تعداد صفحات: ۵۰ | قابل ویرایش
پیشگفتار
در حال حاضر مسأله بیکاری، به ویژه برای جوانان، از معضلات بسیار مهم کشور محسوب می شود و در تمامی برنامه ها و سیاست‌گذاری‌های کشوری و منطقه ای از محورهای اساسی محسوب می گردد. ایجاد اشتغال، توسط دو بخش دولتی و خصوصی انجام می‌گیرد و در وضعیت کنونی کشور، با توجه به محدود بودن توانایی جذب آنان در مراکز دولتی، راهی جزء به کارگماری آنان در بخش خصوصی و خود اشتغال وجود ندارد.
با توجه به اینکه عمده فعالیت‌های بخش خصوصی کشور و ایجاد خود اشتغالی ها در کسب و کارهای کوچک و متوسط در قالب انواع صنوف تولیدی، خدمات فنی، خدماتی و توزیعی انجام می گیرند و همچنین امروزه این کسب و کارها به دلیل ویژگی های خاصی (چون انعطاف پذیری بیشتر، تربیت نیروی کار ماهر، صرفه جویی در مصرف سرمایه و سرمایه کمتر، امکان اشتغال افراد جوان، سالمندان، زنان، کارکنان پاره وقت و حتی افراد معلول، وابستگی ناچیز به محصولات خارجی و صرفه جویی در استفاده از ارزهای خارجی بر مشکلات روزافزون حاصل از بیکاری، سه توصیه اصلاح قوانین بازار کار، تشویق بخش خصوصی و اعمال مدیریت بهینه بر منابع نفتی را به کشورهای منطقه ما ارایه کرده اند که در آن به برنامه تشویق بخش خصوصی به فعالیت های کسب و کارهای کوچک و متوسط متمرکز شده اند.
انواع بیکاری
اشتغال نیروی انسانی مهمترین و اصلی ترین هدف برنامه ریزی در هر کشور است چون داشتن کار یک حق اولیه، قانونی و فطری است و بدون آن زندگی فردی و اجتماعی تأمین نمی شود، چه بیکاری نوعی بیماری و زمینه ساز بسیاری از نابسامانیها و مشکلات می باشد.
بیکاری بیشتر در شهرها رخ می نماید چون افراد بیکار به هر علت و در هر جا که باشند جهت کاریابی دیر یا زود راهی شهرها می شوند ما بنا به اهمیت مسأله اشتغال و مخاطرات گونه های مختلف بیکاری (جهت آماده شدن زمینه مباحث اصلی) فهرست وار به انواع بیکاری اشاره می نمائیم:
۱- بیکاری آشکار
۲- بیکاری پنهان
۳- بیکاری فصلی
۴- کم کاری
۵- برکناری
۶- نه کاری و ناکاری (مشاغل غیر رسمی)
بیکاری آشکار
گروهی از جمعیت فعال کشور که در ۷ روز پیش از مراجعه مأمور سرشماری در جستجوی کار بوده اند و هیچگونه درآمدی ندارند بیکار آشکار شناخته می شوند.
جمعیت بیکار آشکار کشور در منابع مختلف آماری از حداقل یک میلیون و هشتصد هزار نفر تا ۵/۴ میلیون نفر ذکر گردیده. بین بیکاران آشکار از بی سواد گرفته تا افراد متخصص و فوق تخصص در رده‌های سنی و جنسی مختلف مخصوصاً گروه جوانان فارغ التحصیل (پیوست یک) زنان شهری، مردان غیرماهر مهاجر به شهر … وجود دارند.
بیکاری پنهان
بیکاری پنهان شامل افراد فعال و ظاهراً شاغلی است که عملاً نقشی در تولید یا پیشرفت کار ندارند و با حذف آنها خللی عمده به گردونه کار وارد نمی آید.
بسیاری از کارمندان ادارات، کارگران اضافی کارگاههای تولیدی، کشاورزانی که امکانات کشاورزی کافی در اختیار ندارند، بسیاری از پرسنل نهادها و بیشتر مشاغل آزاد و غیررسمی از آن جمله اند.
حل مسأله بیکاری پنهان و مبارزه با آن بسی دشوارتر و پیچیده‌تر از انواع دیگر بیکاری است و برای توسعه و توانمندی کشور گریزی نیز جز مبارزه اصولی با آن نداریم متأسفانه دولتها به دلایل سیاسی، چندان اهمیتی به رفع بیکاری پنهان نمی دهند و به این انبوه بیکاران پنهان که در اکثر کشورهای جهان سوم تا ۵۰% و حتی بیشتر نیروی شاغل را در بر می گیرد به چشم شاغل می نگرند و بسا جهت اهداف خاص از سر عمد جهت انتصابات سیاسی یا سرگرم کردن بیکاران با تأسیس وزارتخانه، اداره، نهاد و … بر عمق فاجعه می افزایند. این آسیب خطرناک که عمدتاً در شهرها وجود دارد اثرات و خطرات اصلی و جانبی خود را در درازمدت و به ضرر همه اقشار کشور در چهره‌های گوناگونی از جمله تورم، گرانی و … کلاً افت اقتصادی … می‌نمایاند.
بیکاری فصلی
بیکاری فصلی شامل گروهی از شاغلین فعال می شود که بدلیل مشروط بودن حرفه شان فقط در قسمتی از سال کار می کنند و بقیه اوقات بیکار می مانند این گروه اکثراً شامل روستائیان و کارگرانی می‌شود که فقط در فصل کشت و برداشت یا میوه چینی کار می کنند و بقیه سال (و بعضاً بیش از نیمی از سال) را بیکار می مانند.
بیکاری فصلی شامل صاحبان بعضی صنایع دستی هم می شود که کارشان مشروط به وجود بازار یا در اختیار گرفتن مواد اولیه است. عموماً جمعیت بیکاران فصلی مردان میانسال روستائی بوده که بیش از آنها بی سواد و جز حرفه اصلی فصلی خود مهارتی ندارد و بیشتر فعالیت آنها اوایل بهار و تابستان است.
همین مسأله یکی از عوامل مهم پائین بودن درآمد روستائیان و فقر مزمن آنهاست که باید از طریق تعمیم و تشویق صنایع دستی (مخصوصاً قالی بافی) و عمومیت آن به مردان و ایجاد صنایع کارخانه ای کوچک و متوسط در مراکز عمده روستائی با آن به مبارزه پرداخت، این اواخر با ایجاد راههای روستائی، بیکاران فصلی در ایام فراغت جهت مشاغل ساختمانی و کاذب راهی شهرها می شوند و همین خود شروع نامیمونی است جهت پیدا کردن جای پا در شهر و مهاجرت لذا باید با دقت در زمینه محو این نوع بیکاری نیز برنامه ریزی های جامع انجام شود.
منابع و مآخذ
۱- اچ برانسون، ویلیام، اقتصاد کلان. ترجمه عباس شاکری، جلد اول، تهران: نشر نی ۱۳۷۲.
۲- تودارو، مایکل. توسعه اقتصادی در جهان سوم. ترجمه غلام علی فرجادی. جلد ۱. سازمان برنامه و بودجه چاپ سوم، ۱۳۷۱.
۳- تفضلی، فریدون. تاریخ عقاید اقتصادی. جلد ۲. تهران: نشر نی، ۱۳۵۶.
۴- شوماخر، ای.اف. کوچک زیباست. ترجمه علی رامین. انتشارات سروش، ۱۳۷۲.
۵- روزبهان، محمود. مبانی توسعه اقتصادی. دانشگاه شهید بهشتی، ۱۳۷۸.
