تعداد صفحات: ۷۷ | قابل ویرایش
مقدمه
شاید برای عده ای تصور اینکه بتوان در مدرسه ای از تشویق استفاده کرد کمی دشوار است، اما واقعیت این است که می‌توان در سنگر مدارس شاهد حضور با شکوه معلمان و شاگردانی بود که با سرمایه از محبت و چهره‌های متبسم و مصصم در تلاش هستند که در کارهای خود موفق بوده‌اند. پس باید رنگ مدرسه ای یادآور زیبائیها و نیکوئیها باشد.
چرا که هم انسانها بالاخص نوجوانان محبت پذیر می باشند. ولذا نیاز به محبت از اساسی ترین نیازهای هر انسان می باشد. تشویق نیروها واستعدادهای دانش آموزان را به کار می اندازد واستقامت آنها را در کارها زیاد می کند و موجبات سرعت در کارهای بدنی را فراهم می کند ودر کارهای فکری موجب سعی وکوشش بیشتری می گردد.
تشویق وتقویت رفتار مثبت کودکان سبب شکل گیری عادات مطلوب در آنان می شود. به عبارت دیگر از آنجا که از طریق رفتارهای تشویق آمیز کلامی وغیر کلامی مادی وعنوی فردی وگروهی مستقیم وغیر مستقیم مربی بیش از هر چیز به یک نیاز هم نوجوانان یعنی نیاز به محبت متعلق وتوجه پاسخ داده می شود.
ما شاهد بیشترین مؤثرترین وپایدارترین اثر در رفتار آنان هستیم در حالی که وقتی دانش آموزی را تنبیه می کنیمن نه تنها به هیچ یک از نیازهای خطری واساسی او پاسخ نمی دهیم بلکه تعادل حیاتی اش را برهم زده او را با تجربه ناخوش آیندی که همواره ازآن گریز دارد مواجه می کنیم ولو اینکه بطور موقت رفتار مطلوب آن را کنترل کرده باشیم.
بیان مسئله
با توجه به مسائلی که گذشت می خواهیم بدانیم که چه نوع تشویق اثر مثبت داد و چه نوع آن اثر منفی وآیا تشویق تنها راه موفقیت یک دانش آموزاست؟ تشویق باید چگونه باشد آیا به نوع واندازه کاری که انجام داده می شود بستگی دارد؟
آیا واقعا تشویق بیش از روشهای دیگر مانند تنبیه بر پیشرفت تحصیلی دانش اموزان تاثیر دارد؟ تشویق در منزل واز طرف والدین موثرتر است یا از طرف اولیاء مدرسه؟ آیا از طریق تشویق می توان از نروی یک فرد حداکثر فایده را برد و تمام خواسته خود را بدست آنها (دانش آموازان) برآورده ساخت ؟ و آیا تشویق فردی موثرتر یا تشویق گروهی؟
اسکینر روانشناس رفتارگرا چنین عقدیده دارد که تنبیه شدید کودکان ونوجوانان در قبال انجام رفتار نا مطلوب ممکن است موقتا به حذف آن رفتار در کودک بینجامد ولی در بیشتر مواقع به بروز رفتارهای جبرانی انتقام جویانه وضد اجتماعی می گردد ویا مشکلات هیجانی دیگری را به بار می آورد.
تنبیه هایی که معلمان بر کودکان روا می دارند از یک طرف مشکلات عاطفی وا ختلافات رفتاری را موجب می گردد واز طرف دیگر رابطه معلم شاگرد آشفتگی ایجاد کرده وامکان بازسازی وترمیم آن را مشکل ودر مواقعی دور از دسترس می سازد.
مواسات و دلسوزی معلم نسبت به شاگردان
باید درباره شاگردان خواهان اموری باشد که نسبت به آنها در خور احساس علاقه ودوستی می نماید، واز هر گونه شر وبدی که برای خویش نمی پسند برای شاگردان نیز نپسندد زیرا اینگونه مواسات و برابر اندیشی به شاگردان خلی از کمال ایمان معلم وحسن رفتار وبرداری و نمایانگر روح تعاون و همبستگی معلم نسبت به آنان باشد.
در احادیث صحیح ومعتبر چنین امده است : هیچیک از شما نمی تواند عنوان مومن را ( بمفهوم واقعی آن ) احراز کند مکر آنگاه که نسبت به برادر ایمانی خود همان چیزی را بخواهد که درباره خود نیز بدان احسان علاقه ومحبت کند.
فروتنی و نرمش نسبت به دانش آموزان
نباید معلم با شاگردان خویش رفتاری شکوهمندانه وبزرگ مابانه ای را در بیش گیرد بلکه باید فروتنی ونزمش را در برخورد با شاگردانش بکار برد خداوند متعادل به پیامبر خود می گوید : « واخض جناحک ، سمن اتمبک من المومنین»
پروبال خونین را برای پیروان خود( که با پیرمرد خویش در ایمان به تواظهار علاقه می‌کند) فروهشته ساز ( ونسبت به آنان متواضع وفروتن باش) رسول خدا (ص) فرمود:
« خداوند متعال به من وحی نمود ( که به شما اعلام کنم تا ) تواضع فروتنی را پیشه خود سازید » تواضع وفروتنی نسبت به تمام طبقات مردم در خور وظیفه اخلاقی هر انسان مومن ومسلمان است علیهذا باید در نظر گرفت که وظیفه معلم نسبت به شاگردان ازاین دیدگاه چگونه است – شاگردانی که همواره در معیت معلم بسر می‌برند وبه منزله فرزندان او هستند.
تشویق شاگردان به اشتغالات علمی وتحریص بر تکرار دروس
معلم باید شاگردان را به اشتغالات – علمی در تمام اوقات واعاده و تکرار محفوظات در اوقات مناسب تشویق وتحریص نماید. و راجع به مباحث و مسائل مهمی که برای آنها بیان شده است. پرسش های مطرح سازد.
اگر ملاحظه کرد که شاگردی مسائل ومباحث مذکور را درک کرده وآنها ر ادقیقا بخاطر سپرده است از او احترام وتجلیل بعمل آورده وعلت در حضور دیگران – در صورتیکه بیم عجب و غرور وتباهی حال ومزاج روحی او در میان نباشد – اورا مورد ستایش وتقدیر قرار دهد.
واگر احساس کرد که شاگرد ودانشجویی در حفظ کردن درس ودقت در مباحث ومسائل مربوط به آن کوتاهی ورزیده اورا در نهان ودرغیاب دیگران هشدار داده وتوبیخ نماید. وچنانچه مصلحت چنین شاگردی ایجاب کند علت ودرحضور دیگران وی را بخاطر سهل انگاری مورد ملامت قرار دهد.
و اگر این کار را با توجه به مصلحت خود شاگرد انجام گیرد بلامانع می باشد زیرا معلم وامت و وهمچون طبیب وپزشک می باشد که می داند دارو را در چه جائی بکار برد وآن دارو در چه شرایطی می تواند در بیمار موثر وسودمند افتد.
رعایت مساوات در توجه ومحبت به شاگردان
معلم نباید در اظهار محبت وتوجه والتفات به شاگردان – در صورتی که از لحاظ سن و فظیلت و دینداری با هم برابر باشند تبعیض وتفاوتی را معمول دارد. زیرا تبعیض وعدم رعایت مساوات در محبت وتوجه به آنها با وجود … آنها در شرایط مذکور موجب ناراحتیهای روانی و….. وبیگانگی آنها از یکدیگر می گردند.
لکن اگر بعضی از لحاظ طرز تحصیل وسعی وکوشش وادب ونزاکت بر دیگران مزیت داشته باشد چنانچه معلم ازآنها احترام خاصی بعمل آورد وآن را از لحاظ محبت وتفقد به دیگران ترجیح دهد وضمنا یادآور گردد که علت احترام وتقدیر ویژه او بخاطر همین مزای وموجبات است.
در این صورت تبعیض وتفاوت میان شاگردان مانعی ندارد زیرا تقدیر واحترام به شاگردان کوشا و با نزاکت عامل موثری درایجاد تحرک وشادابی وانگیزه مفیدی است که آنان ونیز سایر شاگردان را وادار می سازد تا در انصاف به چنین صفات مطلوب وامتیاز آفرین سعی وکوشش نماید.
منابع و مأخذ
- آذردشتی – امیر هوشنگ – مجله تربیت – سال ۱۳ شماره هشتم اردیبهشت ۷۶
- بهشتی احمد – مجله تربیت شماره ۲ – سال هشتم
- دکتر افروز غلامعلی – چکیده ای از روانشناسی تربیتی – انتشارات کلینی چاپ اول
- بیابانگرد اسماعیل – مجله تربیت شماره هشتم خرداد ماه ۱۳۷۲
- شهید ثانی – اداب تعلیم وتربیت در اسلام – نگارش : دکتر محمد باقر حجتی
- دادستان منصور – لغت نامه روانشناسی چاپ ۱۳۵۶
- دکتر شرفی محمد – مجله تربیت سال سیزدهم – شماره هشتم – اردیبهشت ۷۶
- شریعتی رودسری مصطفی – مجله تربیت شماره هشتم – اردیبهشت ۷۶
- شکرف نجفی ایرج – مجله تربیت – شماره هشتم – اردیبهشت ۷۶
- دکتر سیف علی اکبر، روانشناسی پرورشی – یادگیری و آموزش چاپ اول ۱۳۵۵
- دکتر غباری باقر – مجله پیوند شماره ۷۴
- فرهادیان رضا – مجله تربیت
- فقیهی علی نقی – مجله تربیت
- مبینی سیروس – مجله پیوند
- مدیر عزیزی غلام رضا – مجله پیوند
- نظیری – سیما – مجله پیوند.
