پایان نامه خلاقیت در بین دانشجویان دانشگاه پیام نور

تعداد صفحات: ۱۴۱ | قابل ویرایش

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                   صفحه

چکیده …………………………………………………………………………………………………………………………..۱

فصل اول :  کلیات پژوهش

مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………………………۳

بیان مسئله……………………………………………………………………………………………………………۵

اهمیت و ضرورت تحقیق ……………………………………………………………………………………………….۷

اهداف تحقیق ……………………………………………………………………………………………………………….۸

سئوال تحقیق ………………………………………………………………………………………………………۱۰

فصل دوم : سابقه موضوع پژوهش

مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………….۱۲

سابقه پژوهش در ایران …………………………………………………………………………………………..۱۳

تعاریف خلاقیت ………………………………………………………………………………………………………۲۱

رابطه هوش و خلاقیت …………………………………………………………………………………………..۲۶

فرایند خلاقیت …………………………………………………………………………………………………….۳۱

مراحل والاس …………………………………………………………………………………………………….۳۲

مراحل اسبورن ……………………………………………………………………………………………………۳۴

مراحل تورنس ……………………………………………………………………………………………………۳۶

نظریه های جدید فلسفی ……………………………………………………………………………………….۳۷

نظریه های روانشناسی ………………………………………………………………………………………….۳۸

روانکاوی جدید ………………………………………………………………………………………………….۳۹

نظریه های خلاقیت ………………………………………………………………………………………………۴۲

تفاوت خلاقیت با نوآوری ……………………………………………………………………………………..۵۳

ارتباط خلاقیت با هوش ………………………………………………………………………………………….۵۴

تحقیقات انجام شده در ارتباط با موضوع پژوهش …………………………………………………………۶۱

تحقیقات داخلی …………………………………………………………………………………………………………….۶۲

تحقیقات خارجی ………………………………………………………………………………………………….۶۵

فصل سوم : روش تحقیق

روش تحقیق………………………………………………………………………………………………………..۷۲

جامعه آماری……………………………………………………………………………………………………….۷۲

روش گرداوری اطلاعات ………………………………………………………………………………………۷۳

ابزار گرداوری اطلاعات …………………………………………………………………………………………۷۳

تعداد و روش نمونه گیری ……………………………………………………………………………………..۷۳

روشهای آماری تجزیه و تحلیل داده های تحقیق …………………………………………………………..۷۴

تعریف مفاهیم و واژه های اساسی ……………………………………………………………………………۷۵

فصل چهارم : یافته های پژوهش و تجزیه وتحلیل آنها

مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………۷۸

تجزیه یافته های پژوهش ……………………………………………………………………………………….۷۹

فصل پنجم : نتیجه گیری و پیشنهادات

نتیجه گیری……………………………………………………………………………………………………..۱۰۱

پیشنهادات اجرائی  ……………………………………………………………………………………………………….۱۰۳

پیشنهاد پژوهشی …………………………………………………………………………………………………۱۰۴

محدودیتهای پژوهش…………………………………………………………………………………………..۱۰۵

منابع فارسی ………………………………………………………………………………………………………….۱۰۷

پیوست

پرسشنامه …………………………………………………………………………………………………………………….۱۱۰

چکیده

هدف اساسی از انتخاب موضوع و انجام تحقیق در زمینه خلاقیت در بین دانشجویان دانشگاه پیام نور است. به نظر می رسد که  سئوال اصلی تحقیق عبارت است از ” رشد خلاقیت با دوره تحصیل دانشگاهی فرد در ارتباط است “. در سئوال های فرعی ، ویژگیهای شخصی فرد ( سن ، جنس ) با رشد خلاقیت در ارتباط است و رشد خلاقیت با رشته تحصیلی فرد در ارتباط است و نمره خلاقیت بالا با نمره معدل بالا در هر کدام از رشته ها در ارتباط است.  برای انجام پژوهش از روش توصیفی ( پیمایشی ) استفاده شده است.

جامعه و نمونه آماری را در حال حاضر در این دانشکده ۱۵۰۰ نفر دانشجو دارد که ۸۵ نفر در رشته علوم تربیتی ، ۸۲ نفر در رشته علوم اجتماعی و ۷۱ نفر در رشته روانشناسی و غیره  مشغول به تحصیل هستند را تشکیل داده است. تجزیه و تحلیل نتایج  و داده ها با استفاده از روشهای آماری توصیفی و استنباطی مثل فراوانی ، میانگین ، ضریب همبستگی پیرسون ، انحراف معیار ، آزمونt ، تحلیل واریانس و… به وسیله بسته نرم افزار آماری SPSS13  صورت گرفته است.

مقدمه

خلاقیت به عنوان یک نیاز عالیه بشری در تمام ابعاد زندگی او مطرح است و عبارت است از ، تحولات دامنه دار و جهشی در فکر و اندیشه انسان ، به طوریکه حائز یک توانائی در ترکیب عوامل قبلی به طرق جدید باشد را شامل می شود.

خلاقیت همچون عدالت ؛ دموکراسی و آزادی برای افراد مختلف دارای معانی مختلف می باشد ولی یک عامل مشترک در تمام خلاقیتها این است که خلاقیت همیشه عبارت است از : «پرداختن به عوامل جدیدی که عامل خلاقیت در آنها موجود بوده و بعنوان مجموع میراث فرهنگی عمل می کند ولی آنچه که تازه است ترکیب این عوامل در الگوی جدید است» (آقائی فیشانی، ۱۳۷۷).

تحقیق در مورد خلاقیت ، از زمان گالتون ۱۸۶۹شروع شد که در مورد نوابغ شروع به مطالعه نمود . و جنبه های منشی  و وراثتی آنرا مد نظر قرار داد . ولی آغاز واقعی آن به پژوهشهای خلاقیت گیلفورد در سال ۱۹۵۰که او را پدر و بانی تحقیقات ، در زمینه خلاقیت شناخته اند، باید دانست که عوامل مختلف خلاقیت را از طریق تجزیه عوامل بررسی کرد.

برای گیلفورد و همکارانش ، خلاقیت و حل مسئله در واقع پدیده های بسیار مشابهی می باشند که در هر دو مورد فرد مجبور است در رفتار خود کار یا عملی راکه حداقل برای خودش تازه است ، را انجام دهد . یعنی در مورد مسئله های جدید یا در مقابل موقعیتی جدید، پاسخی جدید بوجود آورد.

بیان مسئله

از ویژگیهای بارز انسان و محور اساسی حیات او قدرت اندیشه اوست. انسان در طول زندگی خویش هرگز از تفکر و اندیشه فارغ نبوده و با نیروی تفکر صحیح، تصمیم گرفته و توانسته است به حل مسائل و مشکلات بپردازد . و به رشد و تعالی نائل آید . بنابراین تمام مو فقیتها و پیشرفتهای انسان در گرو اندیشه بارور و پویاست . از پیچیده ترین و عالیترین جلوه های اندیشه انسان تفکر خلاق است که درباره آن نظرات مختلفی وجود دارد . رایجترین تعریف محققان از خلاقیت عبارت از :”ایجاد طرحی جدید و متناسب”. خلاقیت دارای عناصر تشکیل دهنده ای است:

عنصر اول ، قلمرو مهارتهاست که مربوط به استعداد آموزش و تجربه در یک زمینه خاص است . و به مواد اولیه کار محسوب می شود . زیرا برای اینکه افراد دریک حوزه خاص خلاق گردند باید دارای مهارت لازم درآن زمینه باشند.

عنصر دوم ، مهارتهایی تفکر خلاق است . همه افراد از ویژگیهای مختلفی برخوردارند که باعث می شود آنها بتوانند قلمرو مهارتهای خود را در راه جدید بکار اندازند . این ویژگیها و مهارتها را میتوان با آموزش و تجربه گسترش داد.

عنصر سوم ، انگیزه است . انگیزه میل به کار به خاطر همان کار است . اصولا”انگیزه زمانی ایجاد می شود که شخص کار را جالب ، جذاب و رضایت بخش ببیند . و به انجام آن علاقه مند گردد . برای ظهور و تقویت خلاقیت در افراد باید محل تقاطع این سه عنصر مشخص گردد . زیرا این محل تقاطع ، ترکیب پرقدرتی است که شخص را به سوی خلاقیت سوق می دهد (آقائی فیشانی ۱۳۷۷).

سابقه پژوهش در ایران

در ایران نیز در زمینه خلاقیت، تحقیقات چندی انجام شده است از جمله:

در دانشگاه تهران تحقیقی تحت عنوان «عوامل موثر در شکوفایی خلاقیت» انجام شده است این پژوهش به دنبال آشکارسازی عوامل موثر در خلاقیت‌ها بررسی عوامل خانوادگی مثل پذیرش بدون قید و شرط و حمایت افراطی می‌پردازد. (امیری، هما، ۱۳۵۷)

تحقیق دیگری در دانشگاه تهران تحت عنوان «رابطه خلاقیت با پیشرفت تحصیلی» انجام شده است. این پژوهش به دنبال آشکارسازی رابطه خلاقیت و پیشرفت تحصیلی است. نتیجه بدست آمده حاکی از آن است که کسانیکه نمرات درسی عالی دارند در خلاقیت هم نمرات عالی دارند. (هاشمی، ابوالفضل، ۱۳۵۸)

در دانشگاه تربیت معلم تحقیقی تحت عنوان «بررسی تأثیر آموزشهای ویژه ارائه شده در دوره متوسطه برخلاقیت دانش‌آموزان پایه سوم» انجام شده است. براساس نتایج حاصل از این پژوهش، آموزشهای ارائه شده در دوره متوسطه در پرورش توانایی خلاقیت و عوامل اصالت و انعطاف‌پذیری دانش‌آموزان در دوره متوسطه موثر بوده است. در صورتیکه آموزشهای عادی ارائه شده در این دوره در پیدایش ویژگی‌های غیرخلاق پیروی از دیگران، اتکاء وابستگی به دیگران، عادت به آنچه که مرسوم است. عدم ابداع و نوآوری و همنوایی در دانش‌آموزان دختر موثر بوده است.

تعاریف خلاقیت

در سه دهه اخیر ، عده ای از صاحب نظران سعی بر این داشته اند که تعاریف جامعی از خلاقیت عرضه کنند گر چه کوششهای آنان کاملا موفقیت آمیز نبوده است ولی بررسی نتایج تحقیقات آنان می تواند ابهام تعریف خلاقیت را تا حدودی کاهش می دهد.

گیلفورد هوش ر ا، فکر یک جهشی و خلاقیت را چند جهشی می نامد . (امین افشار ،۱۳۷۸).

معنای خلاقیت نزد همه یکسان نیست . در نوشته ها به بیش از ۱۰۰ نوع تعریف خلاقیت برمی خوریم. یرای خلاقیت انواع مترادفها آورده اند ، مثلا «تفکر مولد » ، «تفکر واگرا» ، «قوه ابداع» ، » قوه تخیل » تفکر پر شاخ و برگیا جانبی » به این ترتیب ، تعریفها از بعضی جهات متفاوتند و از بعضی جهات متشابه . اما تعریفها را می توان به دو دسته اصلی تقسیم کرد :

1. تعریفهای خاستگاهی
2. تعریفهای فرایندی

۱. نگرشهای خاستگاهی : روانکاوان و گروهی از روان شناسان ، بیشتر به خاستگاه خلاقیت توجه کرده اند تا به خود آن . مثلا زیگموند فروید معتقد بود که خلاقیت از تعارض درون فرد ناشی می شود و هنگامی پدید می آید که انرژی امیال ارضا نشده ، در نیل به هدفهای ممنوعه ابتدایی به سمت هدفهای جامعه پسند تغییر جهت دهد.

منابع

۱-آرلت، سعید خانیان،(۱۳۵۹). اثر روش رگبار ذهنی در پرورش خلاقیت رساله ارشد دانشکده روان‌شناسی دانشگاه تهران .

۲-اسبورن، الکس، اس،(۱۳۷۱), پرورش استعداد همگانی ابدایع و خلاقیت، ترجمه حسن قاسم زاده، انتشارات نیلوفر چاپ دوم تهران.

۳-استونر، جیمز ـ فریمن، ادوارد,(۱۳۷۵). «مدیریت»، ترجمه علی پارسائیان، سید محمد اعرابی، انتشارات شرکت چاپ و نشر بازرگانی وابسته به مطالعات و پژوهشهای بازرگانی .

۴-استیونر، مایکل،(۱۳۷۲). چگونه مسائل خود را حل کنید. ترجمه جهانشاه معینی، تهران, انتشارات دانش.

۵-اسکوئیلر  نادر ـ جمهری، فرهاد ـ طباطبائی، عباس، کریمی، یوسف،(۱۳۷۲). «ماهیت و ساختار هوش»، نشر کیوان.
۶-آقائی فیشانی,(۱۳۷۷). تیمور، خلاقیت و نوآوری در انسانها و سازمانها, تهران, انتشارات ترمه.

۷-آمابیل، ترزا،(۱۳۷۹). خلاقیت را چگونه از بین ببریم. ترجمه حسین حسینیان زرنقی , تدبیر, شماره ۱۰۳ .

۸-امیدی، هما،(۱۳۵۸). بررسی عوامل موثر در شکوفایی خلاقیت، رساله ارشد دانشگاه تهران.