده است (به عنوان مثال، تبیین های تقلیل دهنده بیماری به میکروبها، ژنها و یا مواد شیمیایی در زمانی که عوامل اقتصادی و اجتماعی گسترده ای نیز ممکن است در بروز بیماری دخیل باشند). یکی از خصوصیات اصلی پزشکی کلی‌نگر این است که تمامیت فرد در‌دهان، درنظرگرفته می‌شود و نه‌صرفاً بخشی از بدن او که بیمار‌شده است. انتقاد دیگری که به الگوی زیستی پزشکی وارد شده این است که برای اختلالات،
همواره جسمی را در نظر می گیرد. بسیاری از اختلالات جدیدی که قبلاً ذکر شده
(مانند بیماری قلبی، سرطان و دیابت و…) اختلالات «چند عاملی» در نظر گرفته می‌شوند؛ یعنی علتهای نهفته بسیاری دارند که ممکن است همواره بر یکدیگر تأثیر بگذارند.سرانجام، الگوی زیستی، پزشکی به خاطر تأکید فوق العاده ای که روی بدن در مقابل بدن دارد، همانطور که در بالا مشخص، مورد انتقاد قرار گرفته است.
فهرست منابع
الف) منابع فارسی
۱- آلبوشوکه، سید احمد ، خستگی پرواز و محدودیت های زمان پرواز، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده صنعت هواپیمایی کشوری(۱۳۷۴)
۲- استورا، جین بنجامین ، تنیدگی یا استرس بیماری جدید تمدن ترجمه پریرخ دادستان، تهران، انتشارات رشد (۱۳۷۷)
۳- باقی، عباس؛ بیماریهای شایع شغلی ؛ فصلنامه ایمنی ؛ شماره ۳۴ (۱۳۸۰)
۴- پریور، علی ؛ نابسامانیهای روانی . تهران . انتشارات آسیا (۱۳۶۹).
۵- توکلی کلاله ، بررسی عوامل استرس را وضعیت سلامت عمومی در مدیران و مدیره های پرستاری بیمارستانهای دانشگاهی علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی تهران ؛ شهید بهشتی و ایران، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علوم پزشکی ایران (۱۳۷۵)
۶- جی. کرتیس، آنتونی ، روانشناسی سلامت ، ترجمه دکتر علی فتحی آشتیانی و هادی عظیمی آشتیانی، انتشارات بعثت (۱۳۸۳)
۷- خدا رحیمی، سیامک ؛ مفهوم سلامت روانشناختی، تهران ؛ انتشارات جاودان خرد (۱۳۷۴)
۸- دلاور، علی ؛ روش تحقیق در روانشناسی و علوم تربیتی، تهران، نشر ویرایش (۱۳۷۹)
۹- دیماتئو، ام. رابین ، روانشناسی سلامت جلد دوم، ترجمه کیانوش هاشمیان، تهران، انتشارات سمت (۱۳۷۸)
۱۰- رأس، ر. آلتمایر. ۱،۱ ، استرس شغلی ، ترجمه غلامرضا خواجه پور؛ تهران؛ انتشارات سازمان صنعتی (۱۳۷۷)
۱۱- رمضانی، رضا؛ بهداشت روانی را جدی بگیرید ؛ فصلنامه ایمنی ؛ شماره ۳۷ (۱۳۸۱)
۱۲- سی وارد، برایان کوک ؛ مدیریت استرس؛ ترجمه مهدی قراچه داغی؛ تهران، نشر پیکان (۱۳۸۱)
۱۳- سیف، علی اکبر؛ متغیر رفتار و رفتار درمانی (نظریه ها و روشها)؛ تهران؛ نشر دوران (۱۳۸۱)
۱۴- شهیدی، شهریار. حمدیه، مصطفی ؛ اصول و مبانی بهداشت روانی؛ تهران؛ انتشارات سمت (۱۳۸۱)
۱۵- ظاهری نخست- حمید رضا ؛ مقایسه اختلالات روان تنی در گروههای پروازی و غیر پروازی؛ پایان نامه کارشناسی ارشد؛ کارشناسی آزاد اسلامی کرج (۱۳۷۴)
۱۶- فتحی، علی، عظیمی آشتیانی، هادی ؛ روانشانسی سلامت ؛ انتشارات بعثت (۱۳۸۲)
۱۷- کلینیک، کریس، رال ؛ رویارویی با چالشهای زندگی فناوری؛ ترجمه علی محمد گودرزی؛ تهران؛ انتشارات رسا (۱۳۸۲)
۱۸- گنجی، حمزه ؛ ارزشابی شخصیت (پرسشنامه ها)؛ تهران؛ نشر سالامان (۱۳۸۰)
۱۹- معاونت ایمنی پرواز؛ استرس و هوانوردان؛ فصلنامه ایمنی شماره ۴۱؛
۲۰- مغازه، زهرا ؛ اربطه استرس شغلی معلمین و رضایت شغلی آنها در منطقه مهرشهر کرج، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه ترتیب مدرس (۱۳۷۴)
۲۱- مغازه، زهرا ؛ رابطه استرس شغلی معلمین و رضایت شغلی آنها منطقه در ظهر کرج؛ پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه ترتیب مدرس (۱۳۷۴)
۲۲- مکی، محسن ؛ استرس ؛ فصلنامه ایمنی ؛ شماره ۳۵ (۱۳۸۰)
۲۳- منجمی، فرشید ؛ بررسی وضعیت استرس پرسنل مدارک پزشکی شاغل در بیمارستانهای آموزشی دانشگاه علوم پزشکی ایران ؛ پایان نامه کارشناسی ارشد (۱۳۷۵)
۲۴- میلانی فر، بهروز ؛ بهداشتی روانی؛ تهران؛ نشر قوس (۱۳۷۸)
۲۵- هلز ، دیان ، رهنمودهای سلامت زیستن ، ترجمه دکتر الهه میرزایی و همکاران، انتشارات کتابخانه فرودین (۱۳۷۶)
۲۶- هومن، حیدر علی؛ به شناخت روش علمی در علوم رفتاری (پایه های پژوهش)؛ تهران؛ با نشر پارسا(۱۳۷۱)
ب) منابع خارجی
- Boser, Robert, J.1998, pilots pay accident rates.
- Airlinesafety.com
- -cappon Danied. 2000, pschological problems in pilots, Errorin pilots, www.Aviationsafty online.com
- -carlines, marvin. 1989, The spousal factor in pilot stress, psyclit journal Articles.
- -Reinhart, Richard, MD. 1996, stress and the pilots spouse, national Business Aviation Assocition, INC.
- slott, G.R.MD. 1998, monitoring your blood pressure, Topics for health of pilots, the federal Aviation medical bulletin.
