پایان نامه مقایسه سلامت روان شاعران در کنار افراد غیرشاعر

تعداد صفحات: ۷۵ | قابل ویرایش

‌

چکیده

با توجه به عقیده ی فروید که می گوید:«ویژگی افراد دارای سلامت روانشناختی خودآگاه کردن وبه خودآگاه آوردن آنچه ناخودآگاه است.» و استفاده از مکانیسم هایی مثل والایش در مورد قشر هنرمند ودر این پژوهش شاعران، از آنجایی که توان بیان سمبولیک هیجانات خود به شکل والایش یافته را دارند، فرض اصلی پژوهش حاضر در«داشتن سلامت روان شاعران نسبت به سایر افراد جامعه» ، گذاشته شد.

برای بررسی این فرضیه، پژوهش پس رویدادی دنبال شد. برای جمع آورری اطلاعات نیز   استفاده شد. با روش نمونه گیری اتفاقی نمونه ها انتخاب شدند.نمونه ی گروه شاعرSCL-25از پرسشنامه از شاعران مراجعه کننده به کانون ادبیات ایران واقع در تهران و شاعران مراجعه کننده به مرکز اصلی حوزه ی هنری تهران  و نمونه ی افراد غیر شاعر از میان سایر اقشار غیر شاعر جامعه بودند. وابسته(فرضیه ی ۱-۶) وتحلیل واریانس دوطرفه(فرضیه ی ۷)مورد استفاده قرارگرفت.t روش آماری تحت ویندوز(نسخه ۱۶)استفاده شد.spssو از نرم افزار نتایج حاکی از آن بودند که سلامت روان شاعران با افراد غیر شاعر تفاوت معنی داری با هم ندارند واگر تفاوتی در نمرات سلامت روان شاعران و افراد غیر شاعر دیده می شود ناشی از خطای تصادفی و نمونه گیری است. در نهایت فرضیه های مبتنی بر متفاوت بودن وضعیت سلامت روان و سایر افراد جامعه رد شدند.

 ‌‌

مقدمه

سلامت روان به دلیل وجود پیشگیری از اختلالات و نیز ایجاد کردن زمینه برای شناخت و ایجاد معیارهای سلامت روان در افراد جامعه مورد توجه و قابل بررسی است. از سویی کارآمدی، پیشرفت و سلامت افراد جامعه با گذر زمان پیشرفت و سلامت جامعه را در حد مطلوبی فراهم میکند.

در این میان چون انسان مدام در حال تغییر است، تلاش برای شناسایی عوامل موثر در سلامت روان پایان ناپذیر   می نماید. سلامت روان مقوله ای حائز اهمیت است، چرا که تأثیر روح و روان بر عملکرد جسمانی بر هیچکس پوشیده نیست. در این راه بزرگان ادبی و مذهبی ما از دیر باز بر مبحث سلامت روان تأکید داشته اند. مولوی می فرماید:

تن زجان وجان زتن مستور نیست                        لیک کس را دیدجان دستور نیست

  از جمله عوامل مؤثر و ایجاد کننده سلامت روان هنر و در اینجا منحصراً شعر می باشد. افراد به وسیله بیان آنچه که می خواهند به شکل سمبولهای کلامی، نه تنها از انرژی منفی حاصل از افکار ناخوشایند خودآگاه و ناخودآگاه رهایی می یابند، بلکه دست به آفرینندگی زده اند و این یکی از ویژگی های افراد خودشکوفا ست، که به قول «راجرز» دارای بالاترین سطح سلامت روان هستند.

پس تأثیر شعر در همین بدو امر در دو بحث کاتارسیس و خلاقیت سطح بالا در انسانگرایی مطرح می گردد. بیان احساسات در قالب شعر باعث میشود که فرد بتواند از بیرون به خود بنگرد یا به خودآگاهی دست یابد و حافظ می فرماید:

مروبه خانه ارباب بی مروت دهر                        که گنج عافیتت درسرای خویشتن است

‌

بیان مسئله

با توجه به اینکه«سلامت روانی فرد هیچگاه با فهرست خصوصیات ثابت یا ویژگی های معین تعریف نشده است. به نظر می آید تعریف رضایت بخش از سلامت روانی برای فرد، مستلزم داشتن احساس مثبت و سازگاری مؤفقیت آمیز و رفتارشایسته و مطلوب است.»(احدی وبنی جمالی،۱۳۶۹)

مهم بودن بحث سلامت روان در تمام اقشار جامعه امری انکار نشدنی است. در میان گروه های مختلفی که در جامعه زندگی می کنند افراد اهل قلم و به خصوص شاعران که با توجه به مکتب انسانگرایی افراد خودشکوفا هستند و دست در خلاقیت دارند مورد توجه این پژوهش بوده است. از آنجا که افراد خلاق انعطاف پذیرند و پشتکاردارند، پس با وجود مشکل نسبت به افرادی که خلاق نیستند متعاقباً بهتر عمل می کنند.

بنابراین سازگاری بیشتری خواهند داشت. و این پژوهش در پی آن است که بداند آیا شاعران به عنوان عضوی از گروه خلاق، سلامت روان مطلوبتری نسبت به افراد غیر شاعر دارند یا نه؟ «یاکوبسن مجاز را با تراکم  وجابه جایی تعابیر در رؤیا و استعاره را با یکی دانی و نمادسازی رؤیا قابل مقایسه دانسته است. بسیاری از پیروان فروید، تراکم را با استعاره و جابه جایی را با مجازمرسل یکی گرفته اند. ـاستعاره؛تشبیهی است که ادات تشبیه ندارد.

مجاز؛به استعمال لفظ یا جمله درغیرموضوعش اطلاغ می شود.ـ» (مقدادی،۱۳۷۸)  جابه جایی یکی از مکانیسم های دفاعی در برابر اظطراب است. اگرقرار باشد این آرایه ادبی مجاز به عنوان یک مکانیسم دفاعی کمک کند،  پس آیا افرادی که توان استفاده از این آرایه را دارند یعنی شاعران سلامت روان بیشتری نسبت به افراد غیر شاعر دارند؟

‌

تعاریف سلامت روان

«فرهنگ بزرگ لارو س» بهداشت روانی را چنین تعریف می کند: « استعداد روان برای هماهنگ ، خوشایند و مؤثر کار کردن ، برای موقعیت خیلی دشوار انعطاف پذیر بودن و برای بازیابی تعادل خود توانایی داشتن .(گنجی، ۱۳۸۵)

در سال ۱۹۴۸ کمیسیون مقدماتی سومین کنگره ی جهانی بهداشت روانی ، برای بهداشت روانی یک تعریف دو قسمتی ارائه می دهد: ۱- بهداشت روانی حالتی است که از نظر جسمی ، روانی وعاطفی، در حدی که با بهداشت روانی دیگران انطباق داشته باشد ، برای فرد مطلوب ترین رشد را ممکن می سازد ؛ ۲-جامعه ی خوب جامعه ای است که برای اعضای خود چنین رشدی را فراهم می آورد، و در عین حال رشد خود را تضمین می کند و نسبت به سایر جوامع بردباری نشان می دهد. (کلویته،۱۹۶۸. به نقل از شاهرخی، ۱۳۸۶)

لازم است به یک نکته اشاره نماییم. سه واژه ی بهداشت روانی ، سلامت روانی وبهزیستی گرچه دارای معنای متفاوتی هستند، ولی در مواردی به جای یکدیگربه کار می روند.(شاملو، ۱۳۷۸)

براساس تعریف سازمان بهداشت جهانی به نقل ازکمیته اصلاح شناسی وطبقه بندی ادهاک (۲۰۰۲.م) بهداشت حالتی از بهزیستی جسمانی روانی اجتماعی کامل ونه تنها عدم ناتوانی تعریف شده است.این تعریف بر جنبه ی مثبت بهداشت تأکید دارد. به این معنی که تندرستی و سلامتی نبود ناتوانایی نیست و به خودی خود یک هدف است. (ویژه نامه ی بهداشت روانی. به نقل ازقنبری، ۱۳۸۵)

‌

ویژگی های افراد دارای سلامت روان

بنا بر تحقیقات انجمن ملی بهداشت روانی:

۱ .افراد سالم از نظر روان احساس راحتی می کنند. آنها از نظر روان خود را آنگونه که هستند می پذیرند، از استعدادهای خود بهره مند می شوند ،در مورد عیب جسمانی و ناتوانایی های خود شکیبا بوده و از آن ناراحت نمی شوند، دیدگاهی واقع گرایانه دارند و دشواری های زندگی را سهل می انگارند. آنها وقت کمی را در نگرانی، ترس، اظطراب و یا احساسات سپری می کنند، اغلب آرامند.به عقاید تازه گشاده رو بوده و دارای طیب خاطر هستند.

شوخ طبع هستند و اعتماد به نفس دارند. اگر از حضور در جمع لذت می برند، به تنها بودن نیز اهمیت می دهند و وحشتی از آن ندارند. شاید مهمتر از همه ی آنها، برخورداری از سیستم ارزشی است که از تجارب شخصی شان سرچشمه می گیرد، یک احساس شخصی مبنی بر درست یا غلط بودن دارند.

۲. افراد دارای سلامت روان احساس خوبی نسبت به دیگران دارند، آنها کوشش می کنند تا دیگران را دوست بدارند، به آنها اعتماد نمایند. چنین افرادی قادرند که با دیگران روابط گرمی را ادامه دهند، به علایق دیگران توجه می کنند و احترام می گذارند. آنها به خود اجازه نمی دهند که از سوی دیگران مورد حمله وفشار قرار گیرند سعی نمی کنند که بر دیگران تسلط یابند.

۳. قدرت روبرو شدن با نیازهای زندگی را دارند،معمولا نسبت به اعمال خود احساس مسئولیت می کنند و با مشکلات به همان شیوه که رخ می دهد برخورد می کنند. پندارهای واقع گرا در مورد آنچه که ممکن است، شکل می دهند و نیز تا آنجا که ضرورت دارد با آن سازگار می شوند.(بنی جمالی و احدی، ۱۳۸۰)

‌

سلامت روانی و پیشگیری اولیه در دوران قبل از تولد

در این دوره سهم عوامل ارثی در ایجاد اختلالهای روانی بیش از سایر عوامل است. علاوه بر عوامل فوق عوامل محیط، شرایط اقتصادی خانواده، نگرانیها و اظطراب های دوران حاملگی، بیماری های مادر در دوران حاملگی، ضربه های قبل از تولد و سایرعوامل جسمانی و روانی مادر همگی ممکن است در تعیین سرنوشت کودک مؤثر واقع شود و صدمات جبران ناپذیری به وجود آورد.

از نظر بهداشت روانی پیشگیری از این عوامل به شرح زیر است؛ ممانعت از ازدواج افرادی که نسل معیوب به وجود می آورند، مراقبت مادر و جلوگیری از نگرانی و اظطراب و فشارهای روانی او، ایجاد امکانات برای تغذیه ی کافی، مراقبت از مادر از ابتلا به بیماریهای عفونی و… آموزش عمومی، جلوگیری از صدمات مغزی هنگام تولد و سایر خدمات برای حفظ بهداشت روانی کودک ضرورت دارد.

‌

منابع

منابع فارسی

۱- احدی، حسن. بنی جمالی، شکوه السادات – ۱۳۸۰ – بهداشت روانی و عقب ماندگی ذهنی – تهران – نشر نی

۲- اظهری، علی – ۱۳۷۹- روانشناسی هنرمند – تهران – نشر مسیر

www.aftab.com –۳- بهداشت روانی – ۱۰/۲/۸۷

۴- بهرامی، هادی – ۱۳۸۳ – آزمونهای فرافکنی شخصیت – تهران – نشر دانشگاه علامه طباطبایی

۵- بیدگلی مشهدی، جمشید. پدرام، احمد- ۱۳۸۲ – استفاده از ادبیات (شعر) در حفظ و ارتقای بهداشت و سلامت روان – نهمین همایش سراسری تازه های پزشکی و پیراپزشکی اصفهان – دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی، روانی استان اصفهان

۶- پورافکاری، نصرت الله – ۱۳۶۸ – خلق و خلاقیت –  سمینار در دانشگاه علوم پزشکی تهران

۷- حسینی، ابوالقاسم – ۱۳۷۹ – اصول بهداشت روانی –  انتشارات آستان قدس رضوی

۸- جیمیسن، کی ردفیلد – ۱۳۷۶ – بیماری شیدایی-افسردگی و خلاقیت – ترجمه محی الدین غفرانی – مجله ی نگاه نو – شماره ی ۳۳ – تابستان ۷۶

۹- حسینیان، سیمین – ۱۳۸۲ – مقایسه و ارتباط سلامت روان فرزندان و مادرانی که حضانت فرزندانشان را دارند با فرزندان و مادرانی که حضانت فرزندانشان از آنها سلب شده است – مجله ی مطالعات زنان – سال ۱ شماره ی ۲

۱۰- خدارحیمی، سیامک . بیت مشعل، بلقیس – ۱۳۸۰ – بهداشت روانی – انتشارات جهاد دانشگاهی استان فارس

۱۱- درگاهی، محمود – ۱۳۷۷ – نقد شعر در ایران – تهران – انتشاراتامیرکبیر

www.aftab.com 12 – رهایی از پریشانی – ۲۲/۱/۱۳۸۶ –

۱۳- رید، هربرت – ۱۳۸۴ – معنی هنر – ترجمه نجف دریابندری – تهران – انتشارات علمی و فرهنگی

۱۴- سادوک، بنجامین جیمز و کاپلان – ۱۳۸۳ – خلاصه ی روانپزشکی – ترجمه ی نصرت الله پورافکاری – تهران – نشر ارجمند

۱۵- سعدی پور، ابراهیم – ۱۳۷۹ – سیر اندیشه در هنر – تهران – نشر بوته

۱۶- شاملو، سعید – ۱۳۷۸ – بهداشت روانی – تهران – انتشارات رشد

۱۷- شاهرخی، طاهره – ۱۳۸۶ – شناخت اصول ومفاهیم بهداشت روانی در محتوای داستان های قرآنی – پایان نامه ی کارشناسی ارشد، چاپ نشده – دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات تهران

۱۸- شولتز، دوان – ۱۳۸۳ – نظریه های شخصیت – تهران – ترجمه یحیی سید محمدی – نشر ویرایش – تهران

‌

منابع لاتین

۱-Peire J.Longo-2003- Poetry As Therapy- 20/10/2007

۲-Nettle, Daniel -2005- Schizotypy and mental health, amongst poets, visual artists, and mathematicians-24/2/1387 -www.sciencedirect.com