پایان نامه بررسی رابطه بین سرمایه اجتماعی و گرایش به ایثار و فداکاری در جوانان

تعداد صفحات: ۱۵۰ | قابل ویرایش

فهرست مطالب

عنوان                                                      صفحه

فصل اول کلیات تحقیق. ۱

مقدمه ۲

بیان مساله: ۴

ضرورت و اهمیت. ۶

اهداف تحقیق: ۷

هدف کلی. ۷

اهداف جزئی. ۷

فرضیات تحقیق. ۸

تعاریف عملی و نظری. ۹

فصل دوم ادبیات تحقیق ۱۷

۲ـ۱ـ تاریخچه سرمایه اجتماعی. ۱۸

۲ـ۲ـ پیشینه تحقیق. ۱۹

پیشینه خارجی. ۱۹

پیشینه داخلی. ۲۳

۲ـ۳ـ نظریات مربوط به موضوع. ۳۷

۲ـ۳ـ۱ـ رویکردهای مفهومی عمده در مورد سرمایه اجتماعی. ۳۷

۲ـ۳ـ۲ـ جیمز کلمن. ۳۸

۲ـ۳ـ۳ـ نان لین. ۴۲

۲ـ۳ـ۴ـ پی یر بوردیو. ۴۳

۲ـ۳ـ۵ـ رابرت پاتنام ۴۹

۲ـ۳ـ۶ـ فرانسیس فوکویاما ۵۳

۲ـ۳ـ۷ـ کلاوس اوفه ۵۹

۲ـ۳ـ۸ـ مک کلنن. ۶۱

۲ـ۳ـ۹ـ آپهوف.. ۶۲

۲ـ۳ـ۱۰ـ رابرت واتناو. ۶۴

۲ـ۳ـ۱۱ـ از لیتز. ۶۵

۲ـ۳ـ۱۲ـ استفن باس.. ۶۶

۲ـ۳ـ۱۳ـ تئوری وجدان جمعی امیل دورکیم ۶۶

۲ـ۳ـ۱۴ـ تئوری بده ـ بستان جورج زیمل. ۶۶

۲ـ۳ـ۱۵ـ نظریه روابط انسانی ماری پارکر فالت. ۶۷

۲ـ۳ـ۱۶ـ تئوری Z ویلیام اوچی (۱۹۸۱) ۶۷

۲ـ۳ـ۱۷ـ تئوری منابع اجتماعی لین  (۱۹۸۲) ۶۷

۲ـ۳ـ۱۸ـ مدل سرمایه اجتماعی ناهاپیت و گوشال  (۱۹۹۸) ۶۷

۲ـ۳ـ۱۹ـ مدل سرمایه اجتماعی استون ( ۲۰۰۱) ۶۸

۲ـ۳ـ۲۰ـ چارچوب ادراکی اعتماد و خلق دانش در یک سازمان مجازی پارک (۲۰۰۶) ۶۸

۲ـ۳ـ۲۱ـ چارچوب تعامل سرمایه اجتماعی و سرمایه فکری در سازمان وندایی (۲۰۰۷) ۶۸

۲ـ۳ـ۲۲ـ مدل سرمایه اجتماعی هسلی و همکاران (۲۰۰۷) ۶۹

۲ـ۳ـ۲۳ـ مدل سرمایه اجتماعی گودرهام و همکاران  (۲۰۰۷) ۶۹

۲ـ۳ـ۲۴ـ چارچوب سرمایه اجتماعی مشترک و اعتبار مشترک (شهرت مشترک): ویدمن و همکاران (۲۰۰۶) ۶۹

۲ـ۴ـ فرهنگ ایثار و شهادت. ۷۰

۲ـ۴ـ ۱ـ عقلانیت ابزاری و عقلانیت ایثاری. ۷۷

۲ـ۴ـ۲ـ چگونگی اثرگذاری فرهنگ ایثار و شهادت بر تحقق سرمایه‌ی اجتماعی. ۷۹

۲ـ۴ـ۳ـ سرمایه‌ی اجتماعی و کارآمدی حکومت. ۸۱

۲ـ۴ـ۴ـ سرمایه‌ی اجتماعی و امنیت. ۸۲

۲ـ۵ ـ چارچوب نظری محقق. ۸۳

۲ـ۶ـ مدل نظری تحقیق. ۸۸

فصل سوم روش تحقیق. ۸۹

۳ـ۱ـ روش جمع‌آوری اطلاعات. ۹۰

۳ـ۲ـ جامعه آماری. ۹۱

۳ـ۳ـ روش نمونه‌گیری. ۹۱

۳ ـ ۴ ـ تعیین حجم نمونه: ۹۱

۳ـ۵ـ تنطیم پرسشنامه و نحوه اجرای آن. ۹۲

۳ـ۶ـ روش تجزیه و تحلیل اطلاعات. ۹۲

فصل چهارم تجزیه و تحلیل داده‌ها ۹۳

۴ـ۱ توصیف داده‌ها ۹۴

۴ـ۲ تجزیه و تحلیل استنباطی داده‌ها ۱۲۲

بررسی فرضیات تحقیق. ۱۲۳

۴ـ۳ـ ضریب همبستگی. ۱۲۸

نتیجه‌گیری. ۱۳۴

الف: پیشنهادات. ۱۴۰

ب: محدودیت تحقیق: ۱۴۱

منابع و مآخذ: ۱۴۲

چکیده

آرامش و امنیت در جامعه، مهربانی و محبت در روابط اجتماعی، هم بستگی و مشارکت در سطح اجتماع، صبر و استقامت در مقابل مشکلات و امیدواری وشادابی در زندگی و… همگی از برکات وجود فرهنگ ایثار و شهادت در جامعه‌ی اسلامی ما می‌باشد. بی‌شک ترویج این فرهنگ ارزش‌مند، وظیفه‌ی آحاد جامعه بوده و هر کس به اندازه توان و بضاعت خود باید در این حرکت عظیم فرهنگی مشارکت و در اهداء امید و نشاط به اقشار مختلف این مردم خوب و قدرشناس، سهیم باشند. که این فرهنگ ایثار وشهادت واز خودگذشتگی است که سرمایه‌ی انسانی و اجتماعی را رقم می‌زند، و بدان معنی و مفهوم می‌بخشد.

بوردیو، سرمایه ی اجتماعی را یکی از اشکال سرمایه می‌داند. به نظر بوردیو، سرمایه سه شکل بنیادی دارد: سرمایه ی اقتصادی، سرمایه ی فرهنگی و سرمایه ی اجتماعی. بوردیو در مورد سرمایه ی اجتماعی می‌گوید: سرمایه ی اجتماعی، جمع منابع واقعی یا بالقوه ای است که از شبکه ای با دوام از روابطی تقریباً نهادینه شده ارتباط و شناخت متقابل حاصل می‌گردد. ۳/۲۵ درصد از پاسخ‌گویان ۱۵ساله‌اند، ۷/۲۲ درصد ۱۶ساله، ۲۰ درصد ۱۷ساله، ۲۰ درصد ۱۸ ساله، ۷/۱۰درصد ۱۹ ساله‌اند و ۳/۴۵ درصد پاسخ‌گویان پسر  و ۷/۵۴ درصد از پاسخ‌گویان دختر می‌باشند.

نتایج نشان می‌دهد که فرضیه رابطه بین انسجام اجتماعی، اعتماد اجتماعی و گرایش به ایثار و فداکاری تایید می‌شود و فرضیه رابطه بین سرمایه اجتماعی، مشارکت اجتماعی و گرایش به ایثار و فداکاری مورد تأیید قرار نمی‌گیرد. براساس نتایج حاصله از ضریب همبستگی پیرسون بین انسجام اجتماعی و گرایش به ایثار و فداکاری رابطه معناداری بین دو متغیر مذکور مشاهده می‌شود. نتایج حاصله از ضریب همبستگی پیرسون بین مشارکت اجتماعی و گرایش به ایثار و فداکاری رابطه معناداری بین دو متغیر مذکور مشاهده می‌شود.

مقدمه

امروزه برخلاف گذشته عوامل اصلی تولید، دیگر عوامل سنتی بمانند کار، زمین و سرمایه نیستند. در سال‌های اخیر تجربه برخی از کشورهای جهان نشان داده که وضعیت عوامل تولید سنتی در این کشورها بسیار خوب بوده است، اما رشد اقتصادی مطلوب در آن‌ها مشاهده نشده است. تحقیقات زیادی در این زمینه انجام شده است.

نتایج نشان داده که علاوه بر عوامل تولید سنتی، عوامل جدید و مدرن در افزایش تولید و بهروری، از قبیل سرمایه‌ی اجتماعی و شاخص‌های حاکمیت دولت ـ که به متغیرهای نهادی نیز معروف می‌باشندـ نقش اساسی دارند. و در اقتصاد امروزی نقش بسیار مهمی ایفا می‌نمایند. که باید این عوامل تولیدی جدید مورد توجه جدی مسؤولین کشور در عرصه‌ی اقتصادی قرار گیرد. از دیدگاه جامعه‌شناسان، هر رفتار اجتماعی به عنوان یک پدیده و فرهنگ در هر جامعه‌ای وجود دارد.

ایثار به عنوان یک پدیده‌ی اجتماعی که فرد خود را برای بقای نظام و سیستم اعتقادی و اجتماعی فدا می‌کند در هر جامعه‌ای یافت می‌شود. شهادت و ایثار، کلمات و مفاهیم دارای ارزشی هستند که تقریباً با تفاوت‌هایی در همه جوامع بشری مطرح می‌شوند. همه ملت‌ها به ایثارگران جامعه‌ی خود به خصوص به کشته‌شدگان خود، به دید ارزشی می‌نگرند. لکن شیوه‌های این ارزش‌گذاری می‌تواند متفاوت باشد، گرچه نفس عمل، یکی است. در آموزه‌های دینی ما، جوهره و عصاره‌ی فرهنگ ایثار و شهادت، از خودگذشتگی و اخلاص و آزادمنشی هوشمندانه و هدفمند است.

ترویج و اشاعه‌ی فرهنگ ایثار و شهادت، کارکردهای بسیار مثبت اخلاقی، اعتقادی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی در کشور دارد و نسل‌های بعدی در صورتی که این مفاهیم برای‌شان تداعی شود آن را به عنوان یک الگوی زندگی قرار خواهند داد. کما این که در جامعه‌ی ما فلسفه ایثار و شهادت تاریخ دیرینه در ادبیات دینی دارا می‌باشد. که امروزه از این مفاهیم به عنوان یک ارزش دینی و مذهبی یاد می‌شود.

بیان مساله

فرهنگ و هویت ایرانی از مؤلفه و مفاهیم مختلف و متفاوتی تشکیل شده است. بخشی از این مفاهیم دارای زمینه‌ها و بسترهای مذهبی و برخی دیگر دارای بسترهای ملی و قومی می‌باشند. هم افزایی هر یک از مفاهیم با یکدیگر در شکل‌گیری هویت ایرانی معنا پیدا می‌کند. مفاهیم و مؤلفه‌هایی نظیر ایرانیت، اسلام، تشیع، عاشورا، ایثار و فداکاری  و . . . که هر یک با داشتن سهمی، هویت یک ایرانی را تشکیل می‌دهند.

فردی که خود را به نحوی در ارتباط با جامعه‌ی ایران می‌داند و رابطه‌ی خود را با این دسته از مفاهیم حفظ نموده؛ تلاش دارد از این منابع برای ابعاد هویتی خود استفاده نماید. حال این ارتباط شدت و ضعف داشته و ممکن است گرایش به دسته‌ای از مفاهیم ملی یا مذهبی بیشتر باشد.

این مفاهیم و مؤلفه‌های هویتی را می‌توان به بخش‌های هویتی مذهبی و هویتی ملی تقسیم نمود. به عبارت صریح‌تر مؤلفه‌هایی که ناشی از بعد ایرانیت یک ایرانی بوده و مؤلفه‌هایی که هویت اسلامی او را تقویت می‌کنند. به دور از هرگونه ارزش‌گذاری و داوری در مورد هر یک از این مفاهیم هویتی؛ تنها از دریچه جامعه‌شناسی سیاسی هر یک از این مؤلفه‌ها به عنوان یک منبع و سرمایه‌ی اجتماعی در شکاف‌ها و تحولات یک جامعه نقش داشته و می‌توان از این منابع برای مدیریت یک جامعه استفاده نمود.

اعتماد اجتماعی

اعتماد لازمه شکل‌گیری پیوندها و معاهدات اجتماعی است، اعتماد اجتماعی ایجاد کننده تعاون و همیاری است و فقط در این حالت است که در عین وجود تفاوت‌ها قادر به حل مشکلات و انجام تعهدات اجتماعی می‌شود. اعتماد اجتماعی برگرفته از عدالت ـ برابری و امنیت اجتماعی نیز زاینده آن‌ها می‌باشد. آنتونی گیدنز، اعتماد و تأثیر آن بر فرآیند توسعه را زیربنا و زمینه‌ساز اصلی در جوامع مدرن می‌داند، هر جا که سطح اعتماد اجتماعی بالا باشد مشارکت و همیاری مردم در عرصه‌های اجتماعی بیشتر و آسیب‌های اجتماعی کمتر است (اکبری، ۱۳۸۳؛۱۱).

زتومکا که در میان جامعه شناسان معاصر مبحث اعتماد اجتماعی را مورد عنایت ویژه قرار داده؛ معتقد است که توجه به اعتماد اجتماعی ایده جدیدی نیست، بلکه یک جریان چند قرنی است.

بنظر او “برخورداری جامعه جدید از ویژگی‌های منحصر به فردی چون آینده‌گرایی؛ شدت وابستگی متقابل، گستردگی و تنوع جوامع، تزاید نقش‌ها و تمایز اجتماعی، بسط نظام انتخاب، پیچیدگی نهادها و افزایش ابهام، ناشناختگی و تقویت گمنامی، و غریبه بودن نسبت به محیط اجتماعی، توجه به اعتماد اجتماعی و نقش آن در حیات اجتماعی شاهد رشد نوعی جهت‌گیری فرهنگ‌گرایانه که در خود نوعی چرخش از مفاهیم سخت به مفاهیم نرم را دارد. چنین چرخشی زمینه توجه عمیق‌تر به مفاهیم اعتماد را به دنبال داشته است و در طی دو دهه‌ی‌گذشته شاهد موج جدیدی از مباحث مربوط به اعتماد در مفاهیم علوم اجتماعی بویژه جامعه شناسی هستیم.

مفهوم ایثار

ایثار یعنی نثار، نثار هر چیز اعم از مادی و معنوی که از دیدگاه قرآن به دو شرط زیر بیان شده است:

1. در عین نیاز در قرآن کریم آمده است: «ویوثرون علی انفسهم و لو کانوا بهم خصاصه» ایثار می‌کنند بر نفس‌هایشان ولو به آن نیاز داشته باشند.
2. شرط دوم نیت عمل است. انگیزه عمل فقط و فقط باید قرب و نزدیکی به خداوند باشد و هیچ انگیزه غیرخدایی در آن نباشد. در سوره مبارکه دهر آمده است: «و یطعمون الطعام علی حبه مسکینا و یتیما و اسیرا، انما نطعکم لوجه ا… لا نرید منکم جزائاً و لا شکورا» به نیازمندان طعام می‌دهند صرفاً به خاطر خدا و رضای او و بدون توقع و درخواست هیچ پاداش یا چشم داشتی از کسی (احمدی، ۱۳۸۶، ۴۹-۵).

ایثار در لغت به معنی برگزیدن، عطاکردن، غرض دیگران بر غرض خویش مقدم داشتن، منفعت غیر را بر مصلحت خود مقدم داشتن و این کمال درجه سخاوت است دیگران را در رساندن بمنفعت و دفع مضرت بر خود مقدم داشتن و آن نهایت برادری است (دهخدا، ۱۳۷۷، ج۳: ۳۶۸۲) و نیز به معنی بذل کردن، دیگری را برخود برتری دادن و سود او را بر سود خود مقدم داشتن وخود را برای آسایش دیگران به رنج افکندن آمده است (عمید، ۱۳۸۲).

منابع و مآخذ

1. احمدی، علی(۱۳۸۳)، شناخت فرهنگ، فرهنگ سازمانی و مدیریت آن، تولید دانش، تهران.
2. ازکیا، مصطفی و غفاری، غلامرضا، (۱۳۸۳). توسعه روستایی با تأکید بر جامعه روستایی ایران، نشر نی، تهران.
3. ازکیا، مصطفی. غلامرضا، غفاری. (۱۳۸۲)، جامعه‌شناسی توسعه، تهران: انتشارات کیهان.
4. اکبری، امین(۱۳۸۳)، نقش سرمایه اجتماعی درمشارکت- یررسی تاثیرسرمایه اجتماعی برمشارکت سیاسی واجتماعی، پایان نامه کارشناسی ارشد،دانشگاه علوم اجتماعی تهران،
5. اموری، تاکاشی (۱۳۸۲)، اثرات اقتصادی سرمایه ی اجتماعی، مجله اندیشه صادق، شماره ۱۱و ۱۲.
6. امیرخانی، طیبه، علی‌اصغر پورعزت (۱۳۸۷). تاملی بر امکان توسعه سرمایه اجتماعی در پرتو عدالت سازمانی در سازمان‌های دولتی، نشریه مدیریت دولتی، دوره۱، شماره ۱، پاییز و زمستان۱۳۸۷.
7. التمیمی الامدی، عبدالواحد، (۱۳۶۶). تصنیف غررالحکم و درر الکلم، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
8. الصدوق، اقدم، (۱۳۸۲). الخصال، ترجمه یعقوب جعفری، قم: نسیم کوثر.
9. الطباطبایی، السید محمد حسین، (۱۴۱۷ق). المیزان فی تفسیر القرآن، قم: انتشارات جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.